__R TE. Ed NEDERLANDS POPULAIRSTE COMPUTERBLAD
Doe-blad voor MSX-gebruikers 3e jaargang nr. 14 ni
_N
PP AV NEI WMWRDTEN TE ANNI eel Nl inad: B NNecTiWA4Al\l- ril 48E E JJ 4 WAA 7 A 4 | ed A diA la AB TW AAT en Amt IA IT
Listings: Viper, IJstabriek,
eh hik
PHiLips
aansluiting MSX DOOD???
Neem deel aan uw eigen Olympische Winterspelen:
Biathlon, Bob Sleeën, Schansspringen, Slalom, Afdaling en Hardrijden op de schaats.
Deze winterspelen vangen aan met een grandioze openingsceremonie met prachtige muziek.
1-4 speler(s) Joystick of toetsenbord.
KÜPPERSWEG 83 - 2031 EB HAARLEM - 023- 311241
O.A. verkrijgbaar bij: Alkmaar, De Computer, Ged. Nieuwe Stoot 111 - Almere Haven, Capi, Kruisstraat 66 - Amstelveen, Capi, Plein 1960 - Amsterdam, Rector ‘Van Ingen BV” - Amsterdam, Capi, Kalverstraat 115 - Amsterdam, Capi, Gelderlandplein - Amsterdam, Funtronics, Kaningsptein 12-14 - Amsterdam, Capt, J.Evertsenstraat 98 - Amsterdam, Capi, W.C. Boven 1 IJ - Amsterdam, Bits & Chips, Ceintuurbaan 133 - Amsterdam, R.A.F., Rijnstraat 142-150 - Amsterdam, Capi, Middenweg 50 - Amsterdam Z.0., Capì, W.C.Amsterdamse Poort - Arnhem, Telemarc, Steenstraat 102 - Amhem, Gameworid, Rijnstraat 10 - Bergen op Zoom, Trend Computer Center, Antwerpsestraat 48 - Bilthoven, Capi. W.C. De Kwinkelier 25 - Bodegraven, Foto Karssen, Wilhelminastraat 1-3 - Delft, Funtronics, Hyppolitisbuurt 29 - Den Basch, Ben van Dijk, Boschmeersingel 119 - Den Bosch, Elektronikaland, Past. de Konnstraat 20 - Den Haag, Vitex Computers, Herengracht 50a - Den Haag, Compufun, Abrikozenstraat 120 - Den Haag, Compumarkt, Schoolstraat 21 - Den Haag, Computer Center, Theresiastraat 12 - Den Haag, Computer City, Korte Poten 23 - Den Haag, Gameworld, Korte Poten 5-Hoekplein - Den Haag, Funtronics, Lange Poten 19a - Den Helder, Radio Proton, Beatrixstraat 94 - Deventer, Hifi Home Comp. Shop Disk, Boxbergerweg 42 - Doetinchem, Hoby Elektronika, Dr.Hubernoodtstraat 34a - Dongen, Harry Dusee, Hoge Ham 67 - Dordrecht, Foto Land, Grote Markt 1 - Dordrecht, Capi, W.C. Sterrenburgplein 10 - Ede (Gld.), McHill Al Automation, Slunterweg 46 - Eindhoven, Capi, W.C. Woensel 87 - Emmen, Funtronics, Wilhelminastraat 71 - Enschede, Computer Vakspeciatist, Deuringerstraat 3a - Groningen, Byte Computer Shop, Steentiestraat 10 - Groningen, Cap, Oude Ebbingestraat 20 - Groningen, Foto Merema, Dierenriemstraat 192 - Haarlem, Capi, Grote Houtstraat 97 - Haarlem, Bits & Chips. Ged. Oude Gracht 82 - Haarlem, Capi, W.C. Schalwijk 1 - Hilversum, Capì, Kerkstraat 1a - Hilversum, Funtronics, W.C. Hilwertshof 86-10 - Haogvliet, Radio Oudeland, Binneban 192 - Hoorn, Stumpel! Computerwinkel, Grote Noord 81-83 - Hoorn, Van Ingen, Blauwe Steen 5-17 - Koedijk, AVC, Kanaaldijk 97 - Leiden, Funtronics, Breestr./Passage 146 - Leiden, Foto Dickhoft, Haarlemmerstraat 207 - Lelystad, Capi, De Wissel 11 - Nijmegen, Telemarc, Hertogstraat 86 - Oss, Ben van Dijk, Kruisstraat 84 - Oss, De Harense Smid Computershop, Heuvel 33 - Purmerend, Van Ingen, Ged. Singelgracht 2a - Rhenen, Trend Computercenter, Herenstraat 23 - Rotterdam, Computun, Kleiweg 255b - Rotterdam, Gameworid, Meent 7-9 - Rotterdam, Radio Correct, Bergweg 110 - Rotterdam, Capi, W.C. Zuidplein 748 - Rotterdam, Telekoder Computers, Hoogstraat 26-53-65 - Schoonhoven, Foto Dickhof, Lopikerstraat 56 - Soest, Foto Optiek van Essen, Zuid Promenade 15 - Spijkenisse, Interrama, Lenet Akker 120-124 - Stadskanaal, Commix, Postkade 68 - Terneuzen, Eksakt, Axelstraat 106 - Tilburg, Radiobeurs Software Shop, Heuvelstraat 129 - Uden, Ben van Dijk, Rondweg 9 - Utrecht, Gameworld, Lijnmarkt 1 - Utrecht, Capi, W.C.Hoog Catharijne - Veenendaal, … Hupra, Hoofdstraat 405 - Zaandam, Van Ingen, Westzijde 88b - Zutphen, Manders Electronica, Nieuwstad 2 - Zwolle, Byte Computer Shop, Oude Vismarkt 29
MSX COMPUTER MAGAZINE is een uitgave van MBI Publications bv Amsterdam
Hoofdredakteur Wammes Witkop Uitgever
Ronald Blankenstein
Koördinatie Mieke Krammer
Medewerkers Hans Niepoth, Harry van Horen, Markus The, Hans Goddijn, M.B. Immerzeel, Loes Neve, Wessel Akkermans, R. Bo- gaard, Mariëlle Mink, Andre Knip, Jan Va- der, Edgar Hildering, Jan Tompot
Abonnementen
Tel. 020-657884
Abonnementen op MSX Computer Ma- gazine kunnen elke maand ingaan. Opzeggen abonnementen: alleen schrif- telijk.
Abonnementsprijs (8 nummers) f. 50,-
Redaktie
Postbus 1392
1000 B Amsterdam Tet: 020-681081 Telex: 16015 MBI NL Fax: 020-931263
Vragenuurtje
ledere dinsdagmiddag, tussen 1600 en 1900 uur, telefoon 6020-931263. Op an- dere momenten kunnen we niet op tele- fonische vragen ingaan. Aangezien dit op alle andere tijdstippen ons fax-nummer is heeft bellen buiten het vragenuurtje om geen zin.
Advertenties
Mick Versnel Tel: 020-6810891
Vormgeving Cock Arensman Joost van Donk
Cartoons Jeroen Engelberts
Cover-foto Jan Bartelsman
Distributie
Beta Press/van Ditmar Burg. Krollaan 14 5126 PT Gilze
Verschijning
MSX Computer Magazine verschijnt acht maal per jaar.
Toezenden materiaal
Tenzij uitdrukkelijk anders overeengeko- men heeft MSX Computer Magazine het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal. Terugzen- ding van ongevraagd toegezonden ma- teriaal zal affeen plaatsvinden als er een geadresseerde en voldoende gefran- keerde retour-enveloppe is bijgesloten.
April 1986
Oplage
De oplage van MSX Computer Magazine bedraagt 30500. Accountantsverklaring op aanvraag voor adverteerders be- schikbaar.
Cover
Het huwelijk tussen computer en video is een feit. Met dit pro- gramma, dat bij de NMS 8280 wordt meegeleverd, kunt u zelf beelden digitaliseren en bewerken. Naast de tekstverwerking
nu ook de beeldverwerking?
7 8-9 10-17 18-19 20-21 22-23 24-26 27
28-29 30-31 32-34 36-37 38-39 40-41 42-48 50-51 52-57 59
60-63 64-65 66
67
68-69 70-74 76-77 78-80 81-82
Losse nummer-service
invoer Controle Programma/4 Cursus algoritmen: zoeken
Hoogvliegen met MSX Cursus Z80 deel 8
Software: Kruiswoord-generator MCM’s lezersonderzoek
Programma-service EHBO
MSX dood? Spelbesprekingen Boekbesprekingen
Hardware: Philips NMS 8280
Software: Kastan
Software: Videographics
Philips video-tuner Listing: Ijsfabriek COM-files onder Basic
Software: Financiële administratie Software: JRT-Pascal compiler
Logologisch gesproken
Software: Topografie
Software: MSX-Calc Listing: Viper Brieven
MSX-jes
Oeps
Test: Philips NMS 8280, pag.: 38-39
Per 1 april is de nieuwste Philips MSX2, de NMS 8280, op de markt gekomen. Het is de eerste MSX2 in de winkels met de extra video-mo- gelijkheden. Wat dat allemaal in- houdt kunt u lezen in dit verhaal, en in het aparte artikel over Videogra- phics, het meegeleverde digitalise- rings-programma.
Software: Financiële admini- stratie, pag.: 60-63
Sinds enige tijd heeft Philips een aantal administratieve program- ma’s in het leveringspakket opge- nomen. Onze schrijvende boekhou- der heeft er daarvan eens eentje aan de tand gevoeld, zijn ongezouten mening treft u in dit artike! aan.
Cursus algoritmen: zoeken, pag.: 10-16
Zoeken doet iedere programmeur wel eens, naar de bril, de kontakt- lenzen of de laatste foutjes in een programma. Maar het zoeken bin- nen programma’s gaat de meesten minder goed af. Wie informatie over zoeken zoekt, hoeft niet verder te zoeken. We hebben het in dit artikel namelijk eens haarfijn voor u uitge- zocht.
MCM’s lezersonderzoek, pag.: 24-26
Een hele tijd terug alweer hadden we een lezers-enquête georgani- seerd. Het uitzoeken van de resulta- ten daarvan heeft eventjes geduurd, er waren heel wat teruggezonden formulieren te verwerken.
Maar nu kunt u dan ook nakijken of u wel aan de MSX-gebruikers norm voldoet. Is u wel compatibel?
ti MHIE SHE SH HEID PRE HEEG
we ee en
De nieuwe Philips NMS 8280 is een unieke MSX-2 thuiscomputer. Natuurlijk met alle moge- lijkheden van een normale MSX, maar boven- dien met uitgebreide video/editing funktie.
Dat betekent dat u zelf tekenfilms kunt maken, tekenfiguren kunt combineren met videobeel- den, videobeelden kunt digitaliseren, uw eigen videofilms van trucages en ondertitels kunt voor- zien. U kunt er beelden mee mixen, audiosigna- len mixen met computer-signalen… u kunt er kortom op beeldgebied revolutionaire prestaties mee leveren!
Al die mogelijkheden waren tot voor kort voorbe- houden aan professionele machines van vele tienduizenden guldens. En nu zijn ze, in de vorm van de NMS 8280 beschikbaar voor.
AMSTERDAM RAF VIDEO, RAF COMPUTER, RAF HIFI STEREO, Rijnstraat 142-168, tel. 020-461511. RAF PORTABLE, Rijnstraat 139, tel. 020 - 461511. RAF PLATEN, Rijnstraat 111, tel. 020-445706. HILVERSUM RAF HIFI STEREO, Langestraat 90, tel. 035-17705. RAF VIDEO, Langestraat 90, tel. 035-177706. RAF AUTO HIFI-AMSTERDAM, Rijnstraat 139, tel. 020-461511, Kollenbergweg 2, tel. 020-976727 (tevens inbouwstation). Maandag vanaf 1 uur geopend. Donderdag koopavond.
Van de redaktie
Doorbraak
Eindelijk, nalang-telang - wachtenis het zover. Deeerste MSX2 voor de hobbyistenmarkt met digitizing en genlocker is nu geintroduceerd. Na een aantal ‘valse’ starts heeft Philips nu toch de NMS 8280 officieel aangekondigd. Wat dit wondertje allemaal kan, daarkuntu elders in dit nummer van alles over lezen.
Per 1 april -iklaat de voor de handliggende grappenen grollen maarachterwege - wordt
de machine uitgeleverd, zodat we mogen verwachten dat de handel er zo inde derde week van die maand over zal kunnen beschikken. En dan is de doorbraak van MSX2 naar de video-markt eindelijk een feit. Want deze computer is naar mijn mening meer dan ‘alleen maar een computer’. Het is een grote, tot de rand gevulde, trukendoos voor iedereen die wel eens wat met een video-camera wil spelen. Dat het daamaast ook nog eens een volwassen, volledig uitgebouwde MSX2-machine is lijkt wel bijzaak.
Oplettende lezers zullen in vorigenummers wel tussen de regels door hebben kunnen lezen dat we de NMS 8280 al een tijdje in huis hadden. We mochten er echter van de heren in Eindhoven nog niet over berichten, en aan dergelijke afspraken houden we ons nueenmaal. Het heeft ons echter wel de keel afgebeten, vooral toen allerlei andere tijdschriften goede sier begonnen te maken met ‘recensies’.
Nu wil ik niemand valselijk beschuldigen, maar sommige van die verhalen leken wel een beetje uit allerlei foldertjes te zijn overgeschreven. Werkelijk diepgaand vondik het allemaal niet.
Maar goed, ons zwijgen kan nu doorbroken worden. We zijn al tijden druk bezig eens uit te proberen wat die NMS 8280 eigenlijk wel allemaal in zijn mars heeft. Daarbij zijn we, ongelogen, van de ene verbazing in de andere gevallen. 5 Momenteel zit ik naar een proef-opstelling te kijken waarin decomputer het hart vormt van
WAMMES WITKOP | eennetwerkje van een stationaire video-recorder, een camcorder - een video-camera met . f Ì ingebouwderecorder dus - eneen monitor. Die monitor heeft natuurlijk stereo-geluid, net als de computer zelf. Met die apparaten hebben we de fraaiste effekten weten temaken, iets wat overigens niet gelukt zou zijn zonder de hulp van de redaktie van ons zusterblad, Video Uiten Thuis. Met onze gezamenlijke kennis van computers en video beginnen we nu het gevoel te krijgen datwe de mogelijkheden een beetje door beginnen te krijgen. Hoewel, met regelmaat roept er weer eens iemand ‘Kom eens kijken’, als er een bijzonder geslaagd beeld ontstaan is. Ik persoonlijk ben al begonnen een bibliotheekje op disk aan te leggen van dergelijke schermen.
Wat deze nieuwe mogelijkheden voor MSX zullen gaan inhouden daar durf ik nog niets van
te zeggen. Ergens staan we, naar mijn mening, op een tweesprong. Aan de ene kant is MSX - ondanks alle berichten van het tegendeel die de laatste tijd in sommige kranten verschenen zijn - een prima computer-standaard. Niet alleen zijn er meer dan genoeg praktische toepassingen mogelijk - denk alleen maar eens aan de communicatie, die een steeds hogere vlucht neemt - maar ook voor hobby-programmeurs is een MSX een ware uitdaging. Een goede architektuur, een prima Basic en uitstekende grafische mogelijkheden staan daar borg voor. De nieuwe mogelijkheden die de NMS 8280 biedt passen daar prima bij.
Aan de andere kant zal een machine als de NMS 8280 ook een heel ander publiek gaan trekken, mensen die puur in de toepassing van de computer als uitbreiding van hun video-hobby geinteresseerd zijn. Dat het ‘ding’ ook nog eens een toetsenbord bezit zal voor deze groep voornamelijk handig zijn om hun titelschermen mee te maken.
Feitelijk is de NMS 8280 - mede door het bijgeleverde, werkelijk uitstekende video-georiënteerde programma - voor hen ín opzichten te vergelijken met een wasmachine, waar tegenwoordig ook vaak een micro-processor ingebouwd zit.
En daarmee vervult de NMS 8280 een al lang geleden gedane belofte. Met de komst van deze computeris MSX niet ‘alleen maar een computer’ meer, maar ook een kant-en-klare toepassing, dieop zich de aanschaf al rechtvaardigt. En dat kan alleen maar een gunstige
Persen keet d ontwikkeling zijn.
DE KADO'S BIJ HET MSX MODEM MT-TELCOM
Met een modem alleen ben je er niet. Daarom krijgt u bij het vernieuwde MT-TELCOM MSX MODEM een aanzienlijk aantal kado's
van Micro Technology. EEN
Vraaglijn MSX
Gratis lidmaatschap COMNET
De databank van Micro Technology met duizenden pagina's Telesoftware, Hints & Tips voor MSX, Prikborden, enz. enz. is de grootste particuliere databank van Nederland. Speciaal gericht op computergebruikers! Bij uw MT-TELCOM MSX MODEM krijgt u een gratis lidmaatschap!
Gratis Hoge Resolutie Viditel
Micro Technology ontwikkelde een geheel nieuw systeem voor het overbrengen van hoge resolutie beelden (256 x 212 pixels x 256 kleuren). Als gebruikers van het MT-TELCOM MSX MODEM krijgt u grats software om deze fantastische beelden op uw MSX-2 te ontvangen!
Prijs incl. btw f. 499,--
Electronic Mail
LS Can K/ lidmaatschap COMNET
P_L »
Hoge Resolutie Viditel
Gratis Telesoftware
In de COMNET databank vindt u een enorme hoeveelheid gratis telesoftware programma's die u zo va uw telefoon en het MT-TELCOM MSX MODEM in uw MSX kunt laden!
Gratis Vraaglijn MSX
Wilt u iets weten over een van de Micro Technology produkten? Via COMNET kunt u vragen gratis stellen en u krijgt ook snel (via Electronic Mail) antwoord! Een service die ongeevenaard is!
Het MT-TELCOM MSX MODEM is geschikt voor iedere MSX1 of MSX2, met of zonder diskdrives! Inclusief software voor Viditel, MEMOCOM, Fido, Terminal emulatie etc. etc!
U kunt het MT-TELCOM MSX MODEM direkt
bestellen bij uw handelaar of bij
Micro Technology. Wilt u eerst meer
weten? Vraag dan de folder aan!
micra technology
POSTBUS 95 - 3350 AB PAPENDRECHT telefoon: 078-410977 - telex 62425
AVT-MSX ‚4, 22-23 AVT-DAEWOO CPC-300 MSX2 10, 44-46 Canon V-20 … 3, 48-50 Goldstar FC-200 „5, 16-17 Panasonic CF-2700 „7, 36-37 Philips VG-8020 … . 2, 42-44 Philips VG-8230 … . 6, 20-23 Philips NMS 8250 12, 54-57 Philips NMS 8255 13, 40-42 Sony HitBit HB-F9P . 11, 44-48 Sony HitBit HB-201P „5, 22-25 Sony HitBit HB-75P . ‚1, 20-24 Sony HitBit HB-F500p . „1, 22-25 Sony HinBit HB-501p … „8, 38-40 Sony HitBit HB-F700P . ‚9, 42-44 Spectravideo XPRESS „5, 62-67
Spectravideo SVI-728 . Yashica YC-64
AVT DPF-550 … ECC ombouw …
Philips VY-0010//Y-001 1 PRINTERS
Canon T-22A 4, 65-67 Epson GX-80 … „6. 32-34 Philips VW-0030 „6, 64-65 Star NL-10 … … „9, 20-24 Toshiba HX-P550 13, 44-46 Trend JP-130! … „8. 42-45
KOMMUNIKATIE/INTER- FACES
MT-Telcom „7, 38-39 MT-Viditel … 4, 68-71 Protek 1200 modem … „9, 12-13 Tet-Tron 1200 MSX … „5, 12-14
MONITOREN
Hantarex Boxer 12 … nnen 5, 49-50 Sony KX-14CPI eneen 5, 27 AVT-ODM-01 …
Daewoo DPC-280
DIV. HARDWARE
Comx PL-80 Plotter/Printer … … ECC Expansion Computer Cas:
MSX Wizard Robot …3, 52 Philips NMS1205 music-module 36-38 Sony Plotter/Printer PRN-C41 -
Sony GB-7S Creative Graphics . SVI 20008 robotarm … … Toshiba HX-MU901 keyboard
|__Listings _ |
Appel BasDis
Begadr . 212
Beurs-spel … „5. 32-34 Blue & Pink . 1, 46-47 Botsauto's 1. 42-44 Break … 0. 20-24 Bronski „3, 42-44 Colors … 6, 39-40 Copytile 3. 55-56 CRTdump 3. 57-58 Digiklok … 8, 55 Diskmonitor 38-39 Drum 30-34
Dskidx …
DskTyp
Edit …
Een per Huis . - Escape 48-50 Figrek 45-47 Grolet . „5, 40 Jake in the Caves . 13, 56-62 Joysor … „12-14 Kerkklok „4, 51 Keuken 1, 49-52 Kladblok 4, 58-60 Lampjes . 1, 40-41 Letter . 5, 36-38 Linkik . 10, 57 Lockin' Man 4, 52-53 MCMbase … 2, 28-33 Memmon ‚6, 48
MSXmem 12, 35-39 MSXpen 40-42 MSXprt … 55-65 MSXtype 3, 44 Planetariu ‚ 38-41 Print ‚ 29-31
Rem Space Killer . Repwek … Satber … Schatten Duiken Sciptr-MSX2 …. Screendump in ML Snackbar Snelli …
Space-Walk Sprite-Editor . Sprite .
ZO ANOENNAN AE
Software
Aackosoft Kaartengenerator Aackosoft Aardrijkskunde Basic cursus MSX … Bridge Spelenderwijs Kaereltje de Cargadoor Kaereltje leert Wiskunde Lesmaker … Tempo Typen
TOEPASSINGEN
9 Grijstinten screencopy . Aackobase 2 . Aackocalc . AackoSCRIBE Aackotext 2 Adres MSX … Belasting 1985 Creative Greetings Dieet … Draws
Fistan financiele adm KI-BRID … … Home-Office 2 Huishoudboekje MSX L Tjing Lestar . Medico MSX Script MSX-Text MT-Base
MT-Viditel Musiwriter .
Odyssey-K OnyxF boekhouding
Print-X-Press . Tasword MSX-2 . Tasword MSX
Turbo Screencop 12, 20
WDPRO … 13, 74 UTIL
Aacko Character Editor .
ALFA-Fortran …
BDS-C compiler . Champ assembler … Devpac-80 assembler Easycopy
Easycopy
Easyspaint Easysprite Head align: Mastervoice-Wordstore MSX-64 … MT-Debug Philips MSX-DOS ZEN assembler … 1, 16-19
SPELBESPREKINGEN
3D Knockout
8ooga-Boo the Boom
HS, 6 Computerhits „7, 50 737 Flightsimulator „8, 49 Alpha Squadron …. „6, 70 B.C.ll: Grog's Revenge 10, 70 Beamrider … „4, 82
‚3,
„6,
B ®
Boulderdash 2 68 Boxing . 57 Bridge 67 Bytebust: 27 Castle Combat 71 Centipede …. 69
NPOANNEPPANANe Non = ml Kef
Chess Game MSX2
Chiller . 69 Chuckie Egg
Comic Bakery „4, 26 De Sekte …. 13, 71 Dog Fighter . 67 Driller Tanks … 70 Eric and the Floaters 70 Fire Rescue … 83 Flightpaht 737 48 Foot Volley
Formula One simulator . Ghost Busters ,
Hopper … „6, 69 Hunchback „3, 68 Hustler „5, 70 Hyper Spo: „1, 26 Hyper Olympic 2 ‚1, 26 Hyper Viper . „3. 69 IGE nan 10, 65 International Karate „11, 54 Jack the Nipper „ , 66-67 Jet Set Willy ‚3, 66 Jetfighter … „8, 50 Jewels of Darkness ‚ 67-68 Jump jet . „8, 51 Knightmare . „9. 66 Lazerbikes „7, 50 Loderunner „6, 67 Mack Attack „9, 65 Manic Miner „3, 66 Mazes Unlimited 10, 65 Monkey Academy ‚1, 27 Monopoly … „24-25 Moonrider … 10. 64 Mutant Monty ‚7, 49 Nemesis …. 11. 54 North Sea Helicopter ‚8. 53 Oh Shit „6, 69 Oil’s Well . ‚9, 65 Pitfall 2 … „3, 69 Roger Rubbish 2, 70 Scrabble . 12, 66 Sea Hunte: 2, 71 Smack Wack 64-65 Snake it 10, 64 Sorcery „6, 68 Speedking 10, 71 Spy vs Spy. the Island Caper 13, 55 Super Cross Force 2,71
Super Cobra The Heist … The Chess Game Time Curb … Vacuumania Valkyr … Vestron Who dares wins Zaxxon Zoot
40 Grafische programma's in MSX-Basic 9, 74 50 Programma's voor MSX ‚77 Adventures! 8, 14
Aktuele Microcomputertechnie
Basic-programma's statistiek Basicode-3 … Behind the screens of the MSX Bouw zelf een expertsysteem in Basic . Computer en modemgebruik PC Cursus ZBO assembleertaal De MSX gebrulkersgids … Gestruct. program. met voorbeelden in Bas Getting more from MSX with Spectravideo Graphics Ontwerpboek Handboek MSX . Handboek CP/M Het MSX Softwareboek 5 Intr. MSX assembly lang. and mach. code …. 7, 4 Koerslijst tweedehands computers … de Leren omgaan met MSX-Computers …
MSX Games book … MSX Machinetaalboek . MSX Truuks en tips deel 6 . MSX Basic VPOKE en Sprite toep. MSX Leerboek deel 2 … MSX Disk handboek … MSX fruuks en tips deel 3 . MSX Exposed MSX Zakboekje . MSX Probeerboek „ MSX programmeren in machinetaal MSX en MSX2 mogelijkheden MSX Basic handboek voor iedereen MSX Technicat Data Book … MSX Truuks en fps deel 7 MSX Truuks en tips deel 1 MSX Quick-Disk handboek MSX Truuks en tips deel 5 MSX Leerboek deel 1 ….. MSX Truuks en tips deel 2 MSX Computers en printers MSX Praktijkprogramma's … MSX Basic leren programmeren MSX Truuks en tips … …. MSX Machinetaal handboek MSX Verder uitgediept . MSX Volume 1 … MSX Leerboek deel 3: 6 MSX2 Uitbreldingshandboek
MSX2 Toepassingshandboek MSX2 Basic handboek Programmeercursus MSX Basic . Programmeren van de Z80 …. Statistiek en kansber. in Basic
Werken met bestanden Zakboekje 280
Algoritmen deel 2 Algoritmen deel 1 Bezoek HCC-dagen 1986 Bezoek MSX-Infodag …
Bezoek Teachip-dag 5, 78 Bezoek HCC-dagen 1 5, 53 Cassette/diskette etiketten . 8, 10 Cheese 2, MSX video-kunst 13, 48-50 Computer-communicatie deel 2
Computer-communicabe deel 1 Computer-Kerstverhaal Computershop RAF … Cursus Z80 machinetaal 1 Cursus Z80 machinetaal 5 … Cursus Z80 machinetaal 3 … Cursus Z80 machinetaat 2 Cursus Z80 machinetaal 4 Cursus Z80 machinetaat 7 Cursus Z80 machinetaal 6 De eerste stappen in MSX ECC, de slimme belgen £IDO-net Nederland …. fido-MSX, aankondiging Funkausstetlung Berlijn 1985 . Geheugen ontsluierd! Girotel … … HCC 1986 vooraankondiging
Interview Aackosoft . 1, 8-10 Leuk, programmeren 12, 72-73 LexicOn anneer 7, 41-44 MSX-computers in onderwijs … 4, 20-21 Nieuwe mogelijkheden MSX2 . 6, 26-29
Op bezoek bij Van Ingen Overzicht fabrikanten
Overzicht MSX1 Basic . 1, 52-57 Personal Computer Rai 1985 2, 14-17 Piraterij … … …… 9, 16-18 Printers een overzicht … 13, 10-18 Programmatrofee 1986 12, 16-17 Software in Viditel-MT „ 11, 55-57 Software in Viditel-A3 8, 70-72 Sorteren in Basic … 6, 12-19 Stukjes en beetjes … 7, 30-31 TRON edukatieve software 8, 33-35 Vergelijkende assemblertest 11, 16-19 Vergelijkende test Flight Simutators . 8, 46-54 Vrouwen en Computers … 4, 84-85 Wat is een spreadsheet … 2, 20-21 Werken met de VideoRAM 2, 40-41
INVOER CONTROLE
PROGRAMMA 4
Zelfs de meest zorgvuldig geproduceerde en gedrukte listings slui- ten niet uit dat ertoch een fout kan worden gemaakt bij het intikken. Verwisselde cijfers of verkeerde leestekens leiden in het beste ge- val tot een foutmelding. Erger nog is het als een programma slechts schijnbaar goed, althans zonder fouten die de computer zelf kan bespeuren, werkt. Om u te helpen dit soort problemen te voorko- men publiceert MSX Computer Magazine bij alle listings een kon- trolegetal oftewel checksum per programmaregel. Achter iedere (logische) programmaregel staat een checksum, een waarde tus-
sen de O0 en de 255.
Om deze te vergelijken met uw zelf ingetikte programma dient het bijgaande Invoer Controle Programma versie 4, kortweg ICP/4.
______GEBRUIKSAANWIJZING ICP/4
ICP/4 berekent voor iedere ingetikte _programmaregel een checksum, zodra u op de enter of return drukt. Deze checksum verschijnt dan linksonder op uw beeld- scherm, op de positie waar anders de bij de Fl behorende tekst -COLOR- staat. Deze waarde moet overeenkomen met het getal dat in de listing bij de betreffende regel is af- gedrukt, als dit niet het geval is heeft u een foutje gemaakt bij het intikken.
In dat geval kunt u de betref- fende regel meteen verbete- ren met behulp van de norma- le edit-mogelijkheden van uw MSX computer. U hoeft de regel dus niet opnieuw in te tikken, ICP/4 kijkt altijd naar de hele logische programma- regel zoals die op het scherm staat, niet alleen naar wat er echt ingetikt was.
werkte anders) intikken.
kregen.
deerd goed is.
versie.
WAAROM ICP/4?
Dit is alweer de vierde versie van het Invoer Controle Program- ma die we publiceren. Maar gelukkig zijn ICP/2, ICP/3en ICP/4 volledig aan elkaar gelijk, althans wat de kontrolegetallen be- treft. Met ICP/4 kunt u zonder problemen in eerdere nummers verschenen programma's (behalve die uit nummer 1, ICP/1
ICP/4 is vrijwel gelijk aan ICP/3, het enige verschil is dat deze versie zelf de machine kode in de data-regels kontroleert al- vorens op te starten. Als er een fout in die machinekode schuilt weigert het programma deze op te starten.
We hebben hiervoor gekozen op grond van het feit dat vrij veel lezers blijkbaar problemen hadden met het foutloos intik- ken van die regels, zodat ze het programma nietgoed op gang
Met ICP/4 geldt dat, als het wil starten, het dan ook gegaran-
Al met al vonden wij dat de nadelen van alweer een nieuw ICP ruimschoots opwegen tegen de voordelen van deze nieuwe
Gewoon door de regel eerst te listen, daarna de cursor weer omhoog te brengen tot deze zich ergens in de te chec- ken programmaregel bevindt en op return of enter druk- ken. De MSX computer neemt dan aan dat de regel opnieuw ingevoerd moet worden, waarbij ICP/4 keurig de checksum berekent en
toont.
ICP/4 maakt natuurlijk on- derscheid tussen hoofd- en kleine letters en dat kan soms problemen opleveren. Bij het intikken van een programma zult u meestal de Basic woor- den in kleine letters intikken, maar bij het listen van een re- gel verschijnen ze juist wel in hoofdletters. ICP/4 gaat er van uit dat Basicwoorden met hoofdletters geschreven moe- ten worden, net zoals ze in de listings staan. Als u dus een regel heeft ingetikt met de Basic termen in kleine letters en dan op return of enter drukt, dan zult ueen verkeer- de checksum te zien krijgen. Gelukkig ís dit echter simpel te omzeilen, door voor u met intikken begint de Caps-lock in te drukken, waarna alle let- ters als hoofdletter op het scherm verschijnen. Alleen als er ergens kleine letters in
een programma voorkomen moet u dan de Caps-lock even uitschakelen.
Wat natuurlijk ook kan is de regel intikken, op return drukken, dan de zojuist inge- voerde regel opnieuw listen met LIST., de cursor weer in die regel plaatsen en nog- maals op return drukken. De tweede keer kijkt ICP/4 naar de geliste regel en daar heeft uw MSX keurig alle Basic woorden in hoofdletters ver- taald.
Voor REM-regels (die ook met het ’ teken aangegeven kunnen worden) wordt de checksum op nul gesteld. Slechts alsde REM of het ’-te- kentje niet meteen na het re- gelnummer staan tellen deze regels wel mee.
Na het runnen van ICP/4 kunt u zonder meer beginnen met het intikken van uw program- ma. Het Basic laadprogram- ma is dan verdwenen, er rest slechts een stukje machine- taal hoog in het geheugen. Meestal kunt u dit zonder problemen laten zitten als u het ingetikte programma gaat uittesten, even met F1 ICP/4 uitschakelen zodat u weer de normale tekst te zien krijgt is genoeg. Overigens kunt u ICP/4 weer aanzetten door het direkt kommando: A=USR0(0), waarna de checksums weer verschijnen.
Maar in sommige gevallen, zoals bij een Basic-program- ma dat veel geheugen nodig heeft of bij een programma dat zelf machinetaal gebruikt is het toch verstandiger om ICP/4 helemaal uit de compu- ter te verwijderen, door deze even aan- en uit te zetten.
Met MSX Computer Magazi- ne is het Invoer Controle Pro- gramma/4 het laatste pro- gramma dat u zonder hulp hoeft in te tikken.
5e ‚MSX Computer Magazine checker/4 38 ' copyright MBI Publications B.V. 1985
49 eketkekeke keke keke Rekeke hehe keke dake ke kde keke keke kkk Rode ke dod
58 * PAS TOP OF BASIC MEMORY AAN *#** 68 CLEAR 299, (PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(& HFC4B) ) 207
7g tnt a Leden sed D
9 SCREEN B: WIDTH 37: COLOR 15,4,4 188 * GEEF INSTRUCTIE OP SCHERM %# 119 LOCATE 8,8: PRINT “MSX COMPUTER M AGAZINE" 128 LOCATE 5,2: PRINT “INVOER CONTROL E PROGRAMMA/3" 138 LOCATE @,5: PRINT “Dit programma maakt het mogelijk om de listings ui t dit blad foutloos in te voeren.” 148 PRINT “Bij het intikken van progr amma-regelsveschijnt nadat u op RETU ‘of 'ENTER' gedrukt heeft een at linksop de onderste regel.” Bj PRINT “Dit getal moet gelijk zijn aan de bijde listing afgedrukte chec ksumwaarde.Als dit niet zo is, dan is
er een fout gemaakt bij het intik en. 169 PRINT “Let op» BASIC woorden moet be pet hoofdletters geschreven wo rden!
178 * INSTALLEER MACHINECODE *iekd 188 FOR R=g TO 296
199 READ A$
de Mate sl be hen 218 IF LEFT$(A$,1)<>"*" THEN POKE B+R ‚VAL(“&H"+A$): GOTO 259
229 IF A$="**" THEN READ A$: AB=B+VAL (“&H“+A$): POKE B+R,AB-( INT(AB/256)*2 de R=R+1: POKE B+R,INT(AB/256): GOT
g 238 IF A$="*1" THEN READ A$: AB=B+VAL (P&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 56): GOTO 259 248 IF ed THEN POKE B+R,INT(AB/2
R 268 * KONTROLEER DATA-WAARDES **isk 278 IF CS<>22237 THEN CLS: PRINT “U h eeft een fout gemaakt in de data- reg Bath neee PRINT “Eerst verbeteren 288 ' ZET CHECKSUMROUTINE AAN *enm 297 A=USRI(H) 399 PRINT: PRINT “Begint u maar met i ntikken" 319 NEW 329 ' MACHINECODE KAA HAK Kek kek hk Ak 338 DATA 21,5E,F5,7E,23,FE, 29,2 ,FA,7 E‚23,FE,29,28,FA,FE,27,28,D,FE,52,29 D,7E,FE,45,CO,23,7E,FE,4D,CÔ,E],C3,** ‚OF,FE,‚/2,CH,7E 348 DATA FE‚55,C9,23,7E,FE,6D,28,EF,C 9,36,27,1,6,8,21,**,47,11,7F,F8,ED,BY ‚3E,C9,32,DB,FD,C3,**,CB,63,6F,6C,6F, 12,29,1,6,9 359 DATA 21,7F,F8,11,**,47,ED,B9, 21,7 F,F8,36,27,21,83,F8,36,27,23,36,D,21,
oi 36,*1,71,23,36,*2,C9,1 E‚0,CD,**, 99 BE 369 DATA F5 7E,4F,FE,27,28,B1,18, 16,C5,16,7,CB, 39,39, 1
191
Ne)
213
Laere 20 AR Phn OS AE CT laan
379 DATA 11,89,F8,26,9,1,64,9,CD,**,B 9, 1,A, B, CD ** BI 1, Le ED BI LE 2 „31, 3F, 3E, VED AA NF KEI 18 rrd E 6,38, 12
389 DATA 13,9,C9,CD,C9,9,C9
BELANGRIJK
‘Test een zojuist ingetikt programma nooit meteen uit. Save het eerst, voordat u RUN intikt, Sommige programma’s zouden, als erfouten in schuilen, de computer op slot kunnen zetten. En dan is de eni- ge mogelijkheid om zelf weer de kontrole over de machine te krijgen een reset, of mogelijk zelfs uit en aanzetten. In beide gevallen bent u uw pro- gramma kwijt, waarvoor u zojuist een hele tijd had gespendeerd met intikken.
Tijdens het intikken is het eveneens verstandig om, zeker als het om langere listings gaat, zo nu en dan een kopie te maken op cassette of disk. Spanningspieken in het lichtnet kunnen er ook oorzaak van zijn dat uw computer zijn programma ‘vergeet’. Of er struikelt iemand over het netsnoer, waardoor de stekker uit het stopcontact getrok- ken wordt. Beter tien maal onnodig saven, dan een keer te weinig.
HOE DE LISTINGS IN TE TIKKEN
MSX Computer Magazine publiceert alleen pro- gramma's die door de redaktie uitgebreid getest zijn op hun deugdelijkheid. Om te voorkomen dat er bij het zetten alsnog fouten insluipen wordt fo- tografisch zetwerk, van listings die rechtstreeks van dit geteste programma gemaakt zijn, gebruikt.
Deze listings zijn van een speciaal formaat, dat ontworpen is om fouten tijdens het intikken zoveel mogelijk te voorkomen.
Want in programma’s is meestal iedere letter, ie- der cijfer en elk leesteken van belang. De kleinste vergissing bij het intikken kan desastreuze gevol- gen hebben.
Om verwarring tussen de hoofdletter ‘O' en het cijfer 'O' te vermijden is de nul altijd doorgestreept. De kolommen bevatten exact 37 tekens, pro- grammaregels die langer zijn worden na het 37ste teken afgebroken, net zoals dit op het beeld- scherm van uw MSX computer gebeurt.
De getallen die in een aparte kolom rechts naast de eigenlijke listing staan moet u niet intikken, dit zijn de kontrolegetallen die samen met het Invoer Controle Programma/4 u het mogelijk maken om een listing in een keer foutloos in te tikken.
Zoeken doen we op zijn tijd allemaal: de een zoekt zijn bril, de ander werk. Nu is MSX Computer Magazine een computerblad; op de specifieke proble- men die bij het zoeken naar dergelijke zaken ontstaan, zullen we hier dan ook niet ingaan. Ons interesseert het zoeken met de computer, liefst ook nog met een zo snel mogelijk resultaat.
Want in programma's is die snelheid heel belangrijk. Een programma dat er pakweg een kwartiertje over zou doen om te ontdekken of een bepaald woord in een lijst van woorden voorkomt is eigenlijk onbruikbaar. Vandaar dat ook ‘zoeken’ een onderwerp is dat de aandacht van goede programmeurs zeker verdiend. Oftewel, ook ‘zoeken’ is bij uitstek een techniek waarbij algoritmen
een hoofdrol spelen.
Waar wordt ‘zoeken’ gebruikt
Het is niet altijd even makke- lijk een voorbeeld te vinden waarmee we het probleem ‘zoeken met een computer’ duidelijk kunnen laten zien. Nu worden er heel wat pro- gramma's geschreven en bij ons ter beoordeling aangebo- den. Zo krijg je toch een aardig idee wat er zoal de gemoede- ren bezig houdt. Daarbij hoort ook het fenomeen ‘adventure- game’.
Wie wel eens zo’n spel heeft gespeeld, kent het principe: re- gels invoeren waaruit de game dan een opdracht haalt, die moet worden uitgevoerd. Een voorbeeld van dergelijke op- drachten:
ENTER SALOON DRINK BOOZ FIRE GUN
ROB BANK
GO WEST
Al deze opdrachtregels be- staan uit minimaal een werk-
woordsvorm en een object: in ‘DROP GUN’ is DROP de werkwoordsvorm, GUN het
‘objekt.
U kunt zich voorstellen dat er heel wat mogelijkheden zijn bij het geven van opdrachten en het ligt voor de hand dat niet alle mogelijke varianten van opdrachtregels in de computer zijn opgeslagen. Om de op- drachtregels goed uit te voe- ren, moet de adventure-game de opdracht in stukken breken en interpreteren.
Meestal hebben dergelijke ga- mes een woordenschat: een lijst met bekende woorden. Bij woorden die de game kent, hoort een speciaal gedefinieer- de actie van het programma. Zodra er een woord wordt in- getypt dat niet in de woorden- schat staat, antwoordt de game meestal dat het de opdracht niet begrijpt, bijvoorbeeld:
Don’t know how to drink booz
Nu is het opzoeken van een woord in de woordenlijst een goed voorbeeld van een zoek- proces met de computer. We gaan daarom eens kijken hoe zo’n adventure-game zijn ei- gen woordenschat zou kunnen doorzoeken.
Het zoek-probleem
Bij de adventure-game bestaat de woordenschat uit een be- perkte hoeveelheid woorden.
Laten we ervan uitgaan, dat er A verschillende woorden - een woord is een string - bij de ga- me bekend zijn. Die woorden zijn opgeslagen in de vorm van een lijst: een array L$ met A elementen, genummerd vanaf 1 tot en met A.
Het probleem is nu een algorit- me te ontwerpen dat, gegeven een woord, de index van dat woord in de lijst teruggeeft.
Het kan natuurlijk voorko- men, dat een woord niet in de lijst voorkomt. Voor zo’n ge- val reserveren we index 0: het woord komt niet voor. Is de in- dex groter dan 0, dan staat het gezochte woord wel in de lijst.
Lineaire zoekmethode
De eerste oplossing is zo een- voudig, dat iedereen hem zelf wel had kunnen bedenken. Het is een recht-door-zee me- thode; in het Engels de lineair search genoemd. Figuur 1 laat het blokschema zien; figuur 2 de Basic-tekst. Lineair zoeken wordt - door zijn eenvoud - heel vaak gebruikt.
Als we het blokschema en de Basic-tekst bekijken, dan valt op, dat de index 0 zo’n speciaal geval is. Nu is dat natuurlijk ook zo, maar het is altijd goed om zich af te vragen: kan dat niet anders worden opgelost?
T1=0
Het antwoord is: ja, het kan een beetje beter. Doorzoeken we de lijst van achter naar vo- ren, dan komen we vanzelf bij index 0. Binnen de FOR-loop kunnen we dan testen of de in- dex inmiddels 0 geworden is.
Nog slimmer is het om het te zoeken woord tijdelijk op te
figuur 2
dele *__LINEAIRE SEARCH itt 1
1929 * invoer variabelen:
1938 '
184g ' x$ — het te zoeken woord
1959 ' 1$ - de Tijst met woorden
1968 ' a - de lengte van de lijst
147 *
198g ' resultaat variabele:
1g9g *
1198 * tl - index in de lijst waar
1119 ’ x$ is gevonden;
1129 ' tl=d betekent x$ niet gevonde
1139 '
1149 ' De lineaire search is een
1159 * eenvoudige maar niet al te
tij ‚snelle zoekmethode.
1188 FOR Ti=l TO A
1248 NEXT 1219 Ti=g:" 1229 RETURN
0 IF ede THEN 1229
x$ niet gevonden
figuur 1
lineaire search op onge- sorteerde lijst
T1: index in lijst$
T1=0 betekent: X$ niet in lijst $
X5: het te zoeken woord Lijst$: de lijst van woorden
A: lengte van de lijst
slaan in de lijst, en wel op L$(0). Komt het woord in de lijst voor met index n t/m 1, dan stopt het algoritme daar en wordt de gevonden index - die dan een waarde groter dan 0 heeft - teruggegeven. Anders vinden we altijd het gezochte woord terug op index 0, met andere woorden, het woord
ND p= pPuamsaaeÛn woOaaaaaseaeeLgLËE
2 133
staat niet elders in de lijst. In
figuur 3 staat het blokschema, in figuur 4 de Basic-tekst van de aangepaste versie van deze lineaire zoekmethode, samen met de woordenlijst.
Sorteren
We kunnende verbetering ook in een andere richting zoeken: stel dat we de lijst zouden sor- teren in alfabetische volgorde.
Het is duidelijk dat we op zoek naar het woord MAIL met zoeken kunnen ophouden als we hebben vergeleken met bij- voorbeeld MOVE: alle woor- den na-of eigenlijk voor - MO- VE komen toch niet meer in aanmerking.
Voor het sorteren van de lijst kan een van de algoritmen uit de vorige afleveringen worden gebruikt. Voor het gemak heb- ben we de woorden hier met- een in de goede volgorde ge- zet. Figuur 5 geeft het blok- schema voor het doorzoeken van een alfabetische lijst, fi- guur 6 is de bijbehorende Ba- sic-tekst, met de gesorteerde lijst.
Mooiere algoritmen
Op gesorteerde lijsten kunnen we nog wat mooiere algorit-
RETURN
figuur 3
achterwaartse lineaire
search T1: index in lijst$
T1=@% betekent: XS nietin lijst$(1) t/m lijst$(A)
X$: het te zoeken woord Lijst$: delijst van woorden
A: lengte van de lijst
men loslaten. Ga uzelf maar eens na hoe u op zoek naar een woord door een woordenboek bladert: u maakt natuurlijk ge- bruik van het alfabet om het woord te vinden, maar u doet waarschijnlijk nog meer: u be- gint niet vooraan het woorden- boek en slaat steeds een bladzij om, omdat u nog niet bij het woord bent aangekomen.
U zult naar alle waarschijnlijk- heid een heel andere methode gebruiken, waarbij u een blad- zij in het woordenboek opslaat waarvan u vindt, die wel aardig in de buurt moet zitten. Meest- al is dat in het midden van het boek.
Als nu blijkt, dat het woord niet op de gekozen bladzij voorkomt, en dat is meestal het geval, dan moet u verder bladeren. De richting - vooruit of achteruit - bepaalt u door te kijken of u te ver of nog niet ver genoeg heeft gebladerd. Zo slaat u steeds wat bladzij- den heen en terug tot u het woord gevonden heeft.
De kans is groot, dat u daarbij het aantal bladzijden voor- of achteruit steeds een beetje kleiner maakt. Uiteindelijk slaat u bladzij voor bladzij om en gaat u met uw vinger langs de woorden…
figuur 4
18g REM Demonstratie programma g 118 REM lineair zoeken g 129 REM SES ARTS g 139 REM g 148 DIM L$(38):GOSUB61:' lijst opbou
wen 64 158 CLS 7 168 LOCATE 15,18 179 179 PRINT “CTL+STOP to stop...” 283 188 LOCATE 5,4: INPUT "Word..."; X$ 118 198 GOSUB 1999: * search the word 253 208 CLS: LOCATE 5,19 95 219 IF T1=B THEN PRINT X$;* not found
.….: GOTO 169 187 228 PRINT X$;" found at index “sT1 126 238 GOTO 169 69 24g * g 58 ' Samenstellen van de lijst *** g 518 ' g 528 * 1$: de lijst g 538 ' a : aantal elementen in de g 54g * lijst g 55g ' g 568 ' De lijst wordt opgebouwd uit g 578 * data-statements; het #-teken g 58d * geeft het einde van de invoer g 59g * aan. g 688 ' g 619 A=} 171 629 A=A+I:READ L$(A) 161 634 IF L$(A)<>"#* THEN 629 37 648 A=A-1 73 658 RETURN 272 668 DATA go,enter,run,quit,dig,climb 34 678 DATA Jump,‚drop,get,look,open, lock 185 689 DATA put‚eat,say,read,move,ride 15 699 DATA take,feed, follow, pull ,push 134 A DATA wait,drink,close, # kr Ht !_ LINEAIR SEARCH ACHTERWAARTS * é 1919 '
1828 * invoer variabelen: g 1939 * g 1849 ' x$ - het te zoeken woord g 1858 ' 1$ - de lijst met woorden g 1968 ' a - de lengte van de lijst g 1879 ' g 1988 * resultaat variabele: gd 199g ’ g 1188 ' tl - index in de lijst waar g 1119 ' x$ is gevonden; g 1128 ' tl=d betekent x$ niet gevonde 7 n
1139 ' g 1148 ' De achterwaartse lineair g 1158 ' search heeft een kleine g 1168 * verbetering ondergaan, maar g 1178 * blijft nog steeds niet al te g 1188 ' snel... g 1199 ' g 1208 £$(B)=X$:" Xx$ tijdelijk toevoeg : en
1218 FOR TI=A TO B STEP -1 234 1229 IF X$=L$(T1) THEN RETURN 64 1238 NEXT TI 33
Verdeel en heers
Deze techniek kunnen we ook toepassen op onze gesorteerde lijst. We kunnen bijvoorbeeld
beginnen het te zoeken woord te vergelijken met het middel- ste element in de lijst. Is het woord “kleiner” dan het geko- zen lijst-eclement, dan kan het
figuur 5
woord alleen nog maar voor- komen in de eerste helft van de lijst; voor ‘groter’ geldt natuur- lijk het omgekeerde. In verge- lijking met het woordenboek zouden we in het eerste geval achteruit bladeren, in het tweede geval vooruit. Wat we nu eigenlijk hebben bereikt is dat onze lijst is gehalveerd met een keer vergelijken!
Door opnicuw met middelste waarde te vergelijken hebben we nog maar een kwart van de lijst over, daarna een achtste enzovoort. Een lijst met 1000 woorden kan zo in 1 stappen worden doorzocht.
Doordat met deze techniek de lijst steeds in tweeen wordt ge- deeld, heeft dit algoritme een passende naam gekregen: de binaire zoekmethode of ‘bina- ry search’.
Binary search is pittig!
Het lijkt nu allemaal zo een- voudig. zo even. vergelijken, cen lijstje in tweeen delen. weer vergelijken enzovoort. Maar nu nog een programma dat het ook nog eventjes doet!
lineaire search op gesor- teerde lijst
T1: index in lijst$
T1=0 betekent: X8 niet in lijst8(1) t/m lijst$(A)
X$: het te zoeken woord
LijstS: lijst met woorden
A: lengte van de lijst
RETURN
In de praktijk is gebleken, dat het de meeste programmeurs behoorlijk moeite kost het al- goritme in een programma om te zetten.
Bij een test met professionele programmeurs met ongeveer een jaar ervaring bleek, dat slechts 20 procent in een keer een goed programma voor bi- nary search kon schrijven! Natuurlijk willen we u niet ont- moedigen, zo moeilijk is het nu ook weer niet. Met het blok- schema erbij en de uitleg die volgt moet het lukken.
Een binary search-algoritme
Het geheim van de binary search is het bijhouden van de zoek-grenzen in de lijst. Doen we dat goed, dan kan het niet mislukken…
Voordat we de eerste vergelij- king doen. kunnen alle ele- menten in de lijst het te zoeken woord bevatten. De grenzen die we nu aanleggen zijn het eerste en het laatste element die niet meer voor vergelijking in aanmerking komen. Deze ondergrens noemen we L, de
1218 IF X$=!$(T1) THEN RETURN 1228 IF X$>L$(TI) THEN T1l=: RETURN
DL
Het middelste element M is nu
Nu kan het algoritme niet cin- deloos doorgaan met het ver-
figuur 6 bineaire search figuur 7 198 REM Demonstratie programma g L: ondergrens De dubbele punt “: tussen 118 REM gesorteerd lineair zoeken g R: bovengrens Ee l2f REM ====eeereessesssznnzennen g M: berekende beide waarden gelijk. dan OREN an. ee D | midden'inaex ela 149 DIM L8(39):GOSUB610:' Tijst opbou et KE k 158 CLS 7 Bene 168 LOCATE 15,18 174 getekend. 178 PRINT “CTL+STOP to stop..." 283 188 LOCATE 5,4: INPUT “Word...": X$ 118 198 GOSUB 189: ' search the word 253 208 CLS: LOCATE 5,19 95 218 IF T1= THEN PRINT X$;“ not found „…. : GOTO 169 187 228 PRINT X$;" found at index ":T1 126 Gal GOTO 169 oe 50g * d B ‘_ Samenstellen van alfabetisch d 528 * gesorteerde lijst. 53g * g 548 * 18: de lijst g EE U kl elementen in de î ijst 57g ' d 58 * De lijst wordt opgebouwd uit g 598 * data-statements; het #-teken d 688 * geeft het einde van de invoer g 618 * aan. De woorden worden nu d 628 * gesorteerd ingelezen. d 638 ' en A= EN 177 65 A=A+I:READ L$(A 167 668 IF L$(A)<>"#* THEN 650 124 675 A=A-1 ij) A 698 DATA climb,‚close,dig,drink,drop . ie wils ann Ps n 100 DATA eat,enter,feed, follow, get 148 en i nog meedoct liggen de begin- Basic-functie die dat doet is 718 DATA go, jump, lock, look, move,open 2 N ee B NT Ia het blokecherm íe 728 DATA pull,push,put,quit,read,ride 62 grenzen dus buiten de lijst. 738 DATA run,‚say,take,wait, # 97 dan ook de goe e formule voor 744 ' g Voor een lijst met A elemen- het uitrekenen van de M-index Ean ‘_ LINEAIR SEARCH GESORTEERD *** À ten geldt dus: te zien: 181g ’ Ee ‘invoer variabelen: À L=0 M=INT((L+R)/2) 1939 ' R=A+|I 184g * x$ - het te zoeken woord g Stel, dat we een element uit de 1858 © 1$ - de lijst met woorden B ; Ditzijnook deeerstetwee ak- | lijst L$(M) vergelijken met het J J LA ‚ 4 —de lengte van de lijst A ties in het blokschema. zie fi- | door ons gezochte woord in at liist- aar- X$. Bij het vergelijken blijkt, EEn | resultaat variabele: en dat X$ ongelijk is aan LS(M), ì EE } 4E kiezen we midden haesen de We moeten dus het woord ver- 1199 ï tl index in de lijst lg g renzen Len R: we noemen dit der zoeken in het bovenste of 1119 x$ is gevonden; g 8 1129 ' ti=} be ttent x$ niet gevonde de M-index. Voor een even EE A n g aantal elementen is er cen resterende lijst. Omdat we ZC- 113 ' g klein probleempje: er is geen | ker weten dat L$(M) niet het 1148 ' Deze versie van de lineair g middelste element. Voor- gezochte woord bevat. kunnen 1158 * search zoekt in een gesorteer beeld: we de M-index gebruiken als een nieuwe grenswaarde, het- de g 8 1168 * lijst; zo kunnen we eerder g Erzijn 6element s geldt: zij de nieuwe ondergrens L Jst; ) enten, dus g |J â 1178 * ontdekken of we het woord in g voor X$>=L$(M), hetzij de EE nog wel zullen vinden... s L=0 nieuwe bovengrens R voor R=7 X$<L$(M). 1288 FOR T1=A TO d STEP -1 231 jn 8 3
1239 NEXT T1
Ga
(L+R)/2 oftewel (0+7)/2=3.5
Het probleem is opgelost door de berekende M-index steeds
schuiven van de grenzen Len R. Natuurlijk kunnen we stop- pen als we het woord in de lijst terugvinden, zie figuur 8. Maar wat gebeurt er nu als het woord niet in de lijst voorkomt?
le)
1 el 2 el d di 4 dr 5 dr, 6 ea 7 en 8 fee 9 fo Lo ae 11 go E4 Ju 13 lo 14 jo: 15 mo 16 op 17 pu La Pu 19 pu 20 qu 21 re 22 ri 23 ru 24 sa 25 ta 26 wa 27
Figuur 8:
ord slag =iaa slag slag slaa slag 4 5 6
Li Li
M RI RL
RL
RI RI
XS>LS(M) XSCLS(M) XSCLS(M) XS$>LS(M) X$eL${M) => LleM =ò RI=M a> RleM => Ll=M => X$ gevonden
Met de binary search op zoek na{r het woord: "move". Dit woord komt ìn de lijst voor op index 15.
Van elke slag 18 de boven-. onder- en M-waarde weergegeven. Onder de kolom staat de uitkomst van de vergelijking tussen het gezochte waord ìn X$ en het lijst-element L$(M). Ia X$ groter dan L$(M) dan wordt de ondergrens Ll gelijk aan de M-waarde: voor X$ Kkieiner dan L$(M) verschuift de bovengrens Rl naar de M-waarde. In de vijfde slaa wordt het woord “move” gevonden.
Het aantal slagen dat we moeten maken zegt iets over de
index in L$
OODNDRAUNEO
moeilijkheid om een woord te vinden. Er is maar een woord, dat in de eerste staa aevonden kan worden: “lock”. Dit woord 15 dus het snelst te vinden Voor de moeilijkste woorden hebben we vijf slagen nodig. Komen we toe aan de zesde slaa. dan komt het woord in de lijst niet vaar
X$ = “dance”
=> Li=M => Ll=M => X$ niet
gevonden
Figuur 9: Met de binary search op zoek naar het woord “dance”. Dit woord komt in de lijst niet voor. In de zesde slag is te zien dat de M-waarde gelijk wordt aan de Ll-grens. Overigens is deze Ll-waarde de plaats waarachter het te zoeken woord in de lijst zou moeten worden ingevuld: het woord “dance” zou in dít geval dus op index 3 kunnen woraen ingevuld.
figuur 10
198 REM Demonstratie programma g
118 REM zoeken met binary search g
12 REM mommenesenmeenzzezzensss g
138 REM 9
148 DIM L$(38):GOSUB618:' lijst opbou
wen 64
158 CLS 7
168 LOCATE 15,18
178 PRINT “CTL+STOP to stop..."
188 LOCATE 5,4: INPUT “Word..."; X$
198 GOSUB 199: ' search the word
288 CLS: LOCATE 5,19
218 IF Ti=0 THEN PRINT X$;" not found “: GOTO 169
220 PRINT X$;" found at index “sT1
238 GOTO 164
244 '
5qg *
518 * Samenstellen van alfabetisch 528 * gesorteerde lijst.
53g *
54g * 1$: de lijst
558 ° a : aantal elementen in de 568 ' lijst
57 '
588 * De lijst wordt opgebouwd uit 59j ' data-statements; het #-teken 688 * geeft het einde van de invoer 618 * aan. De woorden worden nu 628 * gesorteerd ingelezen.
638 '
64 A=
659 A=A+1:READ L$(A)
668 IF L$(A)<>"#" THEN 654
678 A=A-1
688 RETURN
698 DATA climb,close,dig,drink,drop 798 DATA eat,‚enter, feed, follow, get 718 DATA go, jump, lock, look, move,open 128 DATA pull,‚push,put,quit, read, ride 739 DATA run,‚say,take,wait,#
749
eri Ù BINARY SEARCH KAA AAAAAA AAA LAK 1 LJ
1828 ' invoer variabelen:
1938 *
1848 * x$ -— het te zoeken woord
1958 ' 1$ - de lijst met woorden 1968 * a -— de lengte van de lijst 1479 '
1888 * resultaat variabele:
189g '
1189 ' tl - index in de lijst waar 111g ' x$ is gevonden;
1128 ' ti=d betekent x$ niet gevonde n
1139 '
1149 * De binary search is een
1158 ' geavanceerde zoekmethode in 1168 * een gesorteerde lijst.
1179 *
1188 ' De werking berust op het
1198 * principe dat deel van de 1ijs 128 * waar het woord niet meer
1218 ' gevonden kan worden, wordt 122 * uitgesloten. Zo krimpt de 1238 ' te doorzoeken lijst telkens 1248 ' met een faktor 2
1259 *
1268 *
1278 Ll=g: Rl=A+1
1288 _ M=INT((LI+RI)/2)
1298 IF M=Lll THEN M=g: GOTO 1339 1398 IF X$=L$(M) THEN 1339
acid IF X$<L$(M) THEN RI=M ELSE Ll=
1324 _ GOTO 1289 1339 T1=M 1348 RETURN
mamas omaasaan aca aesae
LN, Go EO Kerken!
217
Figuur 9 is daar een voorbeeld van. In iedere fase js te zien dat een van de grenzen verschuift. Uiteindelijk staan er geen lijst- elementen meer tussen Len R. Anders gezegd:
R=L+|
We rekenen voor zo’n geval - als geldt dat R gelijk is aan L +1 - de M-index middels de vol- gende stappen uit:
1) M=INT((L+ R)/2) 2) M=INT((L+L+1)/2) 3) M=INT((2*L+1)/2) 4) M=INT(2*L/2+1/2) 5) M=INT(L+0.5) oftewel,
6) M=L
Enkele getallen-voorbeeldjes:
L=4, R=5, dan krijgen we: M=INT((4+5)/2)=4
L=14, R=15, M wordt: M=INT((14+15)/2)=14
L=97, R=98, de waarde van M is: M=INT((97+98)/2) =97
De M-index die we uitrekenen is in alle gevallen waarvoor geldt R=L +1 dus gelijk aan de L-grens. Maar voor de L-grens weten we zeker, dat daar het gezochte woord niet te vinden is: de grenzen doen zelf niet meer mee in de lijst! We kun- nen dus alleen maar konklude- ren dat het woord niet in de lijst voorkomt…
Zolang de M-index dus groter is dan de geldende L-waarde is er nog hoop om het woord te vinden. Is de M-index gelijk geworden aan de L-grens, dan kunnen we stoppen en moeten we de index 0 teruggeven: woord niet gevonden.
Het totale programma valt in grootte nogal mee, zie figuur 10. Dat is nu weer het leuke van ‘binary search’: het is een- voudig, moeilijk en kort tege- lijk.
Executietijd meten
In vorige afleveringen hebben we steeds een programma ge- publiceerd waarmee de execu- tietijd van een bepaald algorit- me kon worden gemeten. Bo- vendien leent zo’n programma zich ook om nog eens wat zelf mee te experimenteren: fee-
ling Krijgen voor het algorit- me.
Ook voor de zoekmethoden is er zo’n timing-programma, zie figuur 11.
Voor het gemak hebben we de woorden maar vervangen door getallen; dat maakt voor de on- derlinge vergelijking van de methoden niets uit. Getallen zijn nu eenmaal wat makkelij- ker te genereren dan ‘echte’ woorden.
In het programma hebben we de lijstlengtes steeds laten toe- nemen, zie figuur 12. In de ta- bel staan het snelst gevonden getal en het moeilijkst te vin- den getal afgedrukt. Voor de lineaire zoekmethoden in een lijst met getallen dte in een ran- dom volgorde staan hebben die waarden niet zoveel zin.
Voor een lineaire search op een gesorteerde lijst liggen de- ze waarden ook voor de hand.
Het hoogste getal gaat het snelst, vanwege het gebruikte achterwaartse zoeken; het ge- tal 1 neemt nu de meeste tijd.
Voor de binary search is de snelste waarde de eerst uitge- rekende M-waarde oftewel meteen raak: de helft van de lijst.
Het moeilijkst te vinden getal ligt niet zo voor de hand. Er zijn er overigens meer, pro- beer ze te vinden!
Zodra de lijstlengte oploopt zien we ook de zoektijd met sprongen oplopen. Voor de bi- nary search geldt dat veel min- der. De konklusie is duidelijk: voor langere lijsten wint de bi- nary search.
Verbetering of niet…
Wat opvalt is, dat de verbeter- de versie van de lineaire zoek- methode slechtere resultaten geeft, tenminste vergeleken met de originele lineair search. Niet elke verandering is een verbetering, of …
Inderdaad, er zijn situaties waarin zoeken in een gesor- teerde lijst het wint van zoeken ineen niet gesorteerde lijst: zo- dra het getal niet voorkomt. Ook hiervan hebben we in fi-
Bestaand element zoeken
Sorteer methode: Backward Linear Search
(ongesorteerd)
lijst kortste langste gemidd lengte tijd elem. # tijd elem. # tijd 25 0.02 s — 12 0.32 s — 1 0.10 s 50 0.02 s — 25 0.34 s — 14 0.18 s 100 0.02 3 — 43 0.66 3 — 74 0.34 s 250 0.02 s — 243 1.64 s — 134 0.83 3 500 0.02 s — 247 3.26 Ss — 142 1.64 5 1000 0.02 s — 843 6.54 5 — 516 3.27 3
Sorteer methode: Sorted Linear Search
lijst kortste lengte tijd elem, # 25 0.01 s — 25 50 0.02 8 — 50 100 0.02 s — 100 250 0.02 s — 250 500 0.02 s 500 1000 0.02 s —-1000
Sorteer methode: Binary Search
lijst kortste lengte tijd elem. # 25 0.04 5 — 13 50 0.04 3 — 25 100 0.04 s -— 50 250 0.04 s — 125 500 0.04 3 — 250 1000 0.04 8 — 500
Figuur 12. Zoeken naar een bestaand element met de * drie zoekmethoden. Duidelijk is te zien, dat de Binary Search de grote winnaar is
guur 13 een tabel met zoektij- den afgedrukt.
We zien daar een verschil, al- thans in het gemiddelde. Voor de andere zoektijden zijn de winsten toch niet wat we ver- wacht hadden. Wilt u uitzoe- ken hoe dat komt, kijk dan eens naar het aantal vergelij- kingen in de FOR-loop. Zie kans er daar een vergelijking weg te werken en de ‘lineair
figuur 11 edt 19 REM SRCHMT ad <f 20 REM Ti 38 REM MSX Computer Magazine pe WE} 47 REM 8 58 REM Dit programma demonstreert de g 68 REM verschillen tussen de diverse tE. 78 REM zoekmethodes. er) 88 REM het is niet los te gebruiken. 4 98 REM d,38 199 * ud 119 ' == Executie tijd meten == | g 129 * _} 138 ' Gemeten wordt: _$ 149 ' o kortste zoektijd; in a À 159 ' o langste zoektijd; ed 169 ' o gemiddelde zoektijd; Red 179 * o getal X van kortste tijd 8
langste gemidd tijd elem. # tijd 0.28 8 — 1 0.15 8 0.56 s — 1 0.29 s 1.12 5 — 1 0.57 s 2.80 s — 1 1.41 s 5.60 s — 1 2.82 5 1.22 5 — 1 5.63 5
langste gemidd tijd elem. # tijd 0.16 5 — 1 0.11 s 0.16 a = 5 0.12 5 0.18 s — 5 0.15 s 0.22 5 — 106 0.18 s 0.24 5 — 66 0.20 5 0.26 3 — 4 0.23 5
sorted search’ zal nog sneller werken.
In ieder geval is de konklusie: wanneer u invoer verwacht van een getal waarvan de kans groot is, dat het niet in de lijst voorkomt, dan is de verbeter- de versie in het voordeel; bent u er vrijwel zeker van, dat het getal wel voorkomt, dan is de Oonverbeterde versie favoriet.
o getal X van langste tijd
199
id De onderzochte methoden zijn: 22q SM = 1- lineair achterwaarts 23g SM = 2- gesorteerd lineair a SM = 3- binary search
268 \ Normaal komt elk getal voor
218 in de lijst; het getal X zal 288 ' dus altijd gevonden worden. 298 * Door het REM-statement in 398 ° regel …. te verwijderen
318 wordt het getal X uit de
328 ° lijst verwijderd. Dan zoeken 339 we dus altijd naar een niet dn / in de lijst opgenomen getal.
East Z(18,3,6): DIM L(1): A=RND(-T
378 R=d:' R NRA het aantal onderzoc hte lengten bi
bij
389 R=R+1l: IF R19 THEN 594: ' print resultaten
398 READ A: IF A=-1l THEN 5499
409 DATA a erde zend, 599, 1999, -1 418 FOR SM=l T
429 ZIRLSA,6)=À 5 lengte bewaren 439 FOR Q=l TO 5
449 “ verzamelarray schoonvegen 459 ZR, SM, Q) =d
469 NEXT û
479 Z(R,SM,1)=1E+62: is korter dan deze... A GOSUB 789:' array L opzetten
‘iedere tijd
49
5gg “ nu alle elementen een
51g ' keertje zoeken...
52g FOR X=l TO A
537 REM GOSUB 668: 'rem verwijd eren
549 ‘zoekt naar niet
55g ‘bes taande
elementen
56g TIME=g
579 ON SM GOSUB 1999, 2909, 3099 ps: T=TIME/5g
599 IF T(m, SM,1) THEN Z(R,SM, I)=T: Z(R,SM, 647 IF Ein SM,2) THEN Z(R, SM, 2) T: Z(R,SM,5)=X
619 Z(R, SM, 3)=Z(R, SM, 3)+T 627
NEXT 630 ZR, SM, 3) =Z(R, SM, 3) /A 648 _ NEXT SM 659 GOTO 389
66 '
678 * deze routine zoekt het element 688 * Xop in de lijst. Het element 698 * wordt uit de lijst verwijderd 798 ' door van het element 1 af te 718 * trekken. De volorde blijft dan en ‚__gehandhaaft,
748 ON_SM Br ide 3009 , 3009 758 L(TI=L(TIJ-1 768 RETURN
788 * array L opzetten 798 ' voor SM=l moet L in random vol
aaaeeeaeeeeseaeeseeesËe
89
La ed oa aunNnweaeeaeeseaaaÊË
aa
819 ERASE L 828 FOR Q= IT 837 er ai 848 NEXT Q
850 IF SM <> 1 THEN RETURN
868 ' genereer random volgorde in L 878 QI=INT(A/2)
887 FOR Q=1 TO A
in Q2= ENT (OND (1) *A)+1: IF Q2=Q1 THE
g 908 _SWAP L(QI),L(Q2): Q1=Q2 919 NEL il KH
92d R meid kT SEINEATR SEARCH ACHTERWAARTS *
1828 L(g)=X:' X tijdelijk toevoegen 1939 FOR T1= ZA TO @ STEP -1
1944 IF X=l(T1) THEN RETURN
1958 NEXT T1
ed | LINEAIR SEARCH GESORTEERD ***
2929 FOR Tl=A TO $ STEP -1
2038 IF X=L(TI) THEN RETURN
2g4g ee Aers THEN T1=g: RETURN 2057 N
2069 RETURN
ne *_ BINARY SEARCH Fitr
3029 Ll=g: Rl=A+1
393 M=INT((L1+RI)/2)
3849 IF M=ll THEN M=g: GOTO 3989 3058 IF X=l(M) THEN 3989
3868 IF X<L(M) THEN RI=M ELSE Ll=M 3679 re 3039
308g T
349g RETURN
509g °
5g1d * Hier worden de meet resultate n
5g2g ' afgedrukt.
503g '
5J4P R=R-1
55d X$(1)="Backward Lin. Search" 5g6g X$(2)="Sorted Lin. Search” 5979 X$(3)="Binary Search”
5d8g FOR SM=1 TO 3
5g9g GOSUB 647G
51Jd NEXT SM
tea END
gag 6817 * 6828 * 6938 PRINT: PRINT p 6040 PRINT “Zoektijden in seconden:
659 PRINT X$(SM) 6869 PRINT Wooeeeeeezeeezzezzenzszen"
6878 PRINT STRINGS(LEN(XS$(SM)), "=") 6888 PRINT
6997 PRINT * lijst angs te gemidd.
DR L(A)
KS
print slave routine
kortste 1
6100 PRINT * ki ha tijd elem t
ijd elem tijd
6118 PRINT
6128 FOR C=l TO R
6138 PRINT USING * ee B HRARAERR HHS; C‚SM,1); Ee SM, 4) ;Z(C,SM, 5)?
;Z
6149 NEXT C 6159 PRINT
6168 RETURN
MAGAZINE 0
FILOSOFT
Niet bestaand element zoeken
(ongesorteerd) SERIEUS IN SOFTWARE lijst kortste langste gemidd. : lengte tijd elem. # tijd elem. # tijd DISKIT DE TOOLKIT VOOR DISKETTE-GEBRUIK OP DE MSX- 25 0.16 s — 7 0.24 s — 1 0.18 s COMFUTER ae De ae 8 Oee s — 20 0.34 s ® geschikt voor alle (MSX-computers MSX en MSX2), alle merken disk- 1098 1 ‚68 s-— 13 0.66 s drives en alle soorten diskettes 250 1.62 Ss — 28 1.66 s — 141 1.64 s © standaard-functi Is formatt : d fil 500 3.62 5 — 1 3 28 5 - 2 3.27 3 > standaard-functies als formatteren, wissen, naam veranderen, files co- 1000 6.50 s -— 1 6.54 s — 100 6.53 s pieren
@ snel copiëren hele diskettes (alle sectoren)
® beveiligen files of hele diskette, desgewenst met een password
® inhoudsopgave diskettes ook alfabetisch, chronologisch, op grootte en op soort; kan op die manier ook op diskette zelf gezet worden
®@ mogelijkheid tot het maken van 2 inhoudsopgaven per diskette, waar-
Sorteer methode: Sorted Linear Search
0 Se je ne ' „langste gemidd. van er steeds | toegankelijk is hdd 148 Senn tijd elem. # tijd ® terughalen van per ongeluk gewiste files e, n @ geven van een naam aan de diskette zelf jn Ee EN ze de 5 Rt d on 5e e e instellen datum en tijd (ingebouwde klok voor MSX)
100 0.02 s — 100 1.128 - 1 0.57 s ® uitgebreide informatie per file (o.a. gebruikte sectoren)
250 0.02 s — 250 2.80 s — 1 1.42 s ®@ unieke disk-monitor: laden, veranderen, saven sectoren; toegang tot
500 0.02 s — 500 5.60 s — 1 2.83 s DIRECTORY en FILE ALLOCATION TABLES; vertalen clusters in secto- 1000 0.02 s -1000 11.22 s — 1 5.64 5 ren
® copiëren van de inhoud van een file naar beeldscherm of printer
® uitgebreide print-mogelijkheden
@ kan met meer dan één drive tegelijk werken
@ gebruikersvriendelijk
® duidelijke handleiding, met veel informatie over het MSX disk-operating
Sorteer methode: Binary Search
lijst kortste langste gemidd. Á fi lengte tijd elem. # tijd elem. # tijd system. (incl. diskette): f_ 69,00 TASWORD MSX-TWEE 25 0.12 s — 3 0.16 s — 7 0.14 s De beste (jazeker!) tekstverwerker voor MSX, nu in een geheel nieuwe versie voor MSX-2 com- 50 0.14 s — 3 0.18 s — 1 0.16 s puters. Tot 80 kolommen op het scherm en ook op de printer. Vele nieuwe mogelijkheden: hea- 100 0.16 8 — 3 0.20 s — 1 0.19 s ders en footers, meerdere princs, moeilijk’ formateren, automatische pagina-nummering, blok- 2 a k ken tekst verplaatsen, kopiëren en wissen, vijf kladbloks, achtvoudige 'TAB'-instelling, GOTO 50 0,20 s — 4 j 0.24 s — 71 0,22 s regelnr… ect, etc. 500 0.22 s — 31 0.26 s — 45 0.24 3 Optimaal werken met diskdrives (ook voor 2 drives, automatische back-up van alle teksten, her- 1000 0.24 s — 125 0.28 s — 7 0.27 3 benoemen, saven, laden en wissen van bestanden etc).
Vergelijk ook de volgende eigenschappen eens met die van andere tekstverwerkers:
— volledig Nederlandstalig, d.w.z. zowel het programma als de handleiding
— werkgeheugen meer dan | 1OK (i.p.v. 32K)
— SO pagina's dik Nederlandstalig handboek, helder geschreven
— hulppagina met alle mogelijke commando's bereikbaar via | toetsindruk
— de gebruiker ziet direkt op het scherm, wat er op de printer komt
— met behulp van de meegeleverde voorbeeldrekst kan de gebruiker binnen het kwartier met Tasword aan de slag
—= met mailmerge: (ook voorwaardelijk) afdrukken met gegevens uit databestanden
— op wezenlijke punten door de gebruiker zelf aan te passen, zodat een ‘persoon- lijke’ tekstverwerker kan ontstaan,
— output is volledig ASCII, dus klaar voor datacommunicatie
— met de Filosoft service-kaart
— dit programma is het dubbele waard van: disk f 149,00
TASWORD MSX
DE tekstverwerker voor alle MSX-| computers, werkt ook op MSX-2 (!), en met alle printers. Tot 64 karakters per regel op het scherm (!) en op de printer. Geheel Nederlandstalig, met dui- delijke handleiding en servicekaart. Wist u dat in ieder geval twee Nederlandse computerbladen de kopy op Tasword MSX intypen? Dat we aan bedrijven speciale versies van Tasword MSX leve- ren) cass. (+ diskversie)f 95,00
INKOM '86
Programma t.b.v. de Aangifte Inkomstenbelasting 1986. Inkom '86 bevat 220 K aan programmatuur en tips, die uw aangifte in hoge mate automatiseren. In het programma zijn ook de laatste wetswijzigingen verwerkt. De output ervan op de printer is
Figuur 13. Zoeken naar een niet bestaand element met de drie zoekmethoden.
Bij vergelijking blijkt dat de zoektijden met Backward Lineair Search beduidend slechter worden.
De resultaten bij Sorted Lineair Search is nagenoeg gelijk aan de vorige tabel, dus onafhankelijk of het getal er is of niet.
De tijden voor Binary Search worden iets slechter. Toch blijft Binary Search de grote winnaar.
1 ij een nauwkeurige nabootsing van het Aangifte-biljec. Het programma is geschikt voor A-, E-‚ T-, Het meetprogramma routine op regel 660 wordt aan en B-biljetten (de laatste zonder vermogensbelasting). Voor MSX-l en MSX-2 computers op disk geroepen. (f59,00) en op cassette: £ 49,00
ZELF PROGRAMMEREN
Tenslotte nog een kleine uitleg over het meetprogramma voor Nog meer
de tabel in figuur 13. Als we zoekmethoden
HISOFT UITGAVEN (°*) In Basic programmeren op een MSX heeft zo z'n beperkingen. Wanneer de computer sneller en efficiënter moet werken, is het beter direkt in machinetaal, of in een hogere programmeertaal zoals Pascal of C te schrijven.
HISOFT DEVPAC (dis-)Assembler en monitor cass f 79,00 disk f 175,00
een getal zoeken, moeten we- HISOFT PASCAL disk f 175,00 cass f 425.00
er natuurlijk wel zeker v Zoeken kun je nog op andere HISOFT C++ dektil43:00, ] nen JE nOS Op EDUKATIEF
zijn, dat het getal niet voor- | mïanieren: een tree-sort maakt komt. We zouden het betref- | gebruik van twee hulp-arrays.
GELD, DEELSOM ALFABET, PROCENTEN, WOORDMAKER, TAALBEDRIJF, LETTERGRIJPER, ENGLISH WORDS, OPTELLEN TOT 20, OPTELLEN EN AFTREKKEN, CIJFEREND VERMENIGVULDIGEN: Edukatieve programma's met
fende getal natuurlijk gewoon spelelementen, nu ook op disk verkrijgbaar Prijs per stuk: cass {34,50 kunnen overschrijven met bij- En verder is er nog een hele DRIE-IN-EEN 3 edukatieve programma's (w.o. Aardrijkskunde met grote scrollende kaart
. van Nederland) op een cassette, samen cassf 34,50 voorbeeld het getal 0. Inde ge- | leuke methode: hashing ge- REDEKUNDIG ONTLEDEN Uitgebreid edukarief programma voor de Nederlandse caal. sorteerde lijst is dan wel de naamd Deze onderwerpen Voor kinderen en ouderen, school en thuis. Geen spelletje! cassf 59,00
EN dt DIVERSEN
volgorde naar de maan. Daar- zijn in voorbereiding, we ko- UTJING Mooie computerversie vh. Chinese orakel, alleen op disk f 79,00 om wordt er in de gesorteerde | men erin MSX Computer Ma- BRIDGE Nederlands, ACOL-systeem. om te leren bridgen cast 49,00
MSX-64 PLUS Zorgt voor een professionelere (en overzichtelijker) aanblik van uw program- ma's. MSX-64 + geeft d.m.v. het nieuwe Basic commando 'FPRINT' 64 tekens per regel op screen 2 (dus meer tekst en cijfers per scherm) in uw eigen programma's. Plus: grote letter- routine, Cass.- en diskversie samen op: cassf_ 34,50
INFORMATIE
Programma's, gemerkt met 2 sterren (**) vereisen (enige) kennis van de Engelse taal. Vraag on- ze gratis folder aan d.m.v. een briefkaartje (o.v.v. MSX) naar: Postbus 1353, 9701 BJ Groningen, of telefonisch: 050-137746. Filosoft produkten zijn te koop in de goede computerzaak, maar ook rechtstreeks te bestellen: door storting van het bedrag + f 3,50 verz.kosten op giro 20792 tn.v. Filosoft, Groningen. Telefonische bestellingen (+ 6,50 rembourskosten) worden zo mo- gelijk nog dezelfde dag verzonden. Voor gratis telefonisch advies: vrijdag, Filosoft servicedag!
lijst een getal geschrapt, door | gazine op terug.
het met 1 te verlagen. Zo blijft
de volgorde korrekt en het ge- | Maar het leven bestaat niet al- tal is toch verdwenen. In het | leen uit zoeken en sorteren. programma wordt dit gedaan | Heeft u zelf leuke ideeen voor door een REM-statement te deze rubriek, schrijf ze ons verwijderen, waardoor de sub- dan.
Hoogvliegen en de MSX computer
Op zaterdag 16 augustus 1986 werd op Vlieland een poging onder- nomen om het wereldrekord Hoogvliegen voor gekoppelde vliegers te verbeteren. Dit rekord staat sedert 1919 op de naam van enkele Oostduitsers, die een hoogte bereikten van 9.740 m
De bedoeling van een viertal Nederlanders was om het wereldre- kord sterk te verbeteren en in de buurt van de 14 kilometer te komen. Hoewel de rekordpoging mislukte, vormt het computeras- pekt van deze onderneming een zeer interessante zaak, die wij
gaarne toelichten.
| CHRIET TITULAER ii
Het team dat de rekordpoging ondernam, bestond uit vier personen: Gerard van der Loo (eigenaar van een vliegerwin- kel in Den Haag, technische organisator van het jaarlijkse Fokker Vlieger-festijn in Sche- veningen, houder van het we- reldrekord van de grootste vlieger), Bert van Nierop (er- varen vliegeraar, betrokken bij vele vliegerprojekten, be- zoeken aan China. Heeft zeer veel ervaring in het ontwerpen van vliegers), Herman van de Broek (ervaren vliegeraar met ruim 20 jaar ervaring ‚eigenaar van vele spectaculaire vliegers,houder van het we- reldrekord langste vlieger (lengte 650 meter, 1984), Henk van Hulst (ervaring op
het gebied van computers en meet-instrumentatie, met vliegers als toepassing).
Voor de computeraspekten was Henk van Hulst verant- woordelijk. Het team koos voor een Philips MSX-2 com- puter vanwege zijn veelzijdig- heid.
De rekordpoging bleef uitein- delijk steken op een hoogte van ongeveer 3 kilometer, om- dat er een gordiaanse knoop in het extra stevige touw kwam. De trekkracht van de gekop- pelde vliegers was groter dan berekend, het touw knapte en de vlieger was verloren.
Het volgend jaar zal een nieu- we poging worden onderno- men.
Een simulatie van de rekordpoging zoals uitgevoerd op de MSX
computer.
windprofiel 5
HOOETE ie
LIJN 1e
Vliegers
lokatie vliegers ERBER wier
Computer
De hoofdtaak van de MSX-2 computer was om de gewenste informatie door te geven aan de vluchtbegeleiding bij deze rekordpoging.
De vliegeraars waren tijdens de poging zelf druk in de weer met het oplaten van de vliegers, daarom hadden zij re- latief weinig tijd beschikbaar voor het aflezen van instru- menten en helemaal geen tijd om technische berekeningen uit te voeren.
Alle formules waren daarom vooraf geprogrammeerd in de MSX-2 computer, zodat in real-time, zoals bij een echte ruimtevlucht, op de beeld- schermen afgelezen kon wor- den welke hoogte intussen was bereikt en nagegaan kon wor- den welke maatregelen geno- men moesten worden.
Op een monitor bij de oplaat- plek kon eenvoudig worden af- gelezen hoe hoog de vlieger staat, hoeveel touw er is uitge- vierd en, in grafische vorm een indruk van het verloop van de stijging.
Het vluchtprogramma dat spe- ciaal voor dit doel voor de MSX-computer werd geschre- ven, moest gelijktijdig een aantal taken uitvoeren.
Aan de vlieger was een radio- sonde van het KNMI in De Bilt bevestigd. De gegevens van
die radiosonde werden op de grond opgevangen en via een RS 232 interface direkt inge- voerd in de MSX-computer. Op die wijze werd regelmatig de door de sonde gemeten luchtdruk, temperatuur en vochtigheid op de hoogte van de vlieger aan de computer doorgegeven.
Met behulp van deze gegevens werd de werkelijke hoogte be- rekend en weergegeven op het hoofdscherm (zie foto).
In een grafiek (zie foto) kon het verloop van het opstijgpro- ces worden weergegeven. Op de vertikale as wordt de hoogte in kilometers aangegeven, op de horizontale as de tijd die is verlopen in uren.
Gedurende de vlucht zijn deze assen vanaf het toetsenbord aan te passen.
De MSX-2 computer en de ap- paratuur voor ontvangst van gegevens van de radiosonde waren opgesteld in de waarne- mingstoren van de luchtmacht- basis op het eiland Vlieland. Vanaf deze apparatuur ging er een kabel, aangesloten op een extra monitor, naar de plaats waar het opstijgen van de vliegers plaatsvond. Rond de- ze monitor was een klein tentje gebouwd om hem af te scher- men tegen het stuifzand dat overvloedig aanwezig was (uit- eindelijk heeft de computer genoeg aan het zand-silicium dat hij van nature al bezit).
Voor de duidelijkheid werd de vliegerhoogte aangegeven met heel grote cijfers, zodat ook vanaf grote afstanden leesbaar was welke hoogte intussen was bereikt.
Een tweede taak van de MSX- 2 computer was het meten van de hoeveelheid uitgevierde lijn. Daartoe was op de haspel van deze lijn een schakelaar gekoppeld die bij iedere om- wentelingeen kontakt sloot. Deze schakelaar was aangeslo- ten op een van de twee Joy- stick ingangen van de compu- ter. In het Basic-programma werd deze ‘tik’ op de joy-stick poort geteld en een kleine be-
In het vluchtleidingscentrum.
rekening vertaalde dit dan naar het aantal gevoerde me- ters lijn. Periodiek werden alle gegevens op een diskette weg- geschreven en op een printer afgedrukt, zodat een analyse na afloop van de rekordpoging uitgevoerd kon worden. Het programma was verder zo ge- schreven, dat naast deze vaste taken via de funktietoetsen be- paalde gegevens direkt inge- voerd konden worden, alle funktietoetsen waren hiertoe aktief.
Met een funktietoets kon bij- voorbeeld een nieuwe tekst worden ingevoerd van een lo- pende lichtkrant op het scherm. Met een andere funk- tietoets werd aangegeven dat er een nieuwe vlieger aan de lijn was gekoppeld. Het hele programma was geschreven in standaard Basic.
Henk van Hulst, met jarenlan- ge ervaring op computers, was diep onder de indruk van de vele mogelijkheden die de Phi- lips MSX-2 computer bleek te bieden.
Een aantal aktiviteiten werden gelijktijdig afgehandeld, zoals het bedienen van de funktie- toetsen, het uitlezen van de sonde-apparatuur en het bij- houden van het aantal omwen- telingen.
Ook het in- en uitvoeren van gegevens naar diskette en prin- ter kon simultaan plaatsvin- den.
Volgens Henk van Hulst kun je met de MSX-2 Basic heel goed een multi-programme- ring opzetten en in real-time dit soort projekten gaan bege-
leiden. Hij denkt dat menig professionele P.C. deze taak niet had kunnen verbeteren en vaak minder funktionaliteit zou hebben geboden zeker op het gebied van de grafische mogelijkheden.
Simulatie
De MSX-computer was ook nodig om een model te maken van de vliegertrein. Op de computer werd vooraf gesimu- leerd (nagebootst) hoe de po- ging zou gaan verlopen.
Aan de hand van de aktuele gegevens van de heersende wind (het windprofiel) in de luchtlagen van 0 tot 14 kilome- ter hoogte werd een computer simulatie model, dat vooraf was geschreven, gebruikt om de ontwikkelingen te voorspel- len. De groep die de rekordpo- ging uitvoert, heeft een we- reldprimeur behaald door aan de hand van computerbereke- ningen een vlieger op te laten. Op zich is dit overigens be- paald geen kinderachtige taak voor een huiscomputer. Het kwam voor dat het rekenwerk
Schematische weergave van projekt Hoogvlieger.
meer dan een uur vergde, waarbij de computer vele mil- joenen berekeningen uitvoer- de. De rekordpoging is een mooi voorbeeld van het werkelijk gebruik van de kapa- citeiten van een MSX-compu- ter, er zullen verschrikkelijk weinig applicaties zijn waarbij werkelijk de rekenkracht wordt gebruikt. De computer berekende steeds het effekt van de indruk op de vlieger en op de lijn, alsmede het gewicht van het vliegertouw en de doorbuiging van de lijn. Ook de voortgang van deze simula- tie was op het beeldscherm te volgen zoals op de foto te zien is. Met behulp van het compu- termodel kon het optimale windprofiel worden berekend, dat was voor het welslagen van de rekordpoging van belang.
Het is natuurlijk jammer dat een bepaalde hoeveelheid wind niet bij het KNMI besteld kan worden. Uiteindelijk was dit een van de belangrijkste faktoren die het welslagen van deze eerste rekordpoging Hoogvliegen met behulp van een computer deed mislukken. Tijdens de poging waren twee MSX-2 computers permanent on-line, waarbij de ene compu- ter als taak had de vluchtbege- leiding van de gegevens te voorzien, terwijl de tweede computer de simulatiecompu- ter was die steeds nieuwe gege- vens van het KNMI kreeg en een adviserende funktie had (zie de foto met de opstelling). Het advies van de computer bij het aankoppelen van nieuwe vliegers was onmisbaar.
Administratie
Bij het rekord Hoogvlieg-pro- jekt kwam heel wat admini- stratief werk kijken. Veel in- stanties, zoals de Rijks Lucht- vaartdienst, de Luchtmacht, het KNMI en anderen verleen- den medewerking en moesten vaak een zekere toestemming geven. Ook hiervoor werd de hulp van de computer ingeroe- pen.
De computer werd gebruikt’als tekstverwerker en gaf alle in- stanties de relevante gegevens uit het computergeheugen. De bijgeleverde Philips Ho- me-Office software bleek uit- stekend geschikt om versla- gen, het projektplan, de draai- boeken en de hele administra- tie op te stellen.
De software werd ook ge- bruikt om een mailing op te zetten om Pers en belangstel- lenden te informeren over de-
ze poging.
Slotkonklusie van Henk van Hulst: De voordelen van de computer bij deze poging zijn: Besparing van tijd, zeker op administratief niveau. Het ver- zamelen van gegevens voor na- dere analyse (met de hand zou dat niet mogelijk zijn) is nu eenvoudig. Er wordt een beter inzicht verkregen in de proble- men door de simulatie en de in- vloed van het weer op de vliegers wordt duidelijk bijge- houden.
Het volgend jaar slaagt de re- kordpoging, omdat wij dan ook nog meer ervaring hebben met de computer.
Haogte 14.000 meter
Gekoppelde vliegers
‘ [LComouter |
Twaron tauw
Het woord ‘hooks’ is in dit blad al vaak genoeg gevallen. In deze aflevering van de kursus ML willen we hier nu eens wat dieper op in gaan, want hooks hebben van alles te maken met ML. Wat heet, zonder die haken is het feitelijk onmogelijk om een goed ML pro- gramma voor MSX te schrijven.
Want een ding moeten we ons goed voor ogen houden. Een programma is namelijk pas een goed programma als het zodanig ontworpen is, dat het op elke MSX zal werken. En daarbij is kennis - en gebruik - van de hooks onontbeerlijk.
Besturings-ROM
Wie deze kursus gevolgd heeft, weet dat een computer altijd bezig is met het uitvoeren van instrukties en dat een ‘pro- gramma’ niets anders is dan een verzameling instrukties.
Dat houdt in, dat de computer altijd bezig is een programma uit te voeren en dus nooit ‘stil staat’, zelf als dat zo lijkt.
Als de computer pas aangezet is, bijvoorbeeld, dan is hij geen Basic-programma aan het RUNnen, maar hij wacht op invoer van degene die de com- puter bedient. In praktijk zal die invoer bestaan uit ingetyp- te toetsen, afgesloten met de Return. De invoer kan een programma-regel zijn, maar ook een direkte opdracht. Ter- wijl de computer op invoer wacht, ziet het er uit, alsof hij aan het niksen is. Het lijkt wel alsof de machine pas in aktie komt alser een kommando ge- geven is.
het onderzoeken of de gebrui- ker een toets indrukt. Dit wordt steeds herhaald, totdat er een toets ontdekt wordt.
Deze toetsdruk wordt dan ver- taald naar een letter en die let- ter wordt weer op het scherm afgedrukt. Was het de Return- toets, dan worden de letters op het scherm opgevat als een kommando en de computer probeert dat kommando dan uit te voeren.
Het ROM
De computer is dus steeds in- strukties aan het uitvoeren; er is een programma, dat kontinu uitgevoerd wordt. Dit pro- gramma heet het besturings- programma van de computer. Bij MSX-computers is dit pro- gramma ingebakken: het zit in ROM. ROM lijkt op gewoon geheugen, maar de inhoud er- van kan niet veranderd wor- den. Het besturings-program- ma is op die manier altijd aan- wezig in de computer en dat moet natuurlijk ook.
Dit ROM neemt de laagste 32K van het geheugen in be- slag; de overige 32K zijn vrij voor Basic-programma'’s. Een POKE op een adres lager dan 32768 heeft dan ook geen en- kel effekt; het ROM is onver- anderbaar. Vaak wordt het be- sturings-programma zelf het ROM genoemd, maar dat is strikt genomen niet juist.
Wat zijn hooks?
Het is nodig om het besturings- programma in ROM te zetten, zodat het altijd aanwezig is. Maar het nadeel is, dat het be- sturings-programma niet meer veranderd of verbeterd kan worden, zonder een chip uit de computer te vervangen. De bedenkers van MSX hebben daar wat op gevonden: alle be- langrijke routines in het ROM hebben een kleine ‘weg-omlei- ding’ naar een stukje RAM- geheugen, en dit RAM is na- tuurlijk wel gewoon te veran- deren.
Een voorbeeld: de routine die een karakter op het scherm af- drukt - de officiele naam is CHPUT - bevat de volgende instruktie:
CALL &hFDA4
Het programma roept dus met een CALL-opdracht - verge- lijkbaar met GOSUB - adres FDA4 aan. Dit adres ligt bui- ten het ROM, namelijk in het ‘systeem-gebied’, het RAM- geheugen van F380 tot FFFF.
Hier slaat de computer allerlei informatie op, zoals de huidige schermkleur, de piaats van de cursor, hoe groot het eventu- eel aanwezige Basic-program- ma is, enzovoort. Een stuk van het systeem-geheugen, FD9A tot en met FFCA om precies te zijn, wordt gebruikt als hook-geheugen. Het is opge- deeld in stukjes van 5 bytes; dit zijn de hooks.
Zo’n hook bevat normaal vijf maal de waarde C9, hetgeen in machinetaal voor RET - van ‘return’ - staat.
Hooks ombuigen
Om terug te keren naar onze CHPUT-routine: de inhoud van geheugenplaats FDA4 be- vat normaal de instruktie RET, zodat de CALL FDA4 in CHPUT effektief nietsdoet. Maar deze instruktie is geens- zins nutteloos!
Door de waarden in de hook te veranderen, kan de werking van de ROM-routine volko- men veranderd worden. Dit noemt men het ‘ombuigen’ van de hook - misschien een ver- klaring van de keuze van het woord hook, dat in het Engels haak betekent.
In de vijf bytes die iedere hook lang is vinden we ruimte ge- noeg voor een JP-opdracht, om naar een ander adres in het geheugen te springen. De op- bouw van zo’n JP is als volgt: eerst de waarde C3 - de JP-in- struktie - en daarachter het adres waarheen gesprongen moet worden. Let op: het laag- ste byte moet hierbij voorop staan. De opdracht JP 00AS wordt dus: C3 AS 00. Deze in- struktie roept de ROM-routi- ne LPTOUT aan, die een ka- rakter op de printer afdrukt. Zouden we dus deze waarden in de hook zetten, dan gebeurt er bij elke aanroep van CHPUT het volgende:
- de CHPUT-routine roept op zijn beurt de hook op adres FDA4 aan.
TABEL van een paar belangrijke ROM-routines met bijbehorende hooks:
Funkt ie/opmerkingen:
Karakter naar scherm. Verandert niets. A-register bevat karakter. Het hook-
programma mag alle registers veranderen.
Karakter naar printer. Verandert niets. Het af te drukken karakter zit in A; alle
registers moeten bewaard blijven.
Naam: Adres: CHPUT O0A2 H.CHPU FDA4 LPTOUT 00A5 H.LPTO FFB6 CHGET 0o9F H.CHGE FDC2
Karakter van toetsenbord. Alles bewaard. Alles mag veranderd.
- de hook ‘springt door’ naar de LPTOUT-routine.
- bij het beeindigen van LPTOUT keert de computer terug naar CHPUT en vervolgt deze routine.
Totaal effekt: elk karakter dat op het scherm moet worden af- gedrukt - via CHPUT tenmin- ste - komt ook bij de printer terecht.
Volgorde
Aan het ombuigen van een hook zitten nog wat haken (ha- ha) en ogen. Het is namelijk van belang, in welke volgorde de bytes in de hook gezet wor- den. De hook kan namelijk tij- dens het veranderen ervan
worden gebruikt! Na POKE &hFDA4,&hC3 zou de com- puter meteen vastlopen.
Wat er dan gebeurt is het vol- gende; na de POKE-opdracht staat er in de hook:
C3 C9 C9 CI CI
Dit wordt door de computer opgevat als JP C9C9. De laat- ste twee bytes worden niet meer gebruikt, omdat de uit- voering van het programma - CHPUT dus eigenlijk - bij adres C9C9 verder gaat, als de hook wordt aangeroepen. En dat is precies wat er gebeurt, meteen na de POKE-op- dracht: de computer probeert ‘Ok’ af te drukken op het scherm, om aan te geven dat
18 REM MLI g 20 REM g 38 REM Machinetaalkursus deel 8 d 49 REM MSX Computer Magazine g 5 REM g 6 WIDTH 37 94 78 CLEAR 298, &H8FFF: AD=&H900 143 88 REM breng hook-programma aan ín he
t geheugen vanaf adres $909g g 9B READ A$: IF ASC(A$)<>42 THEN POKE AD,VAL(“&h"+A$): AD=AD+1: GOTO 99 237 19 REM programma aangebracht: buig h
ook om g 118 HOOK=&HFDC2: adres van CHG ET-hook 11 129 POKE HOOK+1,8&HZ: ' eerst adres v
an hook-programma: lage byte 223
138 POKE HOOK+2,8H9g: * dan hoge byte 237
149 POKE HOOK, &HC3:
JP-instruktie
: hook omgebogen 178 158 PRINT “Vanaf nu zal de computer s teeds een BEEP geven als hij om invo er vraagt.” 129 168 PRINT: PRINT “Vergeet niet het ge luid van de monitor of TV aan t e zetten!" 162 178 PRINT: PRINT “Gebruik POKE &hFDC2 ‚&hC9 om de BEEPsS weer af te zetten." 155 188 PRINT: END 39 199 REM het hook-programma in ML: g 20 DATA F5: *_ PUSH AF
breng alle registers 64 218 DATA E5: “PUSH HL
in veiligheid op j 65 228 DATA D5: * PUSH DE
de stack 156 238 DATA C5: "PUSH BC 252 24 DATA CD,Cg, gg ! CAL! BJC roep BEEP aan 134 258 DATA Cl: *_ POP BC
herstel de registers 231 268 DATA D1: “ POP DE
paar voor paar 296 278 DATA El: “POP HL
van de stack 215 288 DATA F1: ‘POP AF 56 298 DATA C9: ‘RET
terug naar CHGET 61 308 DATA *:'
markeer einde DATA 27
NEEN
de opdracht is uitgevoerd, ge- bruikt daarbij de CHPUT-rou- tine, die op zijn beurt de hook weer aanroept en … crash! De processor springt naar adres CCI en dat was helemaal niet de bedoeling. Dit adres ligt midden in het Basic-geheugen en zal dus vrijwel zeker tot een vastloper leiden.
Dit probleem is te omzeilen, door het eerste byte in de hook als laatste te veranderen. Op die manier blijft de RET-in- struktie tot het eind staan en gebeuren er geen ongelukken. De juiste procedure is duseerst het adres aan te brengen:
POKE &hFDA5,&hA5 POKE &hFDA6,&h00
en dan pas de JP-opdracht: POKE &hFDA4,&hC3
De hook is weer ‘terug te bui- gen’ met:
POKE &hFDA4,&hC9
Hierdoor wordt de eerste in- struktie in de CHPUT-hook weer op RET gebracht: de hook is weer uitgeschakeld. Het adres O0AS5 in het tweede en derde byte kan gewoon blij- ven staan: deze bytes worden toch niet meer uitgevoerd.
Overigens: probeer dit alleen uit als er een printer aangeslo- ten is, anders gebeuren er rare dingen. Vergeet ook niet de printer aan te zetten!
Registers bewaren
Een ander probleem bij het ge- bruik van hooks is informatie. Voordat een hook goed omge- bogen kan worden, moet de programmeur weten hoe de hook door de computer ge- bruikt wordt. De CHPUT- routine, bijvoorbeeld, wordt aangeroepen met het af te drukken karakter in het A-re- gister.
LPTOUT op zijn beurt drukt het karakter in het A-register af op de printer en bewaart de inhoud van alle registers. Het is dus - toevallig - geen pro- bleem om LPTOUT via de CHPUT-hook aan te roepen: alle registers blijven intakt en het A-register heeft de goede waarde bij aanroep van LPTOUT.
Maar meestal is de situatie niet zo ideaal. Er moet een waarde van het ene register naar het andere worden overgebracht; of de waarde in sommige of zelfs alle registers worden door de aangeroepen routine van waarde veranderd. In dat geval kan het nodig zijn alle registers eerst op de stack te zetten - met een PUSH-opdracht - en later weer te herstellen, met cen POP. Daarvoor is niet vol- doende ruimte beschikbaar in de hook zelf, dus moet er een extra stukje programma aan te pas komen, waarover zomet- een meer.
De officiele dokumentatie over de hooksis spaarzaam: de enige manier om alles over een hook te weten te komen, is het ROM te bekijken. Dat is vaak erg lastig, en wij zullen ons best doen informatie te geven over de verschillende belangrijke hooks: zie de tabel bij deze af- levering.
Ruimtegebrek
Als de hook te weinig ruimte biedt voor het hook-program- ma, dan moet er nog een klein omleidinkje extra aan te pas komen. Stel dat we de compu- ter even willen laten biepen als hij op invoer wacht. Niet direkt spektakulair, maar misschien soms best handig.
Dan komt de CHGET-hook in aanmerking: de CHGET ROM-routine wordt aange- roepen om op een toets te wachten, vergelijkbaar met A$=INPUT$(I) in Basic. Als we de hook bij deze routine ombuigen om even een BEEP te laten horen, hebben we ons doel bereikt. We gebruiken daarvoor de ROM-routine BEEP, op adres 00CO.
We zouden net zo te werk kun- nen gaan als hiervoor beschre- ven en JP BEEP - C3 CO 00 - in de hook zetten. Maar er is een probleem: de routine BEEP gooit de inhoud van alle registers door de war!
(Toevallig mag dat bij CHGET best, maar we doen net of onze neus bloedt). De beste manier om daar wat aan te doen is om alle registers op de stack te redden. Hiervoor is een 12 bytes lang programma nodig: zie voorbeeld ML10.
De methode is nu, om dit pro- grammaatje ergens in het ge- heugen te zetten, bijvoorbeeld op adres D00O. In de hook komt nu te staan: JP D000. De volgende gebeurtenissen spe- len zich af, telkens wanneer CHGET wordt aangeroepen:
- CHGET doet een CALL naar de hook.
- de hook springt door naar adres D000.
- ons _bewaar-en-biep-pro- grammaatje op D00O wordt uitgevoerd.
- Alle registers worden her- steld; onze routine eindigt met een RET, die weer terugkeert naar CHGET. De hook is om- gebogen!
Het is duidelijk, dat met hooks de werking van de computer tamelijk sterk kan worden ver- anderd. Bovendien blijkt, dat hooks alleen via ML kunnen worden gebruikt: het boven- staande BEEP-grapje had nooit of te nimmer in pure Ba- sic kunnen worden bereikt.
Andere voorbeelden
In MCM hebben al verschil- lende programma’s gestaan, die meteen hook werkten. Het duidelijkste is CTRLP, waar- van de ML-listing op bladzijde 22 in nummer 8 gestaan heeft. CTRLP maakt gebruik van de TIMINT-hook, die een vast aantal keren per sekonde wordt aangeroepen. In de om- leiding wordt gekeken of het volgende karakter van het toetsenbord ctrl-P was. Zo ja, dan wordt het scherm naar de printer gedumpt.
Een tweede voorbeeld is MSXPRT uit nummer 9, blad- zijde 55. Dit keer wordt de LPTOUT-hook gebruikt. Als MSXPRT aktief is- en de hook is omgebogen - wordt elk ka- rakter niet direkt naar de prin- ter gestuurd, maar onder-
schept. In plaats van dit karak-
ter wordt er dan een reeks gra- fische kodes gestuurd. Bij MSXPRT staat helaas geen ML-listing.
De meeste handige ML-pro- gramma's - vooral die, waar je als gebruiker eigenlijk weinig meer van merkt - maken ge- bruik van hooks. En mede dankzij hooks iser met ML zo- veel leuks te doen op een MSX!
SOFTWARE-BESPREKING Kruiswoord-generator
Voor veel mensen is kruiswoord-puzzelen een oude hobby voor een verloren uurtje. Vreemd genoeg heeft een computer-versie van deze vrijetijds-besteding lang op zich laten wachten. De kruiswoord-gene- rator is het eerste kruiswoord-puzzle programma dat ons onder ogen
komt.
Nu heeft dat begrip kruis- woord-puzzle programma wel enige verduidelijking nodig. Dit programma maakt name- lijk zelf kruiswoord-puzzles voor u aan, het lost ze natuur- lijk niet op. Dat oplossen dient uzelf te doen, maar dan wel op het scherm. Er zijn zelfs hulp- opties ingebouwd, voor als het u te lastig wordt.
Het programma is zelfstartend en zal zolang er geen toets in- gedrukt wordt demonstraties geven afgewisseld met muziek.
De generator
De generator is het deel van het programma dat de puzzles in elkaar zet. Na een ‘random’ start zal deze de puzzle verder opbouwen door steeds woor- den aan te plakken en in te pas- sen. De generator kan hiertoe putten uit drie woordenlijsten met naar schatting in totaal zo'n 5000 woorden plus om- schrijving. Het lijkt erop dat hieruit een bepaalde greep wordt gedaan waar de compu- ter gedurende een sessie mee werkt. Voor een geheel nieu- we keus moet er opnieuw op- gestart worden.
Bij sommige omschrijvingen horen meerdere woorden. Bij ‘tip’ bijvoorbeeld horen zowel ‘fooi’ als ‘advies’ en ‘seintje’. Het genereren van een puzzle neemt ongeveer 2 minuten in beslag. De generator probeert
het diagram altijd zoveel mo- gelijk op te vullen.
Het gevolg daarvan is dat klei- ne woordjes als ‘eb’, ‘je’ of ‘ra’ vrij vaak voorkomen. Door de wijze van opbouw is het for- maat van een puzzle niet sym- metrisch, zoals we dat van de klassieke _kruiswoord-puzzle gewend zijn.
Het niveau van de puzzles is vrij pittig. Een puzzle kan lan- ge woorden bevatten als ‘ne- venbetrekking’ of ‘liefdes- verklaring’. Sommige ervan zijn dan ook nog vrij moeilijk: wat te denken van ‘multiplici- teit”?
De generator hanteert overi- gens een wat ouderwetse spel- ling. Bij de omschrijving ‘knapperig’ bijvoorbeeld hoort het woord ‘“croquant’.
Opties
De cursor bestaat uit twee knipperende streepjes die de schrijfrichting aangeven. Staan deze op de eerste letter van een in te vullen woord dan verschijnt onder op het scherm de omschrijving ervan. De ho- rizontale en de vertikale om- schrijvingen worden netjes ge- scheiden gehouden. De Re- turn-toets schakelt tussen hori- zontaal of vertikaal invullen. Op de ‘zwarte’ vakjes kan er geen tekst worden gezet.
De hulp-toets onthult elke keer een letter. In tegenstelling tot de op de doos beloofde 9 keer blijkt er 20 maal om een hint gevraagd te mogen wor- den.
Is het diagram geheel inge- vuld, dan kan er voor ‘nakij- ken’ worden gekozen. Foute letters worden verwijderd en de betreffende hokjes weer blanco gemaakt.
Na keuze ‘opgeven’ wordt het hele diagram automatisch in- gevuld.
Af en toe verscheen er bij ons een blauw balkje op de plaats van de omschrijving. Dit zou erop duiden dat er ergens een foutje in de woordenlijst is blij- ven zitten. Het lijkt ons althans niet waarschijnlijk dat er een grapje is ingebouwd om het ge- heel wat moeilijker te maken. Een hele leuke extra is de print-optie. Het volledige dia- gram met alle omschrijvingen wordt dan uitgeprint. Daar- achter volgt dan nog de oplos- sing in een kleiner diagram. Zo kan men op een mooie dag een puzzle laten uitdraaien en deze vervolgens buiten oplossen. Men is niet gebonden aan de computer, men kan desge- een voorraadje puzzles op pa- pier laten maken.
Konklusie
De kruiswoord-generator blijkt een goed doordacht pro- gramma. Het kent een aantal leuke opties en de woorden- schat is groot genoeg om zeer veel uiteenlopende puzzles te produceren. Het niveau van - die puzzles is vrij pittig.
Zoals bij enige andere Radar- soft programma’s troffen we ook hier enige tegenstrijdig- heid aan tussen de beschrijving van het programma en het pro- gramma zelf. Nog een voor- beeld: als de puzzle is opgelost zal het scherm weliswaar feestelijk beginnen te knippe- ren, de computer vertelt u ech- ter niet hoe snel het werk ge- klaard is. Geen onoverkome- lijk bezwaar weliswaar, toch is het lastig voor de mensen die op zoek gaan naar iets dat er niet blijkt te zijn.
De kruiswoord-generator is al- leen voor MSX2 beschikbaar.
Radarsoft/Philips
ee 4 S X Feed MAGAZINE 23)
_ el NN
mm
z- mn B:
mm: _E NR
: edelgas
1 bont
: dapper
1 getij
1 geslachtsloos : dans
: derhalve
: bier
: derhalve
: daarna
1 vehikel
: bak
: een zekere
: bier
: baksel
: vliegende schotel : deoiliter
: eerste vrouw : firma
: deoigram
: donker
: en omstreken : aanleg
: en omstreken
: atoomgroep
: antiek : aanwijzing : ten bedrage van
: delict
: bar
1 egyptisohe god
: egyptische god
OPGAVE
Ni a a slaa « | IE dan
EN __&
2 nn A Ee NE nr mnnnkR MH MK:
: wegkant : cijfer : eenheid : bars
insekt
: diepe wrok
: drinkplaats
: bier
1 door
: bevroren water : behoud
: heilig land
: beschadigd
insekt
: berste vrouw : dof
: diepe wrok : buidel
: de jonge
: bouworde
: boomschors : getij
: doods
: decigram
: de oudere : deciliter
in casu in deze tijd
1 dakbedekking
: geologisch tijdvak : verbond
: eyclus
5
nn nn a
: geslachtsloos Al: echt
A2: bloot
: geldsom
1 godsdienst
: gewestelijk
: boodschap
: cijfer
: cijfer
: aangezicht
Bl: dans
: deel van een auto : de jonge
: en omstreken B7: derhalve
: dieregeluid C2: bul
C9: deel van een auto 1 aanhouder
: bedehuis
: anti
D6: aantal
: geestelijke
: aantekenen
: abel
: aard
: altijd
: agent
: anecdote
: bevroren water : benauwdheid
: bagelen
:: bazelen
: beest
: egyptische god : ego
H2: beschadigd
: beschermvrouwe : bocht
: dakbedekking I®: bier
I2: bier
I3: de jonge
I5: de jonge
I7: blos
: decibel
1: decibel
: en omstreken
: en omstreken egyptische god : hectare
K5: grootmoeder : dakbedekking K6: dans Kl: doods
K?: dierlijk afweermiddel : dierlijk afweermiddel K8: doctorandus : hectometer
K9: vertoon : egyptische god
Rene OPLOSSING:
En ig me _- NE NE En EN EE O0 ON EK ee ti Wi ©
ae
Af GH MEN is! uk pl
Se Ao Al Ee Loka Hi
„8 AA / „ono
A tej, ps ” k
Ne Ee
ot
4 Ds
Het MCM
lezers-onderzoek
Het grote aantal reakties op ons lezerson- derzoek heeft ons enigszins overweldigd. In totaal hebben we meer dan 1500 inzen- dingen mogen ontvangen. Het heeft dan ook even geduurd voordat, naast de dage- lijkse redaktie-beslommeringen, alle inzen- dingen ingevoerd, opgeslagen en verwerkt
waren.
De enquete heeft een schat aan gegevens opgeleverd. Dit ma- teriaal is in de eerste plaats na- tuurlijk voor de redaktie van grote waarde. We willen im- mers graag weten wat er onder onze lezers leeft, wat hun wen- sen zijn en wat hun kritiek is. We willen echter de lezer zelf de uitslag ook niet onthouden. Het is voor een ieder toch heel interessant om te zien hoe an- dere MSX-ers hun tijd beste- den en hoe hij of zij afsteekt bij ‘de gemiddelde lezer’. Bo- vendien denken we dat fabri- kanten en importeurs deze cij- fers met rode oortjes zullen le- zen.
Representatief
Magazine
We hebben echter de indruk dat de vrouwelijke lezers in de enquete wat ondervertegen- woordigd zijn. Van de inzen- ders bleek 97,5 procent man. Een echte verklaring voor het
geringe aandeel van de vrou-
welijke inzenders hebben we
niet. Op het vragenuurtje is de belangstelling van de vrouwe- lijke lezers aanzienlijk groter.
Eenenkel resultaat hebben we we al enige tijd geleden be- kend kunnen maken. Als favo- riete programma werd MT- Base van Micro Technology gekozen, dat daarmee de MCM lezerstrofee in de wacht sleepte. Maar nu zijn ook de overige uitkomsten bekend.
Waardering
Het gemiddelde rapport-cijfer bedroeg 8,16, een ‘dikke acht’ in schoolse termen. Een lezer kende zelfs een 11 toe.
Toch waren er ook enkele te- leurgestelde lezers, die niet meer wilden geven dan een 5, hetgeen meteen ook het laag- ste cijfers was. Onze lezers zijn het wat het rapportcijfer be- treft behoorlijk met elkaar eens; het overgrote deel kent een 8 of een cijfer daar vlak bij toe.
Voor de statistici onder u: de standaard-deviatie bedraagt 0,8.
De vraag naar tevredenheid omtrent MCM geeft een ge- lijkluidend oordeel. Het me- rendeel van de lezers is tevre- den tot zeer tevreden.
We zijn eerlijk gezegd wel een beetje verguld met deze uit- komst. Toch zullen nu niet op de lauweren gaan rusten. We blijven streven naar zo hoog mogelijke kwaliteit.
Natuurlijk was er ook kritiek. Deze betrof voornamelijk het onregelmatig verschijnen en
28% overig (intikken, spreadsheet, cursus)
8% boekhouding
Sommigen vonden het alge- mene niveau te hoog en zagen liever iets eenvoudiger Basic- werk, anderen weer vroegen om ingewikkelder materie. Het blijft moeilijk het iedereen naar de zin te maken. We doen ons best.
Leestijd
Een nummer van MSX Com- puter Magazine wordt gemid- deld 3 uur en 10 minuten gele- zen. Hier treffen we wel grote onderlinge verschillen aan. Sommigen snellen in 1.5 uur door MCM heen, anderen zijn er 6 uur mee zoet.
De MCM-lezers blijken zo- wie-zo een grote leeshonger te hebben. Van de 100 inzenders lezen er 85 ook een of meer an- dere MSX-bladen.
Hoe besteedt de MCM lezer Zijn computertijd?
33% programmeren
1,5% kommunikatie adventures overige spelen
Wat de niet specifieke MSX bladen betreft: 47 van elke 100 inzenders lezen naast MCM ook andere computer-bladen.
Sommige lezers delen MSX Computer Magazine met vrienden of kennissen. Gemid- deld wordt elk exemplaar door 1,45 mensen gelezen. De meeste lezers lezen MCM al- leen, 40 procent, of met z’n tweeen, 36 procent. Er ís ech- ter ook een clubje dat elk ex- emplaar met z’n zevenen deelt. Gelukkig voor ons oplagecij- fer zijn er daar echter niet al te veel van.
Ook de adverteerders kunnen zich verheugen in een grote be- langstelling. De grote meer- derheid van de lezers neemt kennis van de advertenties: 83 procent leest de reclame-uitin- gen altijd of meestal.
Verrassingen
Sommige resultaten waren voor ons toch enigszins verras- send. Zo is de interesse voor spellen minder groot dan we dachten.
Daartegenover staat bij de le- zers een grote belangstelling voor het serieuze werk. De in- teresse voor de besprekingen en de listings van toepassings- programma’s scoren opval- lend hoog. Ook de utilities en de truuks mogen zich in een grote belangstelling verheu- gen.
De enquete-uitslag zal overi- gens niet tot wijziging van de opzet van MSX Computer Ma-
À COMPUTER 5
Vraag!
Computer Magazine
‘Basic-
Zeer geinteresseerd 59
Matig geinteresseerd 32
Geen interesse 9 Vraag 2
Hoe lezen de MCM-lezers de advertenties?
35 % altijd 48 % meestal 16 % soms
1 % nooit
Vraag 3/4
Hoe wordt MSX Computer Magazine gelezen?
Van de lezers leest MCM: 40 % alleen
36 % met z’n tweeen 25 X% met meer dan twee
Gemiddeld wordt elk nummer door 1.45 personen gelezen.
Gemiddeld wordt elk nummer 3 uur en 10 minuten gelezen.
gazine leiden. Niet een rubriek is dermate onpopulair dat de redaktie aanleiding heeft ge- zien deze te laten vervallen.
De lezer (m/v)
De gemiddelde leeftijd ligt zo rond de 30 jaar. Er zijn bijna evenveel lezers onder deze leeftijd als daarboven. De ver- wachting dat de jongere lezers meer aandacht voor spellen
programmering kommunikatie
Overzicht van de belangstelling voor de verschillende onderdelen in MSX
De cijfers stellen steeds het percentage lezers voor
computer diskdrive- printer- monitor bespreking bespreking bespreking bespreking Zeer geinteresseerd 64 45 46 33 Matig geinteresseerd 34 46 45 51 Geen interesse 2 9 9 16 bespreking bespreking bespreking bespreking spellen educatieve toepassings- utilities programma’s programma’s Zeer geinteresseerd 43 49 15 62 Matig geinteresseerd 34 36 22 31 Geen interesse 23 15 3 7 bespreking listings listings listings boeken spellen edukatieve toepassings- programma’s programma’s Zeer geinteresseerd 48 34 49 18 Matig geinteresseerd 43 42 35 19 Geen interesse 9 24 168 3 listings kort lszers utilities nieuws brieven helpen lezers Zeer geinteresseerd 65 58 44 69 Matig geinteresseerd 30 27 47 26 Geen interesse 5 5 9 3 kort kursus EHBO truuks en Z80- krachtig programmer ing Zeer geinteresseerd 49 72 50 53 Matig geïnteresseerd 41 23 40 31 Geen interesse 10 5 10 16
mmm
computer — achtergrond- meningen verhalen van de redaktie 52 30 43 32 57 50 16 13 7
Vraag5
Hoe tevreden zijn de lezers met MSX Computer Magazine?
zeer tevreden 48 % tevreden 50 % niet echt tevreden 2 %
Het aantal ontevredenen was zo laag dat dit niet in de percentages tot uiting komt
zouden hebben en de oudere meer voor de toepassingen is niet uitgekomen. De interesse voor de verschillende onder- delen is voor elke leeftijds- groep nagenoeg gelijk.
Zelf programmeren is onder de MSX-ers razend populair, driekwart van de lezers beste- den er gemiddeld 45 procent van hun computer-tijd aan. Het gemiddelde over alle le- zers- dus ook de niet-program- meurs meegenomen - be- draagt 33 procent.
Meer dan de helft van de lezers laat zich in met aktiespellen, maar besteedt er in totaal toch weinig tijd aan, nog geen 20 procent. Toch blijken er ook enkele fanaten die er 80 pro- cent van de tijd aan besteden.
Tekstverwerking en boekhou- ding zit bij twee van de vijf MSX-ers in het pakket. Ge- middeld besteden zij er onge- veer een kwart van hun tijd aan, sommigen zijn er zelfs full-time mee bezig.
Kommunikatie blijkt daaren- tegen - tot onze verbazing - een wat onderontwikkeld gebied. Minder dan een tiende van de lezers doet aan kommunikatie.
Van deze gebruikers besteedt niemand er meer dan 25 pro- cent van de tijd aan. De geza- menlijke lezers besteden er maar zo’n 1,5 procent van de tijd aan, waarbij Viditel voor 0,5 procent staat en andere kommunikatie, (bulletin- boards?) 1 procent.
Hoeveel lezers lezen er ook andere MSX-bladen?
geen andere bladen 15 % een ander blad 63 X% twee andere bladen 12 % drie of meer bladen 10 %
Vraag 8
Hoeveel lezers lezen er ook andere (niet-specifiek MSX) computer-bladen?
geen andere bladen 53 % een ander blad 33 % twee andere bladen 12 % drie of meer bladen 2 %
Vraag 9 Wie gaven welk rapportcijfer?
percentage van de lezers
cijfer
oon DRR DR AL DE OE
1
Het gemiddelde rapportcijfer bedraagt 8,16
De gebruiks-kategorie ‘an- ders’ is met 28 procent iets gro- ter uitgevallen dan we ver- wachtten. Tot de bezigheden in deze groep mochten we re- kenen: intikken van listings, fouten opsporen, werken met een spreadsheet, doen van een cursus, leren omgaan met sys- teem en Hobbyscoop.
Vraag 10 Leeftijd van de lezers
leeftijdsklasse percentage
van de lezers
16 en jonger 11 % 17-20 jaar 16 % 21-24 jaar 11 % 25-34 jaar 26 % 35-49 jaar 30 % 50-64 jaar 5 % 65 en ouder 1% Vraag 12
Wat bezit de lezer naast de MSX computer aan apparatuur?
percentage lezers
cassette-recorder 92% diskdrive 28%
printer 42% plotter 8% kleuren monitor 31% monochrome monitor 23% modem 5%
Vraag 193
Hoe orienteert de lezer zich in MCM wat betreft hardware?
zeker 76 %
waarschijnlijk 21 % niet 3 %
Bezit apparatuur en programma’s
Ten tijde van de enquete - ok- tober vorig jaar - stond bij de lezer de computer iets meer dan 11 maanden in huis. De meeste lezers beschikten toen over een MSX1, 86 procent, 11 procent had een MSX2 in huis en 3 procent van de inzenders
had op dat moment nog geen MSX machine.
We mogen aannemen dat de verhouding MSX1-MSX2 zich sindsdien zich ten gunste van
Heeft de lezer zich in MSX Computer Magazine georienteerd voor de huidige MSX Computer?
percentage
lezers nee, las MCM nog niet 66 % nee, las MCM al wel 10 %
ja, in MCM georienteerd 24 %
Vraag 16
Wie van de lezers naast een MSX nog een andere computer bezit
geen andere 81 % wel een andere 19 %
Vraag 17
Hoeveel uur per week de MCM lezers hun computer gebruiken
uurklassen percentage van de lezers l- 5 uur 28% 6-10 uur 36% 11-20 uur 28% >20 uur 7%
De gemiddelde gebruiksti jd bedraagt. 10 uur en 35 minuten
Vraag 18
Bijna de helft van de MSX-ers blijkt het bij het computeren nog met de kleuren tv te moe- ten stellen. Toch beschikt 31 procent inmiddels over een heuse kleuren-monitor.
Andere computers
Bijna een op de vijf lezers heeft nog een ander type computer in huis. Voor het overgrote deel daarvan is de MSX de tweede homecomputer. In een groot aantal gevallen heeft men de ZX81 - een van de eer- ste populaire, maar wat be- perkte homecomputers - in- middels in de kast gezet.
De belangstelling onder de MSX1-bezitters voor MSX2 lijkt wat tegen te vallen. Slechts 30 procent van deze MSX-ers overweegt de aan- schaf van een MSX2, terwijl 23
Wat zijn de verschillende bezigheden van de lezers en hoeveel procent neemt dit gemiddeld van de gebruikstijd in
beslag?
De eerste kolom geeft het percentage van de lezers dat die bepaalde aktiviteit beoefent. De tweede kolom hoeveel tijd er door deze mensen gemiddeld aan wordt besteed. De laatste kolom geeft aan hoeveel procent van de tijd er maximaal aan
wordt besteed.
percentage bezigheid van de
lezers aktiespelen 55 % adventures 27 % andere spelen 42 % boekhouden 38 % Viditel B % andere kommunikatie 10 % tekstverwerking 43 % programmeren 74 % anders 20%
MSX2 heeft gewijzigd. Rond Sinterklaas en Kerstmis zijn er heel wat MSX2 computers over de toonbank zijn gegaan.
Ook de introduktie van de goedkopere MSX2-machines als de Sony HB-F9P onder- steunt de MSX2-opmars.
De meeste MSX-ers beschik- ken over een cassette-recor- der, namelijk 92 procent. Het aantal losse diskdrives lijkt met 28 procent wat aan de lage kant. We moeten hierbij ech- ter wel bedenken dat de mees- te MSX2's en ook een enkele MSXI - de Spectravideo X- press - een ingebouwde drive bezitten.
Het printer-bestand is echter weer wat hoger dan verwacht: 42 van de 100 lezers beschik- ken over dit stukje hardware.
percentage maximaal van de tijd percentage besteed besteed 19 % 80 % 12 % 50 % 14 % 15 % 22 % 100 % 6 % 25 % 8 % 25 % 25 % 100 % 45 % 100 % 28 % 35 %
procent het nog niet weet. Voorlopig blijkt men met MSX1 nog heel aardig uit de voeten te kunnen. Uit de en- quetes is duidelijk geworden dat voor deze mensen randap- paratuur de eerste prioriteit heeft. Een printer, een diskdri-
Programma-bezit
De helft van de lezers heeft 10 of meer spellen in huis, het ge- middelde bedraagt iets meer dan 16 spellen. Het bezit van andere commerciele program- matuur ligt beduidend lager. Gemiddeld heeft de lezer on- geveer 3 toepassingen en 2 uti- lities in huis.
Vraag 19.1
Hoeveel commerciele spel-programma’s bezit de MCM lezer?
aantal percentage spellen van de lezers geen 10 % 1-5 31 % 6-10 17 % 11-20 18 % >20 24 %
De MCM lezer bezit gemiddeld 16,1 commercieel spel.
Vraag 19.2
Hoeveel commerciele toepassings-programma’s (database, tekstverwerker) bezit de MCM lezer?
aantal percentage toepassingen van de lezers
geen 24 % een-twee 33 % drie-vijf 31 % >8 13 %
De MCM lezer bezit gemiddeld 3,1 commercieel toepassings-programma
Vraag 19.3
Hoeveel commerciele utilities (assembler, talen,etce.) bezit de MCM lezer?
aantal percentage utilities van de lezers geen 57 % een-twee 23 % drie-vijf 13 % >5 6 %
De MCM lezer bezit gemiddeld 2,4 commerciele utility
Hoeveel van die software le- gaal is, en welk gedeelte ‘kraakware’ is, konden we - ge- lukkig? - niet uit onze gegevens afleiden. De bijzonder hoge
aantallen spellen waar sommi- ge inzenders mee kwamen geeft echter te denken. Zo was er een lezer die driehonderd spellen zou bezitten, maar die hebben we verder niet mee la- ten tellen.
Orientatie
Naast een hoge waardering voor MCM heeft de lezer een groot vertrouwen in de testrap- porten en het oordeel van de redaktie; 97 procent van de le- zers orienteert zich bij de aan-
Vraag 20 Orientatie van de lezer op
MCM bij de aanschaf van software
zeker 61 % waarschijnlijk 33 % niet. 6 %
schaf van een stuk hardware, de apparatuur, op MCM. Wat de software, de programma’s, betreft, gaat 94 procent van de lezers bij MSX Computer Ma- gazine te rade.
De meeste lezers zijn MCM overigens pas gaan lezen na aanschaf van hun computer, hetgeen natuurlijk ergens wel voor de hand ligt.
Konklusie
Om de lezers de mogelijkheid te bieden om ook zelf konklu- sies te trekken drukken we naast deze bespreking van de resultaten ook nog eens de uit- komsten zelf af. Al met al heb- ben we de indruk dat we met MSX Computer Magazine op de goede weg zijn, gezien de uitkomsten van dit lezerson- derzoek. Vooral vraag 1, waar- in we informeerden naar de waardering voor de verschil lende onderdelen van het blad, sprak boekdelen.
MSX Computer Magazine
Programma Service
Alle programma’s uit dit nummer gebruiksklaar, met een redaktionele extra! De makkelijkste en snelste manier om een eigen programma-bibliotheek op te bouwen. Dat bieden we u als extra service aan met onze Programma Service. Bespaar u de moeite van het intikken van lange listings (met alle risiko’s van fouten), en bestel alle programma’s uit dit nummer, gebruiksklaar op cassette voor f. 15,- inklusief
verzendkosten.
Cassette MCM-C13 bevat:
IJsfabriek, een leerzaam spel;
Viper, bestuur een slang;
De listings behorende bij de programmeer-cur- sus en
De listinkjes uit de machinetaal-cursus.
Ook in de vorige nummers boden we u casset- tes met alle gepubliceerde programma's aan: MCM-C1 tot en met MCM-C12. Deze kunt u nog bestellen, ook voor elk f.15,-.
MCM-C1 met: de MCM-database; een schuif- puzzel; een duolhofspet;, een driedimensionaal tekenvoorbeeld; een logica-spel; het spel 'ver- licht de stad’; een gokspel en het beeldgrapje ‘Appel’.
MCM-C2: SpriteEditor (hoofdprijs in de eerste Sony MCM-programmeerwedstrijd); Copy en CrtDmp (utility's voor disk en plotter/printer); twee edukatieve programma's (aardrijkskunde en astronomie); een disassembler, een ufo- schietspel, een variant op Galgje; Yathzee; het muziek-programma Bronksi en nog meer.
MCM-C3: MSX-PEN (een tekstverwerker, hoofdprijs in de tweede Sony MCM-program- meerwedstrijd), de Basic-utility Rem Space Kil- ler; een tekenprogramma; een ‘kladblok’ (extra beeldscherm); de spellen Lockin' Man, Horror en Escape entot slot het tekstadventure Myste- ry Town.
MCM-C4: Schat Duiken, prima spel; Tapdir, or- de in uw cassette's; Bach, virtueuze orgelmu- ziek; Tips85, helpt u met uw aangifte-biljet; Let- ter, de MSX-karakter editor, Reuter, een onmo- gelijke driehoek; Snelli, een simpel maar snel spel; Beurs, speculeer op de effektenbeurs.
MCM-C5 omvat: Edit (een bestands-editor); Memmon voor nieuwsgierige aagjes; Colors voor de MSX2; 3D-Des, tekenen in 3 dimensies; Figrek (edukatief);, Snake3, een leuk spelletje en nog het een en ander.
MCM-C6 omvat ondermeer: Alien, schieten maar; Dsktyp, ontrafel uw diskette; Typles, leren typen op de MSX, Linlst en Varlst, helpen u om Basic programma's te doorgronden; Vissen, een prima spel! en natuurlijk de prachtige Philips MSX2 Basic demo-programma'’s.
MCM-C7 omvat: Space, een winnaar van een spel, grotendeels in ML!: Dskidx, bekijk en be- grijp track 0 van uw diskette's: Digklk, een grap- pig computerklokje; CTRL-P, een machinetaal- screendumper in twee versies; Snabar, de enige echte MSX-snackbar, edukatief spel; de diverse KORT & KRACHTIG programmaatjes; de lis- tingkjes uit onze ML-kursus en, als extra. het uitstekende KUUB'ERT spel!
MCM-C8 omvat: Supdir, een prachtig hulppro- gramma voor diskgebruikers; MSXPRT, een machinetaal-programma dat van elke printer een MSX-printer maakt; Varln2, de ML-versie
van de Basic-hulpprogramma’s Varlst en Linist samen; Topografie, vlieg met een heli over Ne- derland, prijswinnaar; Tellen en Tafels, eduka- tieve programma’s; Trein, reis per trein door Ne- derland; en - als extra - het gedigitaliseerde por- tret van uw hoofdredakteur (alleen op disk en slechts voor MSX2!)
MCM-C9 omvat: Drum, een fraaie MSX drum- machine; Reflst, een handig hulpje voor pro- grammeurs; Break, een dijk van een doolhof- spel, winnaar!; Linklk, een fraaie klok
Repwek, een MSX-repeteerwekker; Watklk, een computer-waterklok; maar liefst 7 MSX2 Kort & Krachtigjes en de listingkjes van de Z80- cursus.
MCM-C10 omvat: Joysor, een handige ML-uti- lity; Sprite, uitstekende sprite-editor; Keuken, snel spel, Strkls, een Sinterklaas-surprise; Sclptr, een fraaie MSX2 scherm-tekenaar.
MCM-C11 omvat: MSXMEM, het antwoord op al uw geheugen-vragen; Teller, een handig hulp- je voor al uw telwerk; Pucky, een dijk van een Pacman-spel; Tstbid, nu ook een testbeeld zon- der zender; Begadr, zoek de ML-adressen op disk; Kerst, een fraaie MSX kerstkaart en de lis- tingkjes van de Z80-cursus.
MCM-C12 met: Jake in the Caves, een uitste- kend platform-spel; Print, afdrukken in kolom- men; Salber, reken uw salaris na en, als extra, alleen op cassette en diskette: Belast, een uitge- breid belasting-programma.
Ook op diskette
Hebt u een disk-drive? U kunt de programma- verzamelingen ook op diskette bestellen, met de bestelkode D1, D2, D3, D4, D5, D6, D7 , D8, D9, D10, D11 of D12/3.5 (Sony, Philips etc.) of /5.25 (o.a. AVT). Zie de bestelbon.Lezers in Bel- gie kunnen eveneens profiteren van de Pro- gramma Service. De prijzen in Belgische Francs: cassette Bfr.300, diskette 3.5 Bfr.600, diskette 5.25 Bfr.550.
Hoe bestelt u?
1. Gireer het juiste bedrag (met vermelding van de juiste bestelkodes, zie de bon) naar postgiro- nummer 3008971 t.n.v. AKTU Publications bv, Amsterdam. Uw overschrijving zegt ons precies wat we waarheen moeten zenden.
2. Of bestel schriftelijk: gebruik de bestelbon (kruis de juiste hokjes aan), en sluit een geldig betaalmiddel bij. Opsturen naar: AKTU Publica- tions bv, Postbus 1392, 1000 BJ Amsterdam. U krijgt uw bestelling zo snel mogelijk thuisge- stuurd.
Schrijf uw naam en adres - en uw bestelling - in duidelijke blokletters.
Voor vragen over de Programma Service kunt u terecht op het telefoonnummer: 020-681081
ne ee |
BON
MCM-C1 MCM-C2 MCM-C3 MCM-C4 MCM-C6 MCM-C7 MCM-C8 MCM-C9 MCM-C10 MCM-C11 MCM-C12 MCM-C13
1000
DOL
(a f.15,-/ Bfr.300}
Coo
Naam:
MCM-D1/3.5 MCM-D2/3.5 MCM-Da/3.5 MCM-D4/3.5 MCM-D5/3.5 MCM-D6/3.5 MCM-D7/3,5 MCM-D8/3.5 MCM-D9/3.5 MCM-D10/3.5 MCM-D11/3,5 MCM-D12/3.5 MCM-D12/3.5
Adres:
(a f.30,-/ Bfr.600)
ejajnjejsjejnjajn
Oan
} MCM-D1/5.25 MCM-D2/5.25 MCM-D3/5.25 MCM-D4/5.25 MCM-D5/5.25 MCM-D6/5.25 MCM-D7/5.25 MCM-D8/5.25 MCM-D9/5.,25 MCM-D10/5.25 MCM-D11/5,25 5 MCM-D12/5.25 MCM-D13/5.25
JOE
(a f.27,50/ Bfr.550)
OOAD
endet eenden ententet eten eeste et
Ja, ik maak gebruik van de Programma Service en wildat u mij toestuurt
Invullen in blokletters
Postcode:
Woonplaats:
Ik heb een gefdig betaalmiddel bijgestoten (bijvoorbeeld een betaalkaart van bank of giro) en krijg mijn bestelling zo snel mogelijk toegestuurd.
Opsturen naar: AKTU Publications bv, Postbus 1392, 1000 BJ Amsterdam
Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten.
Wilt u de con niet uits heuren? Maak een fotokopie van deze pagina!
tm mn mm mn nn nn mn mn nn nn
Eerste Huip Bij UVerieven
E.H.B.O. is het laatste (of eerste) toevlucht-
soord voor diegenen onder ons die het ook al- lemaal niet meer weten. Bij E.H.B.O kan men terecht voor informatie over adventure games, tips voor en over spellen en andere wetens- waardigheden. Uw Tips zijn altijd welkom on- der het motto: Helpt Uw mede-MSX-mens!
VG8020 revisited!
Het gelamenteer over de VG8020/00 en VG8020/20 van Philips zal hopelijk langzaam uitsterven. Tot op heden was het zo dat veel software op de- ze machine(s) niet draaide. Er is nu een magische poke waar- mee een aantal problemen uit de wereld geholpen zal zijn. Maar zoals alles op deze we- reld is niets zaligmakend. Nog altijd zullen een aantal pro- gramma’s niet werken op de VG8020, maar daar moeten we dan maar mee leren leven.
Tik de VG8020 poke in voor- dat je het gewraakte program- ma inlaadt:
POKE -1,170
en laadt vervolgens het pro- gramma zoals aangegeven door de fabrikant.
Heb je problemen met softwa- re op je Philips MSX2, dan kun je dezelfde poke eens probe- ren. Veelal zal het programma dan wel normaal werken.
Grog’s revenge
Een programma waar veel problemen mee zijn is Grog’s Revenge. Dat wordt om te be- ginnen veroorzaakt doordat een hele serie van dit program- ma voorzien is van de verkeer- de laad-instruktie. Wanneer jouw handleiding vermeldt:
BLOAD"GROG",R
dan moet je in plaats hiervan het volgende intikken:
LOAD'CAS:”,R
Ook ontstaan er problemen met Grog’s revenge wanneer bij jouw computer het RAM niet in slot 2 staat, zoals bij de VG8020.
Dankzij C.S. Rozema (Wad- dinxveen) hebben we hiervoor nu een oplossing.
Voor computers met RAM in slot 3 ga je als volgt te werk (raadpleeg MCM 12 pg. 49 om te zien in welk slot het RAM bij jouw computer staat). Laadt deel 1 met:
BLOAD”GROGI” POKE &HDOIE,12
Save vervolgens met
BSAVE "CAS:GROG1”,&H9000, &HDO7F,&HD003
Laadt nu het tweede deel met:
BLOAD”GROG2” POKE &HDOIE,12 POKE &HD013,199 Saven met:
BSAVE "CAS:GROG2',&H9000, &HD07F,&HD006
Het programma kan nu met het gewone laadprogramma geladen worden. De computer zal na het inladen resetten, dit is echter normaal.
Zit het RAM bij jouw compu- ter in slot 1 dan moet je de bei- de POKE's &HDOIE,12 elk wijzigen in:
POKE &HDOIE 4.
Eindelijk schaakmat!
werkend. Nu isdit niet bepaald verwonderlijk. Toshiba heeft over beide programma’s na- drukkelijk verklaard dat deze uitsluitend zullen werken op Toshiba MSX computers en niet bedoeld zijn voor andere MSX computers. Deze pro- gramma’s behoren ook niet apart verkocht te worden, ze maakten deel uit van een be- paalde aktie van Toshiba in Engeland waarbij deze twee programma’s kado gegeven werden bij een Toshiba com- puter. De ellende begon toen slimme (nu ja, bij nader inzien dus niet zo slim) handelaars c.q. groothandelaars de spel- len uit de pakketten trokken en deze apart te koop aanbo- den. Met als gevolg dat wij ge- bruikers met de gebakken pe- ren zitten.
Maar ook hiervoor kan ik een oplossing aanbieden dankzij A. Meek (Assen).
Laadt het laderprogramma en list het. Wijzig regels 105 en 135 als volgt:
RAM in slot 3:
105 POKE&H8701, &HFC:POKE &H8710,&HFO
135 POKE &H927F,&HFC
RAM in slot 1:
105 POKE&H8701, &H54:POKE &H8710,&H50 135 POKE &H927F,&H54
Sukses niet gegarandeerd maar het is het proberen altijd waard.
Finders Keepers
Als laatste een oplossing om Finders Keepers (heb dank heer Wortel!) aan de praat te krijgen.
Laadt het laderprogramma met LOAD"CAS:” Verander regel 40 in:
40 BLOAD"CAS:”:POKE &H8ABD.0:POKE
&H8ABE,&HF1:DEFUSR =&H8AA2:PRINT USR(O)
Wanneer bij jouw (MSX2) computer het RAM in een se- kondair slot zit moet je de ma- gische Philips Poke even intik- ken. Ook hier is sukses weer
afhankelijk van de gebruikte versie van Finders Keepers.
Want dat laatste blijkt jam- merlijk genoeg maar al te waar te zijn. Van eenzelfde pro- gramma blijken diverse versies in omloop te zijn waardoor ge- geven poke’s niet altijd blijken te werken.
Wanneer nu iemand nog weet hoe je moet ‘traden’ in Finders Keepers kunnen we dat spel eindelijk eens uit spelen.
Poke’s Te Koop
Op mijn bureau liggen een drietal brieven waarin poke’s en adventure informatie te koop aangeboden worden.
Geachte briefschrijvers, het spijt me, zo werkt het helaas niet. Laten we onze hobby een klein beetje vriendelijk hou- den graag. Adventures oplos- sen en poken is en blijft een hobby, geen commerciële be- zigheid.
De zaak Vera Cruz
Onlangs is van Infogrammes het adventure L'Affair de Vera Cruz verschenen. Dank- zij Ariolasoft in een uitsteken- de Nederlandse versie waar je vele uren spelplezier aan kunt beleven.
Dankzij H. Schiffelers (Kerk- rade) kan ik al wat tips geven, uiteraard (nog) niet teveel.
In het huis maak je in ieder ge- val van alles (maar dan ook echt alles!!) wat je tegenkomt een foto. Van de agenda moet je zelfs twee foto's maken.
Tijdens het onderzoek moet je het lichaam van Vera Cruz aan een autopsie onderwerpen. Gruwelijk maar noodzakelijk!
Het is eveneens handig grafo- logen opdracht te geven de handschriften van de agenda en de afscheidsbrief te vergelij- ken.
De C(omparison; Engelse ver- sie) of Vergelijk; Nederland- se versie) optie dien je na elk verhoor te gebruiken. Op deze wijze kun je de gegevens die het verhoor opgeleverd heeft vergelijken met ander bewijs- materiaal of eerder gehouden verhoren.
Probeer zoveel mogelijk infor- matie te verzamelen over de inbraak bij Delroche, de juwe- lier. Ook de diefstal van het MAC 50 pistool is een nader onderzoek waard. Wanneer je denkt resultaat geboekt te heb- ben wordt het tijd Ziegler, Ko- walski en de gebroeders Blanc opnieuw aan de tand te voelen.
Level 9?
Binnenkort zullen we eens wat aandacht aan Level 9 beste- den. Dankzij Laurens Rutten (een ware Emerald Isle ver-
% voorwerp
B voorwerp activeren A doolhof
® hindernis
ê vuurbal
| machinekamer C\ versperring P bewegend voorwerp
ÓD)Startolaats @ @) Startplaats eÙEÙ
a 65) Startplaats AN,
slaafde uit Amsterdam, je zou de stapel kaarten eens moeten zien die hij ingestuurd heeft - Laurens, dat kost me minstens drie E.H.B.O.’s om dat alle- maal te publiceren), dankzij Laurens dus kunnen we meer dan genoeg aandacht aan on- der andere Emerald Isle beste- den.
De onvermijdelijke kaart
De Pitfall H kaart in nummer 13 schijnt goed bevallen te zijn -en zo hoort het ook. Bijna ge- lijktijdig met het verschijnen
van de kaart kregen we nog een aantal andere Pitfall H kaarten toegestuurd, mijn dank aan de desbetreffende in- zenders.
Ook deze keer een kaart. Het Ultimate arcade adventure Alien 8 schijnt velen te boeien.
Het is een uiterst gevarieerd, niet al te gemakkelijk spel dat zich in een groot aantal loka- ties afspeelt. Daarbij komt dat een groot aantal dingen gebeu- ren moet wil je het spel uit kun- nen spelen. Zoals de vervaar-
diger van de kaart J.B. Telle- kamp (Rijswijk) terecht ver- meldt zal de kaart voor zich spreken. Diegenen die het spel hebben en vastzitten zullen de- ze kaart zeker welkom heten.
De legenda bij de kaart zijn eveneens duidelijk.
OK, aan de slag. En voor de goede orde: de volgende keer Eggerland kodes (als ik de sta- pel inzendingen ordentelijk uitgezocht heb!)
Happy Alienating!!
steel steekt.
Is MSX dood? Kunnen we als redaktie binnenkort naar een andere baan omkijken? En, nog veel belangrijker, zitten al die duizenden MSXers in Ne- derland met een computersys- teem waar geen hard- of soft- ware meer voor te krijgen zal zijn?
Boeiende vragen allemaal. Maar om in dit geval maar eens met de konklusie te beginnen, volgens ons valt het allemaal wel mee. Het is een typisch ge- val van een storm in een glas water.
Computer-journalistiek
Voor zover wij hebben kunnen nagaan is het allemaal begon- nen met een journalist van het Vrije Volk, die in deze krant wel eens wat over computers schrijft. Wat heet, in de uitga- ve van 28 februari van dit jaar wist onze knipseldienst maar liefst vijf artikelen met MSX als onderwerp op te sporen in het Vrije Volk.
Twee daarvan waren soft- en hardware-besprekingen, op zich goede verhalen waar de auteur zich zeker niet gemak- kelijk vanaf gemaakt heeft. De andere drie artikelen echter benadrukten stuk voor stuk hetzelfde, namelijk dat MSX dood zou zijn. Mogelijk wel wat veel van het ‘goede’, drie keer feitelijk dezelfde mening in een enkele uitgave van het Vrije Volk.
Temeer daar die mening - vin- den wij als MSX Computer Magazine-redaktie tenminste - eigenlijk nergens op gebaseerd is. Dat MSX niet het wereld-
MSX DOOD??? Geen hoop meer voor MSX!
Tjonge, dat was schrikken, een week of wat terug. In allerlei dagbladen verschenen artikelen, met als algehele inhoud: ‘MSX is dood!’
Op de redaktie zijn heel wat telefoontjes en brieven van geschrokken lezers binnengekomen, terwijl de telefoon bij zowel Philips als Sony ook niet stil ge- staan heeft. Al met al reden genoeg voor ons om eens uit te zoeken hoe deze vork nu precies in de
wijde succes geworden is waar de fabrikanten ongetwijfeld op gehoopt hebben is zo lang- zaam maar zeker oude koek.
Toegegeven, in de Verenigde Staten zijn eigenlijk geen MSX’en te vinden, behalve en- kele tienduizenden Yamaha CX5 machines, die daar eerder als muziekinstrument dan als computer zijn terecht geko- men. Aan de andere kant, vol- gens onze informatie loopt MSX in het moederland Japan nog steeds als een trein.
Overgenomen
Maar het Vrije Volk verhaal was nog maar het begin. Een andere journalist, die bij een van de persdiensten werkt, nam het item over. Dat resul- teerde in een verhaal waar on- juistheden in voorkomen, zo- als ‘Philips als enige overgeble- ven met MSX’.
Jammer genoeg had de schrij- ver niet eventjes de moeite ge- nomen om Sony te bellen om dit te checken. Dan had hij te horen gekregen dat Sony wel zeker met MSX bezig blijft.
Nu werkt zo’n persdienst voor heel wat kranten en krantjes tegelijkertijd, die allemaal die artikeltjes overnemen die ze interessant achten. En, aange- zien computers toch een ‘hot item’ zijn, dat vonden ze. Ofte- wel, dit verhaal verscheen in een hele reeks lokale en regio- nale kranten, in totaal zo rond de dertig stuks.
Daarmee was het hek van de dam. Vele MSX-bezitters schrokken zich werkelijk een
ongeluk, en klommen in de pen of grepen naar de tele- foon. Zowel bij Sony als bij Philips - en ook bij ons natuur- lijk - zijn vele verontruste reak- ties binnengekomen. Geluk- kig is die storm na een week of twee weer geluwd, maar al met al was er toch aanleiding ge- noeg voor ons om eens dieper in deze zaak te duiken.
interviews
We zijn zelf maar eens aan de telefoon gaan hangen, om een aantal interviewtjes te houden met mensen die als het om MSX gaat van de hoed en de rand afweten. Om precies te zijn, we hebben een reeks vra- gen voorgelegd aan Curt Roth (direkteur van Micro-Techno- logy), Hans Reede (die bij So- ny voor MSX verantwoorde- lijk is), Paul van Aacken (di- rektie Aackosoft) en de heer J.J. Bochove (manager beeld- groep bij Philips, waar ook MSX onder valt).
De vragen behelsden onder- meer:
wat is uw mening over de re- cent verschenen krantenbe- richten;
klopt het dat er weer ‘dump- materiaal’ - restanten die el- ders onverkoopbaar bleken - in aantocht is;
wat is volgens u de verwachting voor MSX in Nederland;
hoe ligt dat binnen Europa en wat is de situatie wereldwijd.
Opvallend genoeg waren de antwoorden, die we op deze vragen kregen, bij al deze mensen nagenoeg gelijk. Van- daar dat we de individuele vraaggesprekken hebben sa- mengevoegd tot een wat alge- meen verhaal en niet ieder in- terview afzonderlijk weerge- ven.
Verbaasd en teleurgesteld
De mening over de golf van ne- gatieve krantenberichten was overal dezelfde, men was niet alleen verbaasd, maar ook te- leurgesteld. Verbaasd over de ongerijmdheid van de bericht- geving, teleurgesteld omdat de heren journalisten hun huis- werk niet goed gedaan had- den.
Het is namelijk een ongeschre- ven wet in de journalistiek dat
men informatie eventjes na- trekt, alvorens deze te publice- ren. En dat ‘huiswerk’, zoals het vaak genoemd wordt, is door beide journalisten slechts ten dele gedaan. De journalist van de persdienst - die onder meer beweerde dat Sony met MSX gestopt zou zijn -had met een telefoontje zichzelf voor deze misser kunnen behoeden.
De Vrije Volk journalist heeft wat dat betreft beter zijn best gedaan. Toen hij erachter kwam dat MSX in Engeland geflopt was, heeft hij een aan- tal telefoontjes gepleegd met MSX-kenners in Nederland. Onder andere met de MCM- redaktie.
Nu moeten we toegeven dat we niet echt onder de indruk waren, toen we gekonfron- teerd werden met het feit dat MSX in Engeland niet echt aangeslagen is. We wisten dat namelijk al zo’n anderhalf jaar. En aangezien we ook we- ten dat veel van de nieuwe MSX-programma’s wel zeker in Engeland geschreven wor- den - ook software-huizen kun- nen voor de export werken - denken we dat het voor de si- tuatie in de rest van Europa ei- genlijk niets uitmaakt.
Echter, pogingen om de voort- varende journalist daarvan te doordringen bleken zinloos. Het ‘geruchtmakende’ artikel - leek al geschreven te zijn, on- ze informatie werd als niet ter zake doende terzijde gelegd. Een ervaring overigens die we met anderen delen, zoals Curt Roth van Micro-Technology. Ook zijn uitspraken werden genegeerd.
Het feit dat er scheepsladingen goedkope MSX-spullen naar Nederland onderweg zouden zijn - een duidelijk teken dat MSX geflopt zou wezen vol- gens de krant - was totaal onbe- kend. Slechts bij Philips sprak men over wat goedkope disk- drives, van JVC en Toshiba, die mogelijk op de Nederlands markt zouden komen.
Integendeel bijna, een van de klachten die men momenteel in het handelaren-circuit kan horen is juist dat de goedkope spullen op zijn. Het dumpen
van uiterst goedkope MSX1 computers is een beetje aan het overwaaien.
Overigens, dat dumpen heeft zeer zeker heeft bijgedragen tot de brede verspreiding van MSX in Nederland. Toen de groothandel in Engeland met vele duizenden machines in de magazijnen bleef zitten zijn die apparaten voor het merendeel naar Nederland verkocht, voor lage prijzen. MSX kent namelijk speciale toetsenbord- uitvoeringen voor de verschil lende landen, en wij gebruiken het zelfde toetsenbord als de Engelsen. Zulks in tegenstel- ling tot de Duitsers en Fransen, waar die Engelse overschotten dan ook niet verkoopbaar wa- ren.
Nederland
De verwachtingen voor de ont- wikkeling van MSX in Neder- land waren bij de geinterview- den onverdeeld goed. Zeker Philips is heel tevreden over de huidige gang van zaken, waar- bij een kleine 50 procent van de homecomputers in dit land het MSX-logo ‘dragen. In Eindhoven verwacht men over 1987 een groei van 35%, men heeft grote verwachtingen van de nieuwe NMS 8280.
Ook de software-boeren, zo- wel Aackosoft als Micro-tech- nology, waren zeer positief. De groei zit er in Nederland duidelijk nog in.
Maar Nederland alleen is na- tuurlijk te klein, om een com- puterstandaard op te baseren. De aantallen zouden dan toch te klein worden. Uit onze ge- sprekken bleek echter dat de Europese situatie ook niet slecht is.
In Engeland echter heeft MSX nauwelijks een poot aan de grond gekregen. Er staan er weliswaar heel wat, maar ver- geleken met wat andere types homecomputer in Engeland verkocht hebben - per slot van rekening in de verspreiding van de homecomputer in En- geland heel groot - is het aan- deel MSX in verhouding ge- ring.
Elders in Europa is MSX ech- ter wel degelijk een succes ge- bleken. Zo is Italie een bloeiend MSX-land, evenals
bijvoorbeeld Spanje. In deze beide landen is de Commodo- re-golf nooit van de grond ge- komen; MSX was en is daar de eerste computer die een brede verspreiding kreeg. Het enige probleem dat genoemd werd was de software-piraterij in Italie, die daar werkelijk onge- hoorde vormen heeft aangeno- men.
Ook Frankrijk doet het rede-
lijk, terwijl het wel lijkt of de MSX-markt in Duitsland - na een wat zwakke start - weer een beetje aantrekt. Over Bel- gie hoorden we ook alleen maar positieve berichten, ter- wijl in heel Scandinavië - vol- gens Paul van Aacken - MSX opeens aan lijkt te slaan.
Inderdaad, MSX is zeker geen wereldstandaard geworden in die zin dat het systeem de we- reld stormenderhand veroverd heeft, maar men mag wel spre- ken over een zeer gezonde ba- sis.
In Japan is MSX nog steeds heel groot. Wat heet, daar trekken de nieuwe MSX2 ma- chines - we hoorden bijvoor- beeld de naam Panasonic val- len, die nu tweeduizend MSX2
MSX-systeem lijkt einde te naderen
UTRECHTS NIEUWSBLAD
computers per dag zou produ- ceren, die voor een prijs van omgerekend f. 400,- over de toonbank gaan - opeens een hele nieuwe groep konsumen- ten. Voor die prijzen, en ge- zien de vele uitstekende spel- len aldaar op cartridge, is die MSX2 opeens een spelcompu- ter geworden voor het publiek tussen de 5 en de 15 jaar. Zo- wel Micro-Technology als Aackosoft kwamen met dit stukje nieuws op de proppen. Volgens Paul van Aacken - die inderdaad als een soort reizen- de ambassadeur voor zijn be- drijf fungeert - zijn er momen- teel ook heel wat landen waar MSX langzaam maar gestadig aan het groeien is. Hij noemde onder meer Argentinie, Mexi- co, Venezuela en een hele rits Arabische landen. Dat laatste is ergens ook voor de hand lig- gend, er bestaat immers een speciale Arabische MSX-ver- sie, kompleet met Arabische Basic!
Om met dit overzichtje te ein- digen bij de tegenvoeters; ook in Australie en Nieuw Zeeland is MSX een bekende naam. Wat dat betreft, we hebben zelfs een Nieuw Zeelandse flight-simulator op de redaktie
6 COMPUTER
Na zo'n rondje bellen met de MSX-kenners in Nederland komt er wel een wat ander beeld naar boven dan er in de kranten gestaan heeft. Blijk- baar is MSX springlevend, in Nederland en wereldwijd.
Toegegeven, er zitten gaten in de ‘MSX-wereldkaart’. Zo ontbreken bepaalde toonaan- gevende computerlanden, zo- als de VS en Engeland.
Maar al met al is er een zeer gezonde basis voor de MSX- standaard, de aantallen machi- nes die verkocht worden - Phi- lips noemt achthonderddui- Zend machines wereldwijd - zijn meer dan hoog genoeg om de produktielijnen te vullen. Andere bronnen spreken over nog veel hogere aantallen.
Om eventjes in Nederland te blijven, niemand durft een schatting van het totaal aantal MSX-computers te geven. Ook wij zijn daar voorzichtig mee.
Maar misschien dat onze opla- ge een aanduiding kan zijn, voor de interesse die er in ons land voor MSX bestaat. En die bedraagt, voor dit nummer, 30500 exemplaren, ongelogen. Wie daar aan twijfelt kan een officiele _accountantsverkla- ring te zien krijgen.
MSX dood? Welnee, integen- deel!
Exerion
Medium: cassette
RAM: 64K
Aantal spelers: 1/2
Bediening: Joystick of toetsen- bord
Fabrikant: Jaleco Importeur: Aackosoft Prijs: f. 29,90
De laatste tijd is Aackosoft in- tensief bezig de collectie MSX spellen uit te breiden. Op zich een prijswaardig streven, ze- ker als een en ander redelijk geprijsd over de toonbank kan gaan. Een van de meest recen- te aanwinsten van Aackosoft is een licensie overeenkomst met Jaleco Software. Licenseren wil zeggen dat je de rechten van een bepaald programma c.q. het programma koopt om vervolgens zelf te gaan produ- ceren. Zo heeft Aackosoft van een aantal Jaleco programma’s de rechten verworven. De hele reeks wordt met een verkoop- prijs van f. 29,90 op de markt gebracht.
Exerion is een van de program- ma’s uit deze serie.
Dit spel is een variant op het Galaxians thema, zoals Valkyr (zie bespreking in MCM 11), waarbij je moet verdedigen te- gen horden meedogenloze te- genstanders.
Ook in Exerion is dit het geval. Je vliegt met je jager boven de aarde terwijl uit het heelal de tegenstanders schietend en bommen werpend op je afko- men.
In tegenstelling tot Galaxians kun je het heelal in, dat wil zeg- gen opstijgen tot aan de boven- rand van het scherm. De pla- neet draait in een semi 3D-ef- fekt onder je door.
Je jager, evenals alle andere aktie op het scherm, is vrij traag. Snelle aktie hoef je dan ook niet te verwachten.
MEN
Wanneer je bedenkt dat Exe- rion een programma uit 1983 is (alhoewel de verpakking co- pyright 1986 vermeldt), ziet
het er - afgemeten tegen de standaard van die tijd - best re- delijk uit. Dat betekent echter ook dat grafische hoogstandjes niet aanwezig zijn. Daarnaast is het geluid bepaald mager te noemen, verder dan een bliep- je bij het afschieten van je ge- schut en een mager ontplof- fingsgeluid wanneer je geraakt wordt komt het programma niet. In vergelijking met de he- dendaagse programmatuur valt Exerion dan ook in alle op- zichten tegen.
Hoewel f. 29,90 geen echt hoge prijs is mag je voor dat bedrag toch wel wat meer verwachten. Zeker wanneer je kijkt naar di- verse andere MSX produkten waaronder de Mastertronic, Players en Codemaster MSX titels welke voor f 9,95 ver- kocht worden - althans horen te worden. Het zal niet de eer- ste keer zijn dat winkeliers een
f. 9,95 programma voor 15 of zelfs 20 gulden proberen te slij- ten.
Afgezet tegen de talloze goed- kope software - waaronder zeer veel uitstekende titels - welke tegenwoordig aangebo- den wordt'is Exerion zeker geen aanrader. Het program- ma valt op alle fronten tegen, het is bijna wel zeker dat me- nigeen na een tiental minuten spelen zal afhaken van verve- ling. En dit laatste wordt voor- al veroorzaakt door de uiterst trage wijze van reageren van je jager, het gezucht zal niet van de lucht zijn wanneer je je weer eens niet op tijd uit de voeten kunt maken voor een naderende bom.
Wat mij betreft, ik kan betere dingen bedenken om mijn tijd aan te verspillen.
Snake Runner
Medium: cassette
RAM: AK
Aantal spelers: 1/2 Bediening: joystick of toetsen- bord
Fabrikant: Jaleco Importeur: Aackosoft Prijs: f. 29,90
Snake Runner is een van de (eveneens wat oudere - 1984 -) titels welke Aackosoft van Ja- leco gelicenseerd heeft.
In Snake Runner neem je de gedaante aan van Pipi, een ma-
gisch, soort kipachtig wezen dat op een goede morgen in een doolhof ontwaakt. Om zich heen kijkend ziet Pipi een bakstenen muur voor zich. Langzaam schuifelt hij voor-
uit. Hij ruikt voedsel, gelukkig maar, want een knagend hon- gergevoel herinnert hem aan het bestaan van zijn maag. Hij dwaalt rond door het doolhof maar alhoewel de geur af en toe zeer sterk is (aha, hambur- gers!) vindt hij niets!
Hij ontdekt echter dat wan- neer hij rond een blok stenen loopt en het als het ware insluit met de magische eieren die hij in een ware legwoede achter- laat terwijl hij - of zij, gezien die eieren - loopt, het blok plots verdwijnt. En soms ver- dwijnt zijn hongergevoel ook even. Dus blijkbaar zat het voedsel (aha, die hamburger!) in het blok steen verborgen.
Op deze manier ruimt Pipi langzaam maar zeker alle bak-
stenen muren in het doolhof op.
Aan een zijde van het doolhof komt hij een hellehond tegen met vervaarlijk blikkerende tanden. Beter even uit de buurt blijven, Pipi!
Ook zit Pipi in zijn maag met de vervaarlijke, blauwe ratels- langen. Door schade en schan- de leert hij dat een beet van dit blauwe, kruipend ongedierte
hem van een van zijn 5 levens berooft - Pipi is een van die ge- lukkigen die vijf maal kunnen reincarneren. Uitermate han- dig wanneer je terechtkomt in een computerspel.
Totdat hij ontdekt dat wan- neer hij een brok doolhof in het niets doet verdwijnen waarin voedsel verborgen zit de slangen rood (van opwin- ding?) worden. Hij waagt er een leventje aan en duikt op een slang af. En ja hoor, exit een ratelslang.
Alsnel heeft Pipi alle muren in het doolhof vernietigd. Wat nu te doen?
Hij loopt eens bij de hellehond langs. Die ziet er wat minder vervaarlijk uit, zijn mond staat nog wel wagenwijd open, maar de tanden blikkeren niet meer zo sterk. Pipi kijkt nog eens goed. Achterin de keel van de hellehond is een lichtje zicht- baar. Pipi wordt nieuwsgierig en besluit dat hij nog genoeg levens overheeft om de proef op de som te nemen. Met een forse duik verdwijnt hij in de donkere keel van de helle- hond. Hij knijpt zijn oogjes stijf toe, op het ergste voorbe- reid.
Verdwaasd komt hij op een harde vloer terecht. Langzaam opent hij zijn ogen.
Nee! Niet een nieuw doolhof! Help, slangen! Aha, hambur- gers!
Arme Pipi, komt er dan nooit een eind aan zijn heldendom?
Snake Runner, grafisch rede- lijk, qua geluid c.q. muziek eveneens redelijk. Maar een onverslaanbaar spelidee!
Aanrader, ondanks de voor deze kwaliteit ietwat hoge prijs - als je tenminste van hambur- gers houdt!
Formation Z
Medium: cassette
RAM: 64K
Aantal spelers: 1/2 Bediening: Joystick of toetsen- bord
Fabrikant: Jaleco Importeur: Aackosoft Prijs: f. 29,90
Ook Formation Z is een titel uit de reeks Jaleco program-
ma’s van Aackosoft. In For- mation Z neem je de gedaante
aan van een onvervaarde held. Bewapend met je lasergeweer treed je de vijand tegemoet. Daarnaast beschik je nog over een zogenaamde Puls laser waarmee je alles vernietigende plasma schoten afvuurt (of zoiets; in een science fiction scenario is alles mogelijk). Maar dat is nog niet alles. Dankzij de meest moderne technologie (Formation Z is een programma uit 1985) ben je in staat jezelf tot een super- snelle jager te transformeren, waarna je het luchtruim kiest en iedereen uit de lucht blaast.
Dit alles kost uiteraard ener- gie. Vergeet onderweg niet even af en toe energie bollen op te rapen om ‘bij te tanken’. Slordig alleen dat de handlei- ding vergeet te vermelden hoe die dingen eruit zien, dus dat kost je een paar levens. Want sommige ronde voorwerpen kosten je eerder een leven dan dat energie geleverd wordt.
In Formation Z loop/beweeg jij door een naar links scrol- lend landschap. Aanvankelijk is dat een woestijnlandschap tegen een bergachtige achter- grond. Hier word je lastig ge- vallen door eskaders jagers, tanks en meer van dat soort tuig. Al snel nader je een oce- aan. Tja, en nu moet je wel het luchtruim kiezen, hoe wil je anders aan de overkant ko- men?
De handleiding vermeldt dat het 50 energie eenheden kost om aan de overkant te komen. Energie eenheden? Waar ha- len ze dat nu weer vandaan? Oja, dat getal rechtsbeneden in beeld zal dat wel aangeven. 48? Goed, dat kost dus weer een leven!
Zo voert Formation Z je door een aantal scenario’s waarbij het uiteindelijke doel is je pla- neet te bevrijden van een bui-
Formation Z is een goed spel- idee. De afwerking had beter gekund. Zeker de tamelijk schokkerig bewegende achter- grond is niet bepaald bevor- derlijk voor de spel-concentra- tie. Waarbij wel opgemerkt dient te worden dat goed hori- zontaal scrollen moeilijk (of niet, ik ben geen program- meur) te realiseren schijnt te Zijn. Tot heden heb ik bij MSX1 nog geen vloeiend, ge- lijkmatig horizontaal scrollen gezien.
Ook qua geluid is Formation Z niet echt sterk.
Dit alles doet echter niet af aan een in wezen goed spel.
Toch bekruipt me ook hier weer het gevoel dat gezien de huidige stand van software za- ken (kwalitatief gezien qua graphics en geluid) Formation Z te hoog geprijsd is. Voor zo’n 15 gulden zou Formation Zeen aanrader zijn geworden. Voor f 29,90 zeg ik: kijk ernaar en probeer het even.
Medium: cassette
RAM: 64K
Aantal spelers: 1
Bediening: toetsenbord of
joystick plus toetsenbord Fabrikant: Activision Importeur: Ariolasoft Prijs: f. 49,50
Space Shuttle is eindelijk, na lang wachten, beschikbaar ge-
komen voor MSX computers. En om de konklusie maar
PPACE”
BY STEVE KITCHEN _N
vooraf te geven, het was het wachten waard.
Space Shuttle is de ultieme shuttle simulatie waarbij alle facetten van een tocht aan bod komen, van het opstijgen tot het laatste, spannende mo- ment van ‘touchdown’.
Na het laden kun je kiezen uit drie vluchten: autovlucht, de simulator en STS1O1.
De autovlucht is in wezen een demonstratiemodus waarin je het toestel wel kunt besturen maar waar de computer, wan- neer je iets verkeerd doet, in- grijpt en de situatie korrigeert. In de simulator kun je bijna al- le instrumenten van het toestel bedienen, waarbij de compu- ter van de thuisbasis ingrijpt wanneer er echt iets fout gaat. In STSIOI ben je aan jezelf overgeleverd. Dit is je ware, hier zul je het helemaal alleen moeten klaren.
Een vlucht bestaat uit bepaal- de onderdelen, te weten:
* opstijgen (zonder brokken te maken),
* jn een juiste omloopbaan zien te komen,
* een wetenschappelijke satel- liet lanceren uit het vracht- ruim,
* dokken aan een of meerdere satellieten,
* de shuttle in gereedheid brengen voor een terugkeer naar de aarde,
* de dampkring binnenvliegen zonder te verbranden,
* de shuttle veilig aan de grond zetten op Edwards Air Force Base in de woestijn.
Het besturen van de shuttle is niet een van de meest eenvou- dige taken. Je moet ettelijke instrumenten op het gecompli-
ceerde instrumentenpaneel in de gaten houden zoals de boordcomputer, de motoren, de stuwkracht indikatoren, de hoogtemeter, de snelheidsme- ter etcetera. Daarnaast geven de diverse computerschermen stapels informatie over baan- verloop, aanmeerprocedures enzovoorts.
Derhalve kunnen ook zeer ve- le fouten gemaakt worden! Gelukkig heeft Ariolasoft in- gezien dat een uitgebreide Ne- derlandse handleiding noodza- kelijk is bij dit soort komplexe simulaties, ze hebben daar dan ook in voorzien. Een simulatie als Space Shuttle kan niet vol- ledig recht gedaan worden in het korte bestek van een recen- sie.
Grafisch ziet Space Shuttle er goed uit (het lanceren van de satelliet is prachtig!), het uit- zicht uit de ramen is redelijk tot (op de grond) goed te noemen. Veel geluid kent het program- ma echter niet, waarbij op- gemerkt dient te worden dat je wel wat anders aan je hoofd hebt dan te luisteren naar fraaie muziekjes of opwinden- de geluidseffekten. Dat alles leidt maar af!
Voor een ieder die na het vliegen op de diverse MSX vluchtnabootsers wel eens de ruimte in wil, is Space Shuttle verplichte kost. Verwacht ech- ter geen razendsnelle aktie, ook in het werkelijke leven is het vliegen met een shuttle een nauwkeurig, bedachtzaam en toch uiterst opwindend gebeu- ren.
Totdat de eerste commerciele shuttle vluchten mogelijk zijn en Iik werkelijk uit de ramen van een stfuttle het inktzwarte heelal kan aanschouwen zal ik me moeten behelpen met Acti-
visions Space Shuttle. Alhoe- wel, wat heet behelpen? Voor-
lopig is het hard werken gebla- zen!
Medium: cassette
RAM: 64K
Aantal spelers: 1
Bediening: joystick of toetsen- bord
Fabrikant: Players Importeur: HomeSoft Bene- lux
Prijs: f. 9,90
Hardip Mothada'!!! Ik haat die man! De hoop dat hij na het programmeren van zijn spel Vestron (zie MCM 10, pg. 72) ijlings een ander beroep zou kiezen, is ijdel gebleken.
Met Sea King heeft Mothada een nieuwe kwelling op spel spelend MSX-land losgelaten.
Doel van het spel is met jouw helikopter verloren zielen van eilanden en bergtoppen te red- den. Vertrek van de luchtha- ven en vlieg razendsnel naar het eerste eiland, alwaar de eerste ziel staat te zwaaien. Laat met de vuurknop of de spatiebalk het reddingstouw zakken en neem hem/haar aan boord.
Je kunt nog proberen een vol- gende drenkeling te redden, maar houd de brandstofmeter in de gaten. Deze helikopter zuipt brandstof!
Keer terug naar de luchthaven en land op het platform. De ge- redde(n) verlaten het toestel terwijl ondertussen brandstof bijgetankt wordt. Op naar de volgende reddingspoging!
Meneer Mothada moet haast wel een verbeten sadist zijn. Wie anders zou het in zijn hoofd halen een spel zo gecen- sureerd moeilijk te maken. Op het moment dat je van de luchthaven vertrekt komt er supersnel een straaljager aan- snellen die je uit de lucht ramt.
Weet je hem te ontwijken (dan moet je echt snel reageren!) en begeef je je boven zee dan word je onverbiddelijk be- stookt met afweergeschut. De minste of geringste vergissing in dit spel is absoluut dodelijk! En heb je eenmaal iemand op- gepikt dan moet je nog een keer terug ook! 25 personen te redden, mijn hemel!
Grafisch ziet Sea King er rede- lijk tot goed uit, het geluid van de helikoptermotor is zeer goed, zeker wanneer brand- stof getankt wordt en het toe- rental afneemt. Druk de joys- tick van je af om het toerental weer op te voeren en op te stij- gen.
Sea King is een uitstekend ak- tie spel, maar in mijn ogen te moeilijk voor de doorsnee spe- ler. Je hebt slechts nano sekon- den omte reageren en zelfs dan ben je vaak nog te traag.
Voor Sea King geldt dezelfde konklusie als voor Vestron: een uiterst verslavend spel dat waarschijnlijk uitsluitend op zijn juiste waarde geschat kan worden door doorgewinterde (en zeer ver gevorderde) aktie- fanaten. En zelfs die zou het nog wel eens teveel kunnen worden.
Wat betreft Sea King zou ik daar aan toe willen voegen: het lijkt me onwaarschijnlijk dat ook maar iemand het derde niveau weet te bereiken. (Maar laat ik het toch nog maar een keertje proberen)
Aanrader???
Mar ss had ee
PRIMEUR BIJ VAN INGEN
De MSX-specialist bij uitstek!
Philiss NMS 8280 MSX Video-computer
ONBEPERKTE VIDEO-EFFECTEN VIA HET TOETSENBORD
Deze NMS 8280 is zowel een zaken- als home-computer met veel grafische mogelijkheden ral die speciaal voor aktieve video-hobbyisten een wereld van mogelijkheden opent. AE ob \ Het mengen van live-beelden met computer-beelden opent een scala aan mogelijkheden. ec! RO ass Zelf ondertitelen, of video-beelden digitaliseren en editen, desgewenst per beeldpuntje. sp iN P
36
MSX truuks en tips deel 8
Zo langzaam maar zeker be- ginnen de deeltjes MSX truuks en tips een soort eigen leven te leiden. Zo om de paar maan- den komt er weer eentje uit, iedere keer weer volgepakt met slimme - en soms minder slimme - truuks voor MSX- programmeurs.
Over de laatste paar deeltjes waren we soms wat minder te spreken, deel 8 echter vertoont de originaliteit die de eerste delen uit de serie ook al ken- merkte. De schrijver, Marcel Kreeft, is blijkbaar een be- hoorlijk goede machinetaal- programmeur, die in dit boek allerlei korte maar erg slimme routinetjes heeft gepubli- ceerd.
Wat voorbeelden: ROM naar RAM verplaatsen (met daar- bij allerlei aardigheden die daardoor mogelijk worden, zoals Nederlandstalige fout- meldingen), een grapje dat zo- wel de cursor-toetsen als de beide joysticks tegelijkertijd afvraagt zodat er niet meer ge- kozen hoeft te worden tussen de verschillende mogelijkhe- den en de repeteer-snelheid van de toetsen instellen.
Enkele handige in Basic ge- schreven funkties - zoals wat sprite-hulpjes, enkele nieuwe string-funkties en een DEEK (een dubbele peek die in een keer een twee-bytes adres uit- leest) - kunnen ook uitstekend gebruikt worden om in zelf-ge- schreven programma's inge- past te worden.
Heel bijzonder: een utility waarmee ook op een MSX1 meer dan 40 kolommen tekst gebruikt kunnen worden. Wat heet, tot aan 128 tekens per re- gel aan toe, hoewel dat toch wat lastig lezen wordt. Even- eens heel knap is de ‘smooth scrolling’ routine, waarmee heel soepel over het scherm (screen 1) glijdende teksten gekreëerd worden. Aardig voor zelfgeschreven spelletjes! Wie rekenkundige grafieken kan waarderen komt ook aan zijn of haar trekken, met wat kleine programmaatjes die si- nus-grafieken op een aardige wijze drie-dimensionaal in beeld zetten.
We mogen wel stellen dat we behoorlijk enthousiast zijn over dit nieuwe deeltje. Geva- rieerd van inhoud, zo hier en daar behoorlijk diepgaand, voor ieder wat wils. Met als klap op de vuurpijl:
een index over alledeeltjes van de Truuks en Tips-serie.
Op bijna negen pagina’s bevat dit boekwerkje een werkelijk kompleet overzicht van alle onderwerpen die in de tot nog toe verschenen boeken zijn be- handeld. Het gemak daarvan, voor iemand die de serie (bij- na) volledig bezit, is heel groot. Want hoe het bij u gaat weten we natuurlijk niet, maar wij hebben wel eens alle deel- tjes moeten navlooien voor we vonden wat we zochten. En dat is nu niet meer nodig!
MSX truuks en tips deel 8 Auteur: Marcel Kreeft Uitgeverij: Stark-Texel Omvang: 91 pagina's ISBN 90 6398 850 9
Prijs: f. 25,15
Truuks en tips op Floppy!
Nu er in deel acht van deze se- rie een volledige index ver- schenen is, heeft uitgeverij Stark-Texel ook een diskette uitgebracht, met daarop werkelijk alle programma's die tot nog toe in deze reeks verschenen zijn. Gezien heb- ben we die diskette - jammer genoeg - nog niet. De beschrij-
ving is echter wel heel aantrek- kelijk.
Op een enkele diskette - een enkelzijdige 3.5 inch nog wel - heeft men blijkbaar kans ge- zien om een werkelijk ontstel- lende hoeveelheid program- ma’s en programmaatjes te persen. Vraag niet hoe men het gedaan heeft, dat weten wij op dit moment ook nog niet.
We zullen de diskette - als hij eenmaal op de redaktie beland is-eensnauwkeurig bekijken.
Wat cijfers:
op die ene enkelzijdige disk, met een officiële capaciteit van 260K en 112 programma's, heeft men 353 programma’s onder weten te brengen met een totale lengte van ongeveer 460K.
Bovendien is het geheel in een uiterst gebruikersvriendelijk jasje gestoken; de diskette is van een menu- en uitleg-pro- gramma voorzien. Om een be- paalde truuk of tip op te roe- pen dient men deel- en pagina- nummer in te tikken, waarna de listing in het geheugen gela- den wordt. En dat deel- plus pagina-nummer, dat laat zich heel makkelijk terugvinden in de cumulatieve index in deel acht.
De prijs van die diskette, die rechtstreeks bij de uitgeverij besteld kan worden, is overi- gens wel wat hoog. Op het eer- ste gezicht is f. 125,- niet mals te noemen voor een enkele dis- kette.
Aan de andere kant, per pro- gramma is dat iets meer dan 35 centen, voor die prijs is zelf in- tikken niet lonend meer.
Nogmaals, we hebben deze disk nog niet in handen gehad, dit nieuwtje is werkelijk heet van de naald. Maar we zijn ui- terst benieuwd. Niet in de laat- ste plaats naar de gebruikte techniek overigens, dat is een truuk apart.
MSX truuks en tips van deel 1 tot en met deel 8 op disk Uitgeverij: Stark-Texel Omvang: 353 programma's Prijs: f. 125,-
Verdere informatie: Tel.: 02223-661
MSX2 zakboekje
Een soort van informatie-con- centraat, dat is zo ongeveer de enige manier om dit MSX2 zakboekje te omschrijven. In 255 pagina’s weet de auteur, Wessel Akkermans, zo onge- veer alle feiten en weetjes om- trent MSX2 samen te pakken.
Wie op zoek is naar een be- paald stuk informatie zal in dit boek niet gauw teleurgesteld worden. Of het nu om Basic, machinetaal of - om maar wat te noemen - de disk-indeling gaat, het staat er allemaal in.
Het is echter alles behalve een leerboek. Wie net met MSX begint zal er op zich niet veel aan hebben, want om met dit boek om te kunnen gaan is een bepaalde basiskennis wel een vereiste. Zo staat bijvoorbeeld wel de hele Basic beschreven in het boek, waarbij komman- do voor kommando aan de or- de komt met met de officiële schrijfwijze en een korte om- schrijving, maar uit die opsom- ming valt zeer zeker geen Basic te leren.
De kracht van zo’n benadering kan pas echt uitgebuit worden als men Basic op zich al be- heerst. Dan kan in die lijst even snel opgezocht worden welke parameter van het SCREEN-kommando ook al weer de baudsnelheid van de cassette-poort instelt. Maar dat die parameter inderdaad bij het SCREEN-kommando thuishoort, dat moet men wel al weten.
Dat brengt ons meteen op een punt van kritiek op dit zak- boekje, want het register is jammer genoeg wat te mager uitgevallen om die schat aan in- formatie te kunnen bevatten. In slechts vijf pagina’s zijn nu
eenmaal niet genoeg trefwoor- den onder te brengen om alle mogelijke ingangen op te van- gen. Zo zal men daar niets kun- nen vinden over die cassette- snelheid.
Om een indruk te geven van de breedte van de opzet, het boekwerk bevat - naast nog ve- le andere hoofdstukken - de volledige Z80instruktieset met een behandeling van de Z80 registers, Z80 interrupt-modes en Z80 vlaggen, een tamelijk kompleet overzicht van de BIOS-routines, alle hooks, een flink aantal systeem-varia- belen en een goed stuk infor- matie over de MSX2 video- chip. Zo bevat ieder van de in totaal 35 hoofdstukken en hoofdstukjes een afgerond stuk informatie, bijvoorbeeld over de MSX-connectoren, het file-control-block binnen MSX-Basic - waar ook wij nieuwe informatie vonden - of de ASCII-karakterset.
Kortom, teveel om op te noe- men. Wat we echter nog wel even willen vermelden is dat dit zakboekje - in tegenstelling tot wat de naam doet verwach- ten - ook nog een aantal korte programmaatjes bevat. Dat zijn dan allemaal bewust sim- pel gehouden utility’s, waar- mee bijvoorbeeld de disk ge- manipuleerd kan worden, of een systeem-reset via een be- paalde toets-kombinatie kan worden opgeroepen.
Onze mening: onmisbaar voor iedere serieuze MSX2-pro- grammeur. Dit boek dient op de werktafel te liggen, en daar- mee uit. Wie het van onze tafel wil pikken zal dan ook heel snel moeten wezen! Voor die prijs kan men het toch wel zelf kopen, want duur is het niet.
MSX2 zakboekje
Auteur: Wessel Akkermans Uitgeverij: Stark-Texel Omvang: 255 pagina’s ISBN 90 6398 224 0
Prijs: f. 27,75
Grafiek en geluid voor de MSX-computers
Althans, voor de MSX1-ma- chines, om maar met een eer- ste kritische kanttekening te beginnen. Want over MSX2 wordt door de schrijver, Rai-
Grafiek ‚_ en geluid
voor de
MSX- computers
MSX Bibliotheek 2
Dara BECKER NEDERLANDS «
ner Luêrs, met geen woord ge- rept.
Dit Data Becker boek valt fei- telijk ín een aantal delen uit- een. Als eerste vinden we een op zich goed geschrevenen van vele voorbeelden voorziene uitleg van de grafische moge- lijkheden, die zo’n 120 pagi- na’s omvat. Daarna komt een heel wat oppervlakkiger ge- deelte over het geluid, met een omvang van slechts 15 bladzij- den.
Vervolgens trakteert het boek de lezer op 9 kantjes over de joystick, de paddle en soortge- lijke apparaten, gevolgd door een tiental bladzijden die de ON SPRITE en ON STRIG kommando’s handelen.
Vreemd genoeg denkt de au- teur dat dit laatste hoofdstukje iets met machinetaal te maken heeft, gezien de titel ‘Inter- ruptbesturing in machinetaal’.
En dat terwijl het juist deze Basic-kommando's zijn die op een MSX vaak het ML-pro- grammeren overbodig maken.
Ondertussen zijn we bij het laatste hoofdstuk van het boek aangeland, dat bijna honderd bladzijden omvat. Bijna hon- derd bladzijden listing, om precies te zijn. Sommige van die programma’s zijn bedoeld als illustratie van de mogelijk- heden, andere zijn gewoon spelletjes. Zo is er een ‘Manic Miner’ van 710 regels opgeno- men.
Dat allesis echter niet voorzien van een handige kontrole, zo- als ons ICP/4, zodat het intik- ken een fikse klus zal wezen. Mogelijk leuk voor de liefheb- bers, maar wij hebben ons er maar niet aan gewaagd.
Tot slot bevat dit boek nog wat appendices, met wat ROM- en RAM-adressen, de tekenset, een tabel met ‘mogelijke waar- den voor de VDP-registers’ en een extra MSX-tekenset. Dat laatste is niets anders dan een op zich fraai ontworpen letter- tje, dat echter nog wel eventjes naar DATA-regels of iets der- gelijks vertaald moet worden, voor het bruikbaar is.
Een duidelijke slotkonklusie over ‘Geluid en grafiek voor de MSX-computers’ valt lastig te geven. Aan de ene kant bevat het boek een goede en duide- lijke behandeling van het on- derwerp grafiek, terwijl het ge- luidsgedeelte wat magertjes overkomt.
Aan de andere kant hebben we echter zo onze twijfels bij het zien van zoveel listings, ook al zijn ze goed van kommentaar voorzien. Ga zelf maar eens in- kijken in de winkel, is ons ad- vies.
Grafiek en geluid voor de MSX-computers
Auteur: Luêrs
Uitgeverij: Data Becker Ne- derlands
Omvang: 299 pagina’s
ISBN 90 229 3358 x
Prijs: f. 49,-
Computer en modemgebruik voor alle homecomputers
Onlangs besproken we al een boek van uitgeverij Stark-Te- xel met als titel ‘Computer en modemgebruik voor personal computers’, van dezelfde au- teurs. Deze uitgave is daar in feite een vereenvoudigde ver- sie van, waarbij wat van de al te specialistische zaken - die in de homecomputer-wereld toch nooit voorkomen - zijn weggelaten.
Daardoor is het zwaartepunt komen te liggen op de kombi- natie RS232 interface met één van de in de hobbysfeer ge- bruikelijke modems. Meestal een kombinatie die probleem- loos werkt, maar dat hoeft na- tuurlijk niet altijd het geval te wezen. En juist als er proble- men optreden bij het aanslui- ten van modem en interface,
dan bewijst dit boekje zijn kracht. Want doordat niet al- leen de theorie word uitgelegd, maar ook de praktijk aan de orde gesteld wordt, zal men de problemen kunnen opsporen, begrijpen en verhelpen.
Zo zijn bijvoorbeeld de teke- ningen hoe een modem aan een telefoon-aansluiting ge- koppeld kan worden heel ver- helderend; de lezer begrijpt opeens hoe het een en ander aan elkaar moet hangen. En dat is heel iets anders dan het maar al te gebruikelijke uit- proberen tot het werken wil.
Voor hobbyisten die zich in da- ta-communicatie willen ver- diepen een duidelijke aanra- der. En dat geldt ook voor MSX-gebruikers, die met de gebruikelijke kombinatie mo- dem/interface die zo in een slot gestoken kan worden bijna nooit problemen ondervin- den.
Wie echter werkelijk diep in deze materie wil duiken doet er misschien beter aan om het wat uitgebreidere, op de per- sonal computer gerichte, boek van dezelfde auteurs te kopen. Het prijsverschil is niet zo groot.
Computers en modemgebruik voor alle homecomputers
Auteurs: Wessel Akkermans / Piet de Heijer
Uitgeverij: Stark-Texel Omvang: 176 pagina’s ISBN 90 6398 798 6 Prijs: f. 36,75
Na lang wachten is het dan eindelijk zover: de Philips NMS 8280 is op 1 april geïntroduceerd.
De eerste MSX2 die video-signalen kan digita- liseren is nu in de winkels.
Na een eerste introduktie, lang geleden op de Firato, is het een tijdje stil geweest rond deze computer.
Maar men heeft in die tijd zeker niet stilgezeten bij Philips. Had de Firato-machine nog maar een diskdrive, de uiteindelijke versie heeft er twee. Ook intern heeft men nog het nodige aan de elektronika gesleuteld in die periode.
}_PHILIPS NMS 3280 MSX Video-computer
Met als resultaat een werkelijk |
prima apparaat. De grote extra is natuurlijk de mogelijkheid om nu externe video-signalen te kunnen verwerken in het Vi- deo-RAM, en daarvoor is er heel wat extra’s op deze cóm- puter verschenen. Qua bedie- nings-knoppen en aansluitin-
gen is dit nieuwe type werke- .
lijk een kerstboom geworden!
In feite is de NMS 8280 een computer met een extra. En dat stukje extra, de digitizing-
mogelijkheden gekombineerd met het meegeleverde teken- programma, is wel heel bijzon- der. Reden voor ons om nu juist dat gedeelte afzonderlijk te belichten. In een apart en uitgebreid artikel, elders in dit nummer, kunt u alle informa- tie rond het digitaliseren vin- den. In dit verhaal hebben we het alleen over de NMS 8280 als MSX2 computer. De digiti- zing- en teken-funkties, die in een bijzonder knap program- ma, Videographics genaamd, te gebruiken zijn, hebben hun eigen recensie gekregen.
COMPUTER
Uiterlijk
Het uiterlijk van deze New Media Systems 8280 is niet echt spectaculair. De compu- ter zit in precies dezelfde kast als de 8255 en de 8250, maar dan nu met extra regelaars op de opvallende ‘lege plekken’ die deze twee oudere machines hadden.
Ook het toetsenbord is exact gelijk, net als de specifieke computer-aansluitingen aan de achterzijde.
Op de voorzijde zitten twee 720K drives keurig naast el- kaar, zodat we een totale disk- kapaciteit van bijna anderhal- ve Megabyte tot onze beschik- king hebben.
Opvallend is het feit dat deze drives veel sneller zijn dan die van Sony. Bij testen bleken de Philips-drives tot bijna vijf keer sneller te zijn als er be- standen gekopieerd werden. Jammer genoeg lijkt die snel- heid echter wel een beetje ten koste van de betrouwbaarheid bereikt te zijn. Tijdens de test -die zeer langdurig was - bleek meerdere malen dat bepaalde bestanden opeens onleesbaar geworden waren. Waarschijn- lijk ligt dit gedeeltelijk aan het wat warm worden van de com- puter, zeker als er een monitor op staat. In dat geval worden de ventilatie-sleuven aan de bovenzijde van de systeemkast namelijk gedeeltelijk geblok- keerd.
Ook kregen we de indruk dat het probleem samenhangt met bepaalde - goedkopere - dis- kette-merken. Onze bevindin- gen in deze hebben we natuur- lijk aan Philips voorgelegd, die het een en ander nader zal on- derzoeken. We komen er ze- ker nog op terug.
Naast maar liefst 128K werk- geheugen - RAM - in een me- mory-mapper bevat de machi- ne 128K video-geheugen, het maximum wat in een MSX-2 kan worden toegepast. Minder hadden we voor een digitizing- machine echter ook niet ver- wacht.
De MSX-2-Basic-interpreter - kompleet met MSX Disk-Ba- sic - beslaat een lees-geheugen van 64K ROM.
Aansluitingen
Bijna alle aansluitingen vinden we terug op de achterzijde van de systeem-kast. Daar zitten, naast de aansluiting voor het toetsenbord, een standaard- recorder aansluiting en natuur- lijk de 14-pens amphenol prin- ter-aansluiting.
De beide ingangen voor joys- ticks - ook geschikt voor padd- les, tekenborden of de meege- leverde muis - zijn ook aan de achterzijde geplaatst, wat we niet echt handig vinden.
Naast deze gebruikelijke com- puter-connectoren vinden we ook nog een hele serie nieuwe aansluitpunten, voor de kop- peling aan video-recorders en - meer gebruikelijke natuurlijk - de monitor.
Voor die monitor kunnen we gebruik maken van een nor- male antenne-uitgang, een RF-gemoduleerde aansluiting dus. De beeld-kwaliteit zal dan echter niet al te best blijken. Beter zal die kwaliteit worden als de (tulpstekker) video-uit- gangsconnector gebruikt wordt. Deze uitgang kan met behulp van een schakelaartje worden omgezet tussen een normaal kleuren-signaal of een monochroom-signaal, om bijvoorbeeld een groen-moni- tor voor tekstverwerking op aan te sluiten.
Als de video-uitgang gekozen wordt zal men het geluid ook via een aparte uitgang moeten aansluiten. De NMS 8280 be- schikt over een in stereo uitge- voerde uitgang, met twee tulp-
aansluitingen. Voor normaal |
computergebruik zijn deze beide uitgangen echter precies gelijk. Het linker- en rechter- signaal gaan pas ieder een ei- gen rol spelen als er computer- en ander geluid - afkomstig bij- voorbeeld vaneen aangesloten stereo video-recorder - moe- ten worden gemixt.
Behalve video- en audio-uit- gangen kent de NMS 8280 ook ingangen. Zowel voor geluid (links en rechts) als beeld (standaard CVBS) zijn er tulp- ingangen voorzien. kunnen camera’s, recorders of bijvoorbeeld tv-tuners worden aangesloten.
Alle video- en audio-aanslui- tingen zijn in feite dubbel uit-
gevoerd, daar er ook nog een
Hierop
scart-connector aanwezig is. Via de scart-aansluiting kun- nen zowel in- als uitgaande vi- deo- en stereo geluidssignalen lopen. Kortom, men kan een scart-kabel gebruiken om een eventuele tweede video-recor- der mee aan te koppelen. Met een schakelaar op de voorzijde van de systeemkast kan men dan kiezen welk ingangs-sig- naal men gebruiken wil om bij- voorbeeld te digitaliseren, het scart-signaal of de losse video- in tulpstekker.
De gebruikelijke MSX-slots - waarin allerlei spel- of andere cartridge-programma'’s gesto- ken kunnen worden - zijn aan de rechterzijkant onderge- bracht.
Meegeleverde zaken
Philips levert de NMS 82820 behoorlijk kompleet uit. Niet alleer zitten er de nodige aan- sluitkabels in de doos - hoewel een volledige opstelling met gekoppelde recorders wel de nodige extra kabels vereist - maar ook wat diskettes met programmatuur.
Een daarvan is het Videogra- phics-programma, wat elders in deze MCM uitgebreid aan bod komt, een ander bevat het Home Office pakket. Dit Ho- me-Office is een soort zakelijk programma-pakket, dat onder meer tekstverwerking, een spreadsheet en een kaarten- bak omvat. Op zich behoorlijk bruikbare programma’s - zie de test in nummer 12 van MSX Computer Magazine - maar toch wel met enkele beperkin- gen.
Het Home-Office pakket is heel aardig als eerste kennis- making met de computer, vooral grafisch staat het zijn mannetje behoorlijk. Als ex- tra bij de computer zeker niet te versmaden. Of het voor se- rieus werk ook geschikt is hangt af van de eraan gestelde eisen.
Behalve kabels en program- matuur zit er een hele macht aan dokumentatie bij de 8280. Sommige stukken daarvan hebben we nog niet in de uit- eindelijke vorm gezien, zoals de uitgebreide Videographics- handleiding, maar ook de voorlopige versie die wij ge- bruikten beviel uitstekend. Daarnaast zullen er een twee- tal dikke boeken meegeleverd worden. De ene behandelt
MSX2-Basic en MSX-DOS, het is een speciaal voor Philips vervaardigde uitgave van een boek van A. Sickler. Dit isove- rigens eerder een naslagwerk dan een leerboek.
Het tweede boek is de handlei- ding van het Home Office pak- ket, een goed uitgevoerde handleiding die voor iedereen toegankelijk zal zijn. Ook be- ginners moeten hier goed mee uit de voeten kunnen.
Als klap op de vuurpijl heeft men ook nog een heel prettig werkend muisje meeverpakt.
Als MSX2 zonder meer gooit de NMS 8280 redelijk hoge ogen, als we de prijs even bui- ten beschouwing laten. Een kompleet, volledig uitge- bouwd systeem met voldoende software om mee aan de slag te kunnen. De dubbele drive is erg handig, vooral bij de wat zakelijker toepassingen.
Als we echter de digitizing-mo- gelijkheden en het Videogra- phics-programma bij de eind- beoordeling betrekken wordt de NMS 8280 ook wat prijs be- treft een naar verhouding goedkope machine, voor alle extra’s die de computer te bie- den heeft. De adviesprijs ligt zo’n f. 700,- hoger dan die van de in veel opzichten vergelijk- bare NMS 8255, maar daar- voor krijgt men er dan ook een wereld aan mogelijkheden bij! De hardware is een stuk uitge- breider, het Videographics- pakket is een subliem pro- gramma en de muis moet los toch ook een paar honderd gul- den kosten.
Voor diegenen die zich willen gaan verdiepen in de mogelijk- heden van het koppelen van vi- deo en MSX is er eigenlijk geen keus, de NMS 8280) is de enige machine op de amateur- markt met deze mogelijkhe- den. En dat voor een meerprijs die - vergeleken met MSX2- computers zonder digitizing - eigenlijk behoorlijk meevalt
Philips NMS 8280 Prijs: f. 2995
Verdere informatie: Philips informatienummer Tel: 040-7811778
Onlangs ontvingen we op de redaktie een gloednieuw database-programma, afkomstig van uitgeverij Stark-Texel. Hoewel, database is eigenlijk niet het goede woord; Kastan laat zich beter omschrijven als ‘elektronische kaarten-
LST 24 REGISEUR LST 25 GENRE 26 DISTRIBUTEUR 87 TIJDSDUUR LST 28 JAAR BP DATUM AANKOOP
afbeelding 2
VANAF KAART: 1 T/M KAART: 15 KARAFTEREREEDTE PAPIER: 8U REGELLENGTE FAFIER: 66 AANTAL REGELS GEBRUIKEN: 6@
HET LIJSTEN IS TEN EINDE (RETURN) :
Het is dus zinvol om van te vo- | Nog een voorbeeld van zo'n
bak’. Maar dan wel eentje met een belangrijk
verschil.
Het is van bijzonder groot belang de handleiding grondig door te nemen, alvorens met KASTAN te gaan werk
De meeste kaartenbak-pro- gramma's werken namelijk in het geheugen van de compu- ter. Dat wil zeggen, dat de ca- paciteit beperkt is tot de ge- heugenomvang. Kastan is ech- ter een programma dat volle- dig schijf-georiënteerd werkt, de omvang van de kaartenbak wordt slechts beperkt door de disk-grootte. Dientengevolge kan dit programma meer aan dan er in het geheugen past. Deze kaartenbak gebruikt een direkt toegankelijke bestands- struktuur, hetgeen de grote opslag-mogelijkheid ver- klaard, maar wordt daardoor echter wel wat traag bij het sor- teren.
Kaartenbak
Zoals reeds gesteld, Kastan is een elektronische kaartenbak, geen echte database. Maar dan wel een kaartenbak met een aantal database-eigenschap- pen.
In eerste instantie presenteert het programma zichzelf als kaartenbak, waarbij de inde- ling van de kaarten moet wor- den vastgelegd. Daarna kan er natuurlijk informatie op die kaarten worden ‘ingevuld’.
|_Maar pas als we Kastan verder
bekijken, dan komen er heuse database-trekjes aan het licht. Zo blijkt het programma in staat te zijn bepaalde kaartvel- den te koderen, hetgeen veel ruimte spaart. Kontrole op ty- pe is ook mogelijk, net zoals overigens (beperkt) rekenen met numerieke velden.
Het grote voordeel van deze opzet is, dat de gebruiker er langzaam in kan groeien. Na een eenvoudige start blijkt Kastan meer mogelijkheden te bieden dan men verwachten zou. Kortom, voor de begin- nende computeraar is het een uiterst overzichtelijk program- ma, maar ook de gevorderde zal er niet te snel uitgroeien.
Kaarten aanmaken
Voor het invoeren van de ge- gevens moet men een eigen struktuur aanbrengen. De in- houd van een kaartenbak kan van alles zijn, vanaf een leden- administratie tot en met een in- dex van een platen- of video- banden-kollektie, zoals die in deze test als voorbeeld ge- bruikt is.
Het inrichten van een nieuwe kaartenbak moet in een keer goed gedaan worden, aange- zien de struktuur achteraf niet meer veranderd kan worden.
ren een plan te maken. Na het inrichten kan begonnen wor-
den met het invoeren van gege-
vens.
Er kunnen tot 4000 kaarten met diverse informatie worden opgeslagen, de hoeveelheid kaarten die men kan aanma- ken hangt af van de ruimte die elke kaart inneemt. Kleine kaarten met enkele regels in- formatie zullen minder ruimte innemen dan kaarten met het maximum van 45 rubrieken, zeker als deze ‘lang’ zijn. De direkte bestands-struktuur houdt namelijk in dat er voor iedere rubriek het maximale aantal tekens op de schijf gere- serveerd wordt!
Alles hangt dus af van de struk- tuur van de in te richten kaar- tenbak. Die struktuur opbou- wen houdt in dat men per regel - rubriek - moet aangeven uit hoeveel tekens die mag be- staan en van welk type deze is. Zo kan er in een rubriek - een veld - bijvoorbeeld een geldige tijd, datum of bedrag inge- voerd moeten worden.
Maskers
Dit typeren doet men door zo- genaamde maskers in te bou- wen. Daarbij kan men ook aangeven of - en zo ja, hoeveel - tekens er verplicht ingetikt moeten worden. Dit kan prak- tisch zijn wanneer men ande- ren gegevens laat invoeren.
KASTAN HAARTENBAFADMINISTRATIE (£) 1987 UITGEVERIJ STARE-TEXEL B.V, VERSIE 1.84
INRICHTEN NIEUWE kAARTENBAE
1 z BIJWERKEN HAARTENBAE 2 SELEF TEREN EN SORTEREN
4 STANDAARD HORIZONTALE LIJST 5 ONDERHOUD LI JSTTEHSTEN S TEHSTLIJSTEN
7 HOPIEREN t AAFTENEAH
afbeelding 1
masker is de mogelijkheid om een in te vullen gegeven - een woord bijvoorbeeld - af te kor- ten tot een letter-kode die tus- sen vierkante haken gezet wordt. Bij het invoeren van ge- gevens in zo’n rubriek hoeft men dan slechts een enkele let- ter in te tikken waarna het ge- hele woord automatisch wordt aangevuld. Ook kan men ma- xima of minima aangeven voor een rubriek, zowel voor num- mer-, tijd-, als datum-velden.
De kaarten worden door Kas- tan ieder onder hun eigen nummer opgeslagen. Dit zelf te kiezen nummer loopt van 1 tot 9999, waarbij men niet vast- zit aan een bepaalde volgorde van nummering. Kaartnum- mers mogen echter niet dubbel gebruikt worden; vandaar dat het zinnig is om bijvoorbeeld stappen van 10 te gebruiken. Dan kan men later nog eens een kaart tussenvoegen.
Op elk moment kunnen de kaarten gesorteerd en geselek- teerd worden. Ook kan men snel over een overzicht be- schikken door ‘horizontale lij- sten’ af te drukken, of een overzicht op scherm op te vra- gen dat 32 gegevens per beeld omvat.
Kastan bevat een zevental op- ties: zie afbeelding 1.
Het bijwerken van de gege- vens - waaronder ook het in- voeren valt - kan te allen tijde gedaan worden, evenals het se- lekteren en het sorteren. Ook kunnen kaarten makkelijk verwijderd worden.
Bij het afdrukken van de gege- vens kan men kiezen of er al dan niet geprint moet worden volgens de laatste sortering. Via de F5 toets kan men ook op elk moment de inhoud van
film CONVOY behoort tot het genre AKT acteurs ALI-MACGRAW, en KRIS KRISTOF
IE. FERSON hebben een hoofdrol in CONVOY
film DUBBELSPEL behoort tot het genre AKTIE. acteurs GEORGE HILTON, en EMANUEL CANNARSA hebben een hoofdrol in KURBELSPEL
film PLAY MISTY FOR ME behoort tot het genre AKTIE. acteurs CLINT EASTWOOD, en JESSICA WALTER hebben een hoofdrol in PLAY MISTY
film THE BLUES BROTHERS behoort tot het genre AKTIE. acteurs JOHN BELUSHI, en DAN AYKROYD hebben een hoofdrol in THE BLUES BROTHE
film THE CHASE behoort tot het genre AKTIE. acteurs MARLON BRANDO, en JANE FONDA hebben een hoofdrol in THE CHASE
film THE HOT ROCK behoort tot het genre AKTIE. acteurs ROBERT REDFORD, en GEORGE SEGAL hebben een hoofdrol in THE HOT ROCK
afbeelding 4
het beeldscherm printen; zo’n printout kan handig zijn als ge- heugensteuntje.
Behalve gegevens kunnen er ook eigen vaste teksten opge- slagen worden, om bijvoor- beeld standaard brieven, eti- ketten of giro’s te printen. In zo’n ‘lijsttekst’ kan men zelf aangeven waar er gegevens uit de kaarter moeten worden in- gevuld. Er kunnen maximaal 9 teksten met elk 66 regels wor- den aangemaakt. Overigens heeft men voor het maken van deze teksten de beschikking over een beperkte maar erg handige scherm-editor.
Optie 5 selekteert het onder- houd van deze lijstteksten. Wij hebben als voorbeeld een overzicht van videofilms geko- zen. Afbeelding 2 laat zien hoe de rubriek is opgebouwd, af- beelding 3 is een voorbeeldje van een tekstopbouw, afbeel- ding 4 is het geprintte resultaat van deze opbouw.
Afbeelding 5 laat zien welke regels er geselekteerd en ge- sorteerd zijn. Dit zijn simpele voorbeelden, maar ze geven een indruk van de mogelijkhe- den.
Disk-jockey
We hebben dit programma ge- test met een enkel- en een dub- bel-drive systeem, het laatste is ons verreweg het beste beval- len. Het programma bestaat namelijk uit een aantal seg- menten, zodat men na iedere opdracht die is uitgevoerd te- rug moet naar de programma- schijf om een nieuw deel-pro- gramma te laden, alvorens men weer verder kan. Tijdens het werken met het program- ma moet men bij het gebruik van een enkele diskdrive dan steeds van schijf wisselen, met twee drives kan men volstaan met het intikken in welke drive
de werk-schijf of de program- ma-schijf zit. Dit steeds moe- ten wisselen van werk- en pro- grammaschijf kost veel tijd; het gebruik van twee drives is zonder meer aan te bevelen.
Op de redaktie is Kastan eerst door een relatieve computer- leek onderhanden genomen, die - juist door dat steeds moe- ten wisselen - er na een aantal uren de brui aan wilde geven. De tweede drive deed wat dat betreft wonderen.
In de praktijk zal het program- ma echter ook met een enkele drive wel werkbaar zijn; in een test-situatie wordt er immers veel meer van funktie gewis- seld dan wanneer men rustig de eigen vrienden en beken- den op schijf wil zetten.
Natuurlijk is het heel belang- rijk om met regelmaat veilig- heids-kopietjes van de kaar- tenbak-schijf te maken. Kas- tan kent daar overigens een aparte optie voor, volgens de handleiding kunnen de flop- py’s alleen door het program-
Bé UISTRIEUTEUR WD TIINGDUR
Wij JAAR
BG DATUM AANKUOF
ma zelf goed gekopieerd wor- den.
Een grote kaartenbak kost overigens heel wat tijd om te kopiëren, als men een drive ge- bruikt. Er moet heel wat van schijf gewisseld worden.
Kastan kan per diskette maar
een enkele kaartenbak aanma-
TEKST NUMMER:
31
De film <1> behoort tot het genre <5:
mende informatie kwijt kan - niet werkt.
De handleiding - een boekje van 32 pagina’s - is vrij infor- meel van opzet. Aan de hand van een enkel voorbeeld wor- den alle funkties en mogelijk- heden beknopt besproken. De hoeveelheid informatie is niet overdreven, integendeel bij-
De acteurs “2% 3: hebben een hoofdrol in
ken, hetgeen het programma wat minder geschikt maakt om veel kleine bestandjes mee te beheren. Tenzij men heel goedkoop aan diskettes kan komen, natuurlijk.
Konklusie
Kastan is een handig kaarten- bakprogramma, vooral het kunnen maken van eigen tek- sten voor brieven en andere af te drukken zaken iseen welko- me aanvulling bij het opslaan van gegevens. Ook de ‘zoek- funktie’ is erg handig, men kan simpelweg een trefwoord in- tikken en het programma zoekt alle kaarten door.
Spijtig alleen dat het zoeken van woorden tussen haken [ | - waarin men steeds terugko-
TNLIMMER) TEREN:
VANAF :
na. De help-teksten op het scherm - die bij bepaalde schermen opduiken - maken dat echter weer grotendeels goed.
Al met al lijkt Kastan ons zeer bruikbaar, ook voor wat inge- wikkelder gegevensbeheer, als men tenminste goed profijt weet te trekken van de gebo- den mogelijkheden. De maxi- male grootte van de kaarten- bak is - zeker op een dubbelzij- dige diskdrive - in ieder geval onovertroffen.
Kastan kaartenbak-program- ma
Uitgeverij Stark-Texel
Tel.: 02223-661
Prijs: f. 149 -
afbeelding 5
Elders in deze MSX Computer Magazine kunt u alles lezen over de nieuwe Philips NMS 8280 als MSX2 computer. Ook de informatie over de meegele- verde versie van Home-Office is daarbij opgenomen.
Maar behalve een goede MSX2 is de NMS 8280 vooral de eerste video-geo- rienteerde MSX2 die op de amateur-markt verschijnt. De computer kent daar- door vele, vele nieuwe mogelijkheden.
We hebben de NMS 8280 al een hele tijd op de redaktie staan, zowel als prototype als in de vorm van de machine zoals die nu in de handel gebracht zal worden. Met daarbij gelukkig ook het programma waar het voor die gloed-
nieuwe video-mogelijkheden allemaal om draait, Videographics.
Ook was het niet ongebruikelijk dat een redaktielid be- sloot eens eventjes een uurtje met zo'n camcorder de stad in te trekken, zogenaamd op zoek naar goed mate- riaal om mee te werken op de NMS 8280.
Al met al was het doorkrijgen van de mogelijkheden van de 8280 met Videographics een hele klus voor computer-
mensen zoals wij nu eenmaal zijn. Een hele nieuwe tech- niek, die we in slechts beperkte tijd moesten aanleren.
Daar zijn we - eerlijk gezegd - ook maar gedeeltelijk in- geslaagd. Op het moment dat dit artikel persklaar ge- maakt moet worden zijn we nog steeds bezig met de mo- gelijkheden verder te verkennen. Maar wat we tot nog toe geleerd en gezien hebben is werkelijk uiterst indruk- wekkend.
Gelukkig hebben we bij deze qua complexiteit monster- achtige test een voordeel gehad. De uitgeverij die MSX Computer Magazine op de markt brengt geeft namelijk ook een video-blad uit, Video Uit & Thuis. Overigens een blad dat - volgens insiders - het beste op zijn terrein zou zijn.
Doordat beide redakties in een en hetzelfde gebouw zit- ten, hadden we de beschikking over alle video-appara- tuur die we nodig hadden, terwijl we voor video-techni- sche probleerhpjes op onze kollega's terug konden val- len. Zonder die ondersteuning was een test van deze
_diepgang waarschijnlijk onmogelijk geweest.
Videographics
Videographics is het program- ma, waar het bij deze zeer bij- zondere computer om draait.
‘Vroege’ versies van dit pro- | gramma zijn aleen tijdjeopde |
redaktie bekeken; een laatste, aangepaste versie - waaraan nog een extra ‘pixel-editor’ was toegevoegd - werd ons op het nippertje aangereikt door Philips.
Videographics is gemaakt door A. Koene, de naam kan u bekend voorkomen van eer- dere _Philips-tekenprogram- ma's. Deze keer heeft de heer Koene een wel heel knap stuk programmatuur gemaakt, re- den voor MCM om zijn naam eens te noemen. Programma- tuur namelijk, die alleen op het eerste gezicht op het ietwat simpele tekenprogramma van home-office lijkt.
Bij nadere beschouwing blijkt het echter een volwaardig ‘beeldverwerkings-systeem’
om maar eens een nieuw woord aan de Nederlandse taal toe te voegen - te zijn, met on- noemlijk veel beeidmantipula- ties en teken-mogelijkheden.
Er zal dan ook een behoorlijk dikke handleiding bij komen, die u zal moeten doorworste- len, om de NMS 8280 helemaal onder de knie te krijgen.
Overigens hebben wij op de redaktie deze handleiding nog niet gezien en hebben we ons moeten redden met een nog niet met illustraties verduide- lijkte drukproef. Deze bevatte echter wel heel wat handge- schreven opmerkingen en aan- vullingen, blijkbaar heeft men tot het laatste moment door- ontwikkeld!
Programma-struktuur
In Videographies kunnen wij in eerste instantie drie basis- programma’s onderscheiden. Als eerste zien wij het stuur- programma, waarmee de NMS 8280 zijn opdrachten krijgt. Hierin staat de ‘muis’ centraal, de NMS 8280 wordt per slot van rekening als totaal- pakket met muis geleverd. Echter, ook het graphic-tablet en de cursor-toetsen zijn sá- men met de muiste gebruiken.
Het tweede basis-programma is het tekenprogramma, waar- in alle teken-truken zitten. en dat zijn er nogal wat.
Het derde onderdeel tenslotte is de beeld-manipulatie, die als programma-onderdeel _aan- sluit op de uitbreidingen in de hardware, waarmee een aantal
verbazende nieuwe mogelijk- heden zijn gerealiseerd, zoals het binnenhalen van de video- signalen.
Deze drie onderdelen van het programma zijn terug te vin- den in de menu-struktuur, die met duidelijke ikonen werkt. Een ‘window-struktuur’ zou hier niet op zijn plaats zijn gc- weest, omdat dit teveel van het beeld weg neemt. Het menu van Videographics verdwijnt dan ook na tedere opdracht, zodat over het hele beeld- scherm getekend kan worden.
Besturing
Om met het programma te kunnen werken moeten er na- tuurlijk opdrachten kunnen worden gegeven. Daartoc kent het heel wat mogelijkhe- den.
Zo worden alle funktie-toet- sen gebruikt, waarbij er som- mige zelfs - door ze samen met de Escape in te drukken - een extra betekenis hebben gekre- gen. Maar de meeste funkties zijn ook via het menu bereik- baar, waarbij er natuurlijk een cursor bestuurd moet kunnen worden.
Om met die cursor te kunnen manoeuvreren staat een ruime keuze aan mogelijkheden ter beschikking. Natuurlijk kun- nen de cursor-toetsen gebruikt worden, maar eigenlijk gaat het nog veel simpeler met be- hulp van de meegeleverde muis.
Een muis ís ín principe een los- staand stukje hardware, dat tot doel heeft een cursor op het beeldscherm te sturen. Hierbij moet de beweging van de muis op een plat vlak in vaste ver- houding staan tot de beweging van de cursor op het beeld- scherm. De muis doet feitelijk niets anders dan een relatieve verschuiving weergeven in x- en y-koördinaten.
De twee funktie-knoppen op de muis kunnen een aktie star- ten, en natuurlijk kunnen deze akties eenvoudig aan een plaatsbepaling gekoppeld wor- den. Een voorbeeld: men zet de cursor met de muis op een van de ikonen en drukt dan op
de funktie-knop. Door het in- drukken van de linker funktie- knop wordt op dat moment de plaats - oftewel het ikoon - van de cursor een voorwaarde voor het uitvoeren van een aktie. Bij de NMS 8280 heeft de rech- ter funktie-knop alleen de taak om het menu op te roepen.
Er kunnen dus drie taken ver- vuld worden door de muis. De- ze taken zijn:
Plaatsbepaling - zo roept de toetskombinatie Escape plus F4 een klein raampje op het scherm, waarin voortdurend de exakte koördinaten worden bijgehouden.
Het starten van een opdracht aan de computer, die aan plaats gebonden is, zoals een ikoon-opdracht in het menu of tekenen op het scherm.
Een opdracht aan de computer geven zonder plaatsbepaling,
bijvoorbeeld het terugroepen .
van het menu.
Duidelijk zal zijn dat de plaats- bepaling van de cursor zo nauwkeurig mogelijk moet zijn en die nauwkeurigheid hangt eigenlijk vooral af vande hardware en de mechanische bouw van het muisje. Bij de NMS 8280 hebben wij geluk- kig kunnen konstateren dat de muis goed werkt en ook erg prettig in de hand ligt.
Voor het tekenen is het verder van belang, dat de muis snel reageert op verandering van richting. Deze reaktie-snel- heid van de muis wordt voor het grotendeels door het pro- gramma bepaald, bij in machi- netaal geschreven program- ma’s levert dit geen echte pro- blemen op. Ook niet bij Video Graphics.
Door een optimaal gebruik van de snelheid van machine- taal is de programmeur zelfs verder gegaan dan alleen die muis. Er zijn meerdere bestu- ringen tegelijkertijd aktief, en daardoor is het mogelijk om zonder om te schakelen met de cursor-toetsen of met het gra- phic-tablet te gaan werken. En dat stukje extra komt weer pri- ma van pas bij het maken van serieuze ontwerpen.
Graphic-tablet
Een graphic-tablet is ook een teken- en stuur-hulpmiddel, maar dan uitgevoerd als een ta- bleau met een pen. Men kan nu tekenen met het tablet op de schoot, zoals met potlood op papier, althans dat is de be- doeling. Door Philips wordt zo’n graphic-tablet geleverd onder type-nummer NMS 1150, welke rechtstreeks op de NMS 8280 aangesloten kan worden.
Het tablet wordt op de tweede joystick-aansluiting aangeslo-
ten - de muis neemt de eerste poort al in beslag - en heeft dan voorrang boven de signalen van muis en cursor-toetsen. Zo is er weer een kombinatie mo- gelijk met de muis.
Maar eerlijk gezegd, het gra- phic-tablet maakt de muis niet overbodig. Zwaar en traag be- weegt de cursor zich over het scherm, voortgeduwd door een krachtige pendruk. Echt tevreden kunnen we er niet over zijn, maar of het nu aan het programma of aan het gra- phic-tablet ligt durven we niet te zeggen.
Eigenlijk is een half A4 for- maat tekentableau te klein om goed te kunnen tekenen, de NMS 1150 kan hierdoor in fei- te alleen goed gebruikt worden om het menu van Videogra- phics te sturen. Een simpele velletje plastic, met het menu erop, dat op het teken-gebied van het tablet zou passen zou wonderen doen. Misschien een goed idee voor een ver- volg-programma van Video- graphics?
De NMS 1150 is overigens ook niet geschikt - om te tekenen - voor schermen met meer dan 256 ‘pixels’ op de x-as. We zul- len dit stukje hardware in een van de komende nummers eens uitgebreid testen. Digitaliseren
Het grote verschil, dat de NMS 8280 van alle andere MSX2 computers op de hobbymarkt onderscheidt, is de mogelijk- heid om kant en klare beelden in het geheugen in te lezen. Met behulp van deze digitalisa- tie-funktie is het mogelijk om video-beelden van een externe video-bron om te zetten naar een grafisch computerbeeld. De video-beelden kunnen van elk denkbaar systeem afkom- stig zijn, bovendien doet het er niet toe of deze beelden stil- staan of bewegen. In onze proefopstelling gebruikten wij bijvoorbeeld een VHS recor- der en een Video-8 recorder tegelijkertijd, maar ook een losse video-camera, die recht- streeks op de computer aange- sloten was.
Het gedigitaliseerde beeld kan nu als een grafisch beeld in scherm 8 met de daartoe geei- gende Basic-kommando’s ge- manipuleerd worden. Er kan
vergroot, verkleind of gespie- geld worden, de kleuren kun- nen worden veranderden ga zo maar door.
Wanneer u met de NMS 8280 wilt gaan digitaliseren kunt u dat het eenvoudigste doen door gebruik te maken van het standaard meegeleverde Vi- deographics-programma. Met dit tekenprogramma kunt u vervolgens het gedigitaliseer- de beeld gaan bijwerken of als basis gebruiken voor een ani- matie.
Ook zonder Videographic is het mogelijk om beelden te di- gitaliseren, hiervoor is een ver- bazend simpele programme- ring in Basic genoeg. Met het kommando ‘copy screen’ wordt het extern aangeboden video-signaal gedigitaliseerd; met ‘set video’ wordt de com- puter gesynchroniseerd op het externe video-signaal om het computer-beeld en het video- beeld te kunnen mengen of ‘su- per-imposen’, waarover later meer.
Alle video-funkties zijn dus ook vanuit huis, tuin en keu- ken Basic bereikbaar, men is in geen geval afhankelijk van de bijgeleverde software.
Configuraties
Wat u precies kunt doen met de NMS 8280 is afhankelijk van de configuratie en daar- mee van uw randapparatuur. Zo zal het digitaliseren in eer- ste instantie alleen maar moge- lijk zijn als u een extern video- signaal ter beschikking heeft. Kortom, zonder camera of recorder valt er weinig te digi- taliseren.
Hoewel, dat gaat niet helemaal op. Bij onze experimenten bleek dat het digitaliseren zelfs zonder een extern video-sig- naal toch gebruikt kon worden in het Videographics-teken- programma, om het ene plaatje in het andere plaatje monteren.
Ook animaties kunnen zonder externe hulpmiddelen ge- maakt worden, bovendien houdt het grafische gedeelte van Videographics u nog wel een tijdje bezig voordat u alle mogelijkheden doorgrond hebt. Wat dat betreft hoeft u zich niet onmiddellijk een vi- deo-recorder aan te schaffen.
Maar met die video-recorder - of liefst zelfs twee video-recor- ders - gaat er weer een wereld aan mogelijkheden open.
Er zijn in totaal twee video-in- gangen op de NMS 8280, waar- bij de scart-connector ook een video-uitgang heeft. Deze vi- deo-uitgang maakt het dan weer mogelijk om gemixte computer- en video-beelden op te nemen.
De scart-aansluiting iseen hele belangrijke schakel in dit sys- teem; het is daarom ook aan te raden zorgvuldig na te gaan welke aansluitingen er op uw video-recorder zitten. Het zal waarschijnlijk nodig zijn om een scart-naar-cinch aanslui- ting te bemachtigen. Erisechter een ruime keus aan verbindingskabels - naar onze mening soms te ruim - en an- ders kunt u zelf de soldeerbout ter hand nemen. In een van de volgende nummers zullen wij hier op terug komen, mede omdat Philips nog toegezegd heeft een aansluitschema te le- veren met de mogelijkheid om de monitor met een RGB-sig- naal te voeden en tegelijkertijd op te nemen op de video-recor- der.
Video-aansluitingen en regelaars
Natuurlijk hadden wij al rede- lijk inzicht in de mogelijkhe- den van MSX2, maar deze ma- chine met zo overdadig veel
De belangrijkste in- en uit- gang, die Philips op deze ma- chine heeft aangebracht, is de scart-connector. Deze gekom- bineerde in-en uitgang kan het video-signaal van een recorder naar de computer voeren om af te spelen, maar ook het com- puterbeeld, of een al dan niet gemixt computer- en video- beeld, naar de recorder sturen om op te nemen.
Daarbij is een belangrijk be- grip de synchronisatie. Bij vi- deo-signalen is de timing van groot belang, immers, zo’n vijfentwintig keer per sekonde wordt het beeld opnieuw opge- bouwd. Als er twee video-sig- nalen gemengd moeten wor- den, dan zal het noodzakelijk zijn dat die beide beelden synchroon lopen, anders wordt het een rotzooitje op het scherm of op de video-casset- te.
Deze synchronisatie wordt met behulp van de ‘AV-scha- kelaar’ voor op de computer geregeld. In de ene stand wordt de computer gesynchro- niseerd met het ene video-in signaal, namelijk dat van de
scart-aansluiting, in de andere stand wordt de tweede externe video-bron geselekteerd. Wanneer de synchronisatie nu van deze scart video-ingang ge- bruikt wordt, is het mogelijk om het videobeeld op deze in- gang via de computer op de monitor te zien, als tenminste ook de video-mix regelknop in de uiterst linkse stand staat.
Deze video-mix schuifregelaar stelt ons in staat om te kiezen of we alleen computerbeeld, alleen video-beeld of een men- ging van beiden - die traploos instelbaar is - willen zien. Of opnemen op een tweede recor- der natuurlijk, als de juiste aansluitingen en apparaten ge- bruikt worden.
De tweede externe ingang voor een video-signaal is een cinch- of tulp-aansluiting; deze wordt geselekteerd door de uit-stand van de AV-schake- laar. Er zijn dus twee externe video-bronnen op de compu- ter aan te sluiten, ieder met een eigen - stereo - audio-signaal, dat natuurlijk ook weer gemixt kan worden.
Instelmogelijkheden
Kort samengevat: er kunnen op de 8280 twee volwaardige video-signalen en gelijktijdig twee (stereo) audio-signalen binnenkomen; tussen deze sig- nalen wordt geschakeld door
de AV-schakelaar. De synch- ronisatie van het beeld wordt, afhankelijk van de stand van deze A V-schakelaar, door het eerste of het tweede externe vi- deo-signaal geleverd.
Verder zijn de instel-schuifjes -schuifpotmeters voor de tech- neuten - aan de voorkant van de NMS 8280 het overduidelij- ke bewijs van een uitbreiding van de hardware. Met deze re- gelaars wordt het sturen vande binnengekomen signalen mo- gelijk; de ‘audio mix’ mengt het audio-signaal met het ge- luid van de computer; de ‘vi- deo mix’ mengt het video- beeld met het computer-beeld
- maar daar straks meer over -_—
en de ‘digitize level’ is een kon- trast-regeling die de helder- heid van het externe signaal beinvloedt.
Super-impose
Dat mixen en mengen van twee video-beelden lijkt op het mengen van twee geluids-sig- nalen; beide beelden verschij- nen ‘door elkaar heen’. Maar er is nog cen tweede manier mogelijk, om computer- en vi- deo-beeld samen op het scherm te zetten, die ‘super- impose’ genoemd wordt.
De term super-impose wil niets meer of minder zeggen dan dat twee beelden over elkaar heen
gezet worden, waarbij het computer-gegenereerde beeld ‘voor’ het eigenlijke video- beeld komt te staan. Deze funktie wordt echter niet via het menu, maar door het in- drukken van funktietoets 7 of 8 in werking gezet.
Het instellen van de super-im- pose gaat vooraf aan alles wat met het digitaliseren van een extern video-beeld of het mi- xen van een computerbeeld met video te maken heeft. Een van de betekenissen van de super-impose funktie is na- melijk het bepalen van de synchronisatie. Zodra de su- per-impose funktie geakti- veerd is wordt de computer door een van beide externe synchronisatie-signalen - af- hankelijk van de stand van de AV=-schakelaar - gesynchroni- seerd.
Het is niet ondenkbaar dat u een wat bibberig beeld te zien krijgt, als gevolg van een slech- te opname. Het is dus van be- lang om kwalitatief goede op- names te gebruiken of bijvoor- beeld de computer recht- streeks - zonder tussenkomst van een recorder - op uw video- camera aan te sluiten.
Transparant
Bij het super-imposen komt overigens duidelijk naar voren dat de ontwerpers van MSX
van meet af aan in deze richting gedacht hebben. Vele MSX- bezitters hebben zich onge- twijfeld als eens afgevraagd wat nu in hemelsnaam het nut van de kleur ‘transparant’ zou kunnen wezen. Zowel MSX1 als MSX2 computers kennen deze kleur, die echter als dood- gewoon zwart op het scherm verschijnt,
Tijdens het super-imposen echter - waarbij het computer- beeld dus ‘voor’ het video- beeld komt te staan - blijkt transparant niet langer zwart, maar inderdaad transparant. Alle beeld-gedeeltes die als transparant gedefinieerd zijn blijken doorzichtig, met ande- re woorden, op die gedeeltes kijkt men als het ware door het computerbeeld heen. En ach- ter dat computerbeeld staat het video-beeld, wat dan ook keurig in zicht komt!
Hiermee zou men zelf heel simpel - ook vanuit Basic - al- lerlei zaken in een video-film kunnen projekteren. Om een enkel voorbeeld te geven: stel dat het hele beeld als transpa- rant gedefinieerd is, op een klein, simpel klokje in de rech- teronderhoek na. Als dat beeld nu weer op een tweede recorder wordt opgenomen, dan heeft u een video-opname kompleet met tijdmelding, zo- als die in de professionele we-
Een beeld uit de havens. Let op de fijne detailering in railing van de kraan.
reld ook heel vaak gebruikt worden. Erg handig om mon- tages voor te bereiden.
Om een beeld te kunnen digi- taliseren van een draaiende vi- deo-recorder moet er van de super-impose funktie gebruik gemaakt worden, omdat we toch willen weten welk plaatje het mooiste is om te gebrui- ken. De te volgen stappen heb- ben we hieronder eens voor u op een rijtje gezet.
Allereerst wordt de video- recorder gestart, om te kijken op welke ingang de recorder is aangesloten. Met F8 zet men de computer op super-impose, de AV-schakelaar moet het juiste externe signaal selekte- ren. Zorg er voor dat de video mix regelaar in de uiterst rechtse stand staat, dan is het video-beeld zichtbaar.
Ga nu terug naar het menu, kies daar het juiste submenu - een ikoon met camera en mo- nitor - en kies daar het ‘hand- je'-ikoon voor het handmatig digitaliseren. Vervolgens moet aangegeven worden dat er beeldvullend - delen digitalise- ren kan ook - gewerkt gaat worden. Het ikoon daarvoor is een groot vierkant. Nu alles in- gesteld is moet het menu nog worden verwijderd, met be- hulp van de rechter funktie- knop van de muis.
Tenslotte een video-beeld uit- zoeken, door de recorder heen en weer te spoelen; het gewen- ste beeld kan met een simpele druk op de linker-funktie knop van de muis gedigitaliseerd worden.
Bevalt het plaatje niet; druk op Fl en het video-beeld is weer terug.
Het beeld, dat nu gedigitali- seerd is, beslaat niet het gehele oppervlak van het beeld- scherm. Het heeft - zoals alle computer-beelden - een rand, de normale ‘border’ van het computerscherm. Om hier bij verdergaande video-manipu- laties geen last van te hebben kunt u de border het beste zwart maken, hetgeen bij de super-impose instelling leidt tot een transparante border. Het hele video-beeld is nu zichtbaar.
k COMPUTER
Wipes
Weer een nieuwe term voor de meesten onder ons. ‘Wipe’ be- tekent beeldovergang. Door de opname-mogelijkheid van de NMS 8280 kunnen beeld- overgangen gemaakt worden van computerbeeld naar video en van video naar computer- beeld. Hier kunnen de meest mooie truken mee uitgehaald worden, die u zich maar kunt voorstellen.
Er zijn standaard zo’n zes ver- schillende manieren aanwezig, maar door deze manieren te kombineren met andere bij- voorbeeld grafische truuks komt u op een onvoorstelbare hoeveelheid _beeldovergan- gen. Onder de vaste wipes be- hoort een opkomend beeld, bijvoorbeeld een zelfgemaak- te digitalisatie, die opgebouwd wordt uit stippen neemt het beeld sneller of langzamer al naar gelang de tijdsinstelling
een vaste vorm aan neemt. Schitterend om te zien, en uit- stekend te gebruiken om bij- voorbeeld op te nemen in de titel voor een eigen video-film!
Titels en teksten
In het kort komt dit onderdeel neer op een zeer uitgebreide ti- telgenerator voor video. Bijna alle hier opgesomde mogelijk- heden gelden ook weer voor de tekst-manipulatie. U kunt tek- sten intikken via het toetsen- bord of met de hand tekenen, waarna u deze over het scherm laat lopen. De achtergrond kan een video-opname zijn of een ander computerbeeld. We zullen er in de toekomst nog wel eens nader op terug komen, maar eerlijk gezegd hebben we - ondanks het feit dat we al tijden met Videogra- phics in de weer zijn geweest - nog geen tijd kunnen vinden om dit onderdeel behoorlijk uit te spitten.
Tekenen
Het grafische gedeelte van Vi- deographics is werkelijk heel uitgebreid te noemen en zal in de komende nummers van MSX Computer Magazine rui- me aandacht krijgen. Voor computer-tekenaars is het in ieder geval van belang te weten dat er zo’n slordige 256 kleuren beschikbaar zijn om te teke- nen, die alle 256 tegelijkertijd op het beeldscherm gebruikt kunnen worden. Inderdaad, Videographics werkt met scherm 8.
Tussen twee haakjes, dit is een noodzaak bij het digitaal ma- ken van beelden, met minder nuances zou het beeld anders erg veel kleur-informatie moe- ten ontberen.
De tekeningen die met Video- graphics en de NMS 8280 ge- maakt kunnen worden zijn van
een speciaal kaliber. Dit komt met name door de kombinatie van digitaliseren en de direkte, makkelijke manier van bedie- nen, die nog niet eerder is ver- toond. Het wordt bijna van- zelfsprekend, na een tijdje werken met de NMS 8280, dat de video-recorder even wat beeldjes levert op ieder wille- keurig moment. Vervolgens de digitalisatie veranderen en bijwerken met de grafische funkties en direkt wegschrij- ven op een diskette, wordt al snel een tweede natuur.
Een voorbeeld van zo’n bijge- werkt plaatje staat op de voor- plaat van dit nummer. Dit plaatje is in eerste instantie met een Video-8 camcorder opgenomen, om daarna door onze ‘huiskunstenaar’ onder- handen genomen te worden. Na enig gekrakeel tussen mo- del, kunstenaar, fotograaf en de hoofdredakteur is daar de voorpagina uit komen rollen.
Nog een voorbeeld van een afdruk.
Gekrakeel inderdaad, omdat het model het met sommige ontwerpen - wat een oren - niet eens was.
Tenslotte kon iedereen zich echter vinden in het uiteinde- lijk gebruikte ontwerp, dat door het bijkleuren van de ach- tergrond en een zorgvuldige toevoeging van de losse ‘vel- len’ een andere dimensie heeft gekregen. In het verleden kon dit alleen door foto-montages bereikt worden.
Overigens is die foto-montage techniek wel gebruikt om de bewerkte digitalisatie en de di- verse deel-foto’s samen te voe- gen.
Vuurtoren
Een tweede voorbeeld is het portret met de vuurtoren. De vuurtoren is van een oude op- name aan het strand, die ech- ter in een ander plaatje is ‘ge- monteerd’. Daarbij is de vuur- toren opzettelijk vervormd door hem uit rekken inde leng- te, om daarna in deze grove vorm bijgekleurd te worden.
Het portret is ook een digitali- satie, maar wel danig bewerkt met de spuitbus en tekenpen.
Om nu de twee computerbeel- den samen te voegen is een ge- deelte van de portret-tekening zwart - transparant - gemaakt, waarna het andere beeld - de vuurtoren - vanaf disk is ingele- zen. Na het laden van de vuur- toren stond het portret op de niet zichtbare tweede pagina, en kon met behulp van de F1 weer teruggehaald worden.
Het portret met de zwarte ach- tergrond is dan weer op de zichtbare pagina. Wanneer men nu het beeld digitaliseert, dan wordt de vuurtoren op het zwarte gedeelte vastgelegd en is de montage voltooid.
Dit is overigens een bewer- king, die u tevergeefs in de handleiding zult zoeken. Deze methode is toevallig gevonden bij het analyseren van de digi- talisatie en leidde tot de van- zelfsprekende konklusie dat monteren mogelijk moest zijn.
Een afdruk van een haven-sfeerbeeld.
wan
Wi en 7
‘Beeldverwerking’
De NMS 8280, met Videogra- phics, is gemaakt voor ‘beeld- verwerking’. Zoals het tradi- tionele schrijven op de kop ge- zet is door de invoering van low-cost _tekstverwerkings- mogelijkheden, zo zullen de beeldende beroepen door deze mogelijkheden beinvloed gaan worden.
De reakties van lay-out men- sen en fotografen, die tijdens de tests op de redaktie met het apparaat in aanraking geko- men zijn, spraken boekdelen wat dat betreft. Allemaal wil- den ze eigenlijk niets liever dan het ook eens uitproberen, maar tegelijkertijd vonden ze het toch ook bedreigend voor hun beroep.
Nu zal dat voorlopig nog wel niet zo’n vaart lopen. Wie de voorpagina van dit nummer eens goed bekijkt zal onmid- dellijk zien dat de mogelijkhe- den van de traditionele foto- montage - wat betreft oplos- send vermogen en kleur-weer- gave - veel en veel groter zijn dan wat de NMS 8280 kan be- reiken.
Dat ligt natuurlijk ook aan de MSX2 standaard. Het lijkt heel wat, 256 kleuren en een oplossend vermogen van 256 bij 212 pixels, maar vergeleken met wat een gewone klein- beeld-camera kan dan is het natuurlijk maar behelpen.
Theoretisch zou er echter veel meer mogelijk zijn met digitale technieken, hetgeen natuur- lijk ook allang gerealiseerd is. Al die fraaie effekten waar de omroepen ons op trakteren, die mallemolen van over het beeld tollende presentatoren, worden digitaal gemaakt. Maar dan wel met apparatuur die - voorzichtig uitgedrukt - wel iets duurder is dan een MSX-computer.
En daar gaat het nu net om, als we het over beeld-verwerking willen hebben. Met de NMS 8280 komt er van alles binnen het financiële bereik van de konsument. Zonder enig kom- promis heeft Philips zich in de MSX-standaard uitgeleefd, en dat verdient een groot kompli- ment. De hardware uitbreidin- gen zijn al vanaf het allereerste
moment in MSX2 Basic voor- bereid, immers, alle komman- do’s voor het binnenhalen van video-signalen zijn al aanwe-
zig.
Het Videographics program- ma zelf iseen knap staaltje gra- fische beeldverwerking. Het gebeurt op de redaktie nog da- gelijks dat een van de redak- teuren verbaasd uitroept: kom nou eens kijken, wat ik gemaakt heb!
Nu hebben we stuk voor stuk al heel wat uurtjes achter de NMS 8280 gezeten, en we heb- ben al heel wat geleerd, maar blijkbaar zijn de mogelijkhe- den van deze gloednieuwe techniek bijna onuitputtelijk. En dat komt grotendeels door Videographics, want zonder dat programma zouden vele truukjes slechts met veel pro- grammeer-inspanning moge- lijk zijn.
Nu is dat Videographics - ly- risch als we zijn - natuurlijk nog maar een eerste programma, dat al deze gloednieuwe moge- lijkheden gebruikt. Ongetwij- feld is er nog veel meer te be- denken. Het zal ons daarom niet verbazen, als de bekende software-huizen dit als een uit- daging zullen beschouwen en binnenkort met speciale pro- grammatuur voor de NMS 8280 op de markt komen. Ook voor de thuisprogrammeur is er aan de NMS 8280 natuurlijk bijzonder veel eer te behalen, zeker niet in de laatste plaats door het gemak, waarmee met MSX2 Basic de video-moge- lijkheden aan te spreken zijn.
Wij verwachten dan ook een stroom van nieuwe toepassin- gen en zullen ons best doen om u hiervan op de hoogte te hou- den. Overigens, we houden ons natuurlijk aanbevolen voor door de lezers ontwikkel- de programmatuur.
Voor de notoire video-ama- teur - en zelfs voor de profes- sionele video-filmer, die geen : tonnen in de achterzak heeft - is de NMS 8280 een droom, door zijn vele video-aansluitin- gen en mogelijkheden zoals mixen van computerbeeld en video, of het ondertitelen en aftitelen van video-produk- ties. Kortom, een heleboel om enthousiast over te worden.
783020
MSX boeken
MSX Basic handboek f 49,95 MSX Disk handboek f 29,80 MSX DOS handboek f 26,75 MSX Quick disk handboek _f 23,70 MSX Zakboekje f 19,70 MSX Machinetaalhandboek _f 34,80 MSX Basic voor kinderen 1 _ f 19,70 MSX Basic voor kinderen 2 _f 24,75 MSX Basic leerboek deel 1 f 24,75 MSX Basic leerboek deel 2 f 24,75 MSX DOS leerboek deel 3 _ f 24,75 MSX2 leerboek deel 4 f 24,75 Opdrachten bij leerboek
1 t/m 4, per stuk f 11,10 MSX Basic met vpoke
en sprite toepassingen f 27,50 Computer en modemgebruik
voor alle homecomputers f 36,75 MSX Computers en An aansluiten en gebruiken f 27,75 MSX Verder uitgediept f 24,10 MSX Praktijkprogramma's _f 24,75
MSX en MSX2 mogelijkheden f 29,80 MSX Truuks en tips, serie
van 8 delen; per stuk f 25,15 MSX2 boeken
MSX2 Basic handboek {57,05 MSX2 Disk/DOS handboek f 37,85 MSX2 Utility-handboek f 30,05 MSX2 Zakboekje [2075
MSX2 Machinetaalhandboek f 42,90 MSX2 software
FISTAN administratiepakket
voor MSX2 300,50
SSSembIe: en le assambler
Een razend snelle nederlandse assembler en dis-assembler, gebruikers- vriendelijk, met uitgebreide handleiding. Machinetaalkennis is volstrekt niet
nodig. Voor MSX en MSX2 met diskdrive.
MSX2 Zakboekje
nieuw in de serie
MSX2 handboeken! Andere delen:
Basic handboek Utility handboek Disk/DOS handboek Machinetaalhandboek
27,75 149,-
kaartenbakprogramrfa
Eindelijk een interaktief werkende kaar- tenbak voor MSX2. Selekteren en sorteren op alle velden, staandaardlijst, vrije lay-out, mailingfaciliteiten, etiketten, 4000 kaarten, 45 velden per kaart, 40 tekens per veld. Met uitgebreide handleiding.
postbus 302
(VAST SVACHIROTOTR (21451 n Te RC: ROVA HN oo
Er zullen heel wat MSX-ers zijn, die thuis een kleurenmonitor hebben staan om de mooie grafische mogelijkheden van hun computer goed tot hun recht te laten ko- men. Meestal is het beeld van zo’n monitor van uitstekende kwaliteit - kon je hem maar als kleurentelevisie gebruiken!
Nu, dat kan tegenwoordig. Met een televisie-tuner kan elke monitor - ook een mo- nochrome, als u van groen houdt - in een televisie veranderd worden.
Wij hebben de Philips AV 7300 TV-tuner aangesloten op een kleurenmonitor: onze bevindingen vindt u hierbij.
î COMPUTER AAS Ed El
Tuner en beeldbuis
In wezen bestaat een televisie uit twee delen: een afstemge- deelte - tuner genaamd -en een beeldbuis met wat bijbehoren- de elektronika. Het tuner-ge- deelte bewerkt het signaal van een antenne zo, dat het op de beeldbuis kan worden afge- beeld. Een monitor nu is niets meer of minder dan een losse beeldbuis - en vaak een heel goede ook. Daarnaast bevat- ten vrijwel alle kleurenmonito- ren ook een audio-gedeelte, zodat die monitor in feite het komplete afspeel-gedeelte van een kleurentelevisie vormt. Alleen de eigenlijke ontvanger - de tuner - ontbreekt.
Als we die er nu nog aan toe voegen, dan hebben we op- eens de beschikking over een hele goede kleuren-tv.
Oud?
Overigens - voor de jongere le- zers - echt vernieuwend is deze losse tuner natuurlijk niet. Nog niet eens zo vreselijk lang geleden, zeg twintig jaar terug, vonden we in vele huiskamers in Nederland losse tv-tuners.
Dat was in de tijd toen er een tweede televisie-zender de lucht in ging, die natuurlijk - hoe zou het anders kunnen -op een andere band uitzond dan de ouwe trouwe Nederland 1.
Om die nieuwe zender met de oude tv te kunnen ontvangen had men een klein kastje op de televisie staan, dat het anten- ne-signaal van het tweede net omvormde naar een signaal dat door de bestaande televisie verwerkt kon worden. In feite niets anders dan een tunertje dus, met daaraan gekoppeld weer een modulatortje dat het signaal voor de beperkte tuner in de tv bruikbaar maakte.
De tuner
Deze nieuwe tuner heeft ech- ter wel wat meer in zijn mars dan deze technologie van twin- tig jaar geleden. Maar om nou te zeggen dat de AV-7300 een toonbeeld van design is, zou overdreven zijn. Het is een klein, funktioneel kastje, cre- me-wit van kleur.
Voorop zitten 12 zenderkeuze- toetsen, elk met een eigen groene LED. Voor de meeste
Onder een klepje zitten de ei- genlijke afstem-wieltjes. Die zijn erg klein, zodat nauwkeu- rig afstemmen een beetje lastig
is. Dat afstemmen moet hele--
maal met de hand gebeuren; een afstem-automaat, zoals die in de meeste moderne kleu-
handig in het gebruik: de com- puter en de monitor worden beide permanent aangesloten. Als de tuner aan staat, wordt het computersignaal onder- broken en de monitor fungeert als TV; wordt de tuner weer uitgeschakeld, dan komt het computer-beeld ongehinderd door. Het geheel hoeft dus maàar een keer te worden aan- gesloten: geen geplug en ge- stekker meer.
gp
Makkelijk omschakelbaar
ren-TV’s zit, is afwezig. Maar met enig priegelwerk is het af- stemmen zo gedaan en het is per slot van rekening een een- malig karweitje.
Verder zit er een grote aan-uit- schakelaar voorop, met een ro- de LED. Vlak daarnaast een gele LED-ze hebben alle kleu- ren in voorraad, daar bij die bekende gloeilampenfabriek in het zuiden des lands - voor de AFC. Dit is de Automatic Frequency Control - oftewel de automatische fijnafstem- ming -, een handige voorzie- ning die ervoor zorgt dat de zender-afstelling steeds opti- maal is. De AFC wordt auto- matisch ingeschakeld, wan- neer het klepje voor het af- stem-mechaniek gesloten wordt. Afstemmen gebeurt dus zonder AFC, maar wordt bij normaal gebruik altijd inge- schakeld: een normale proce- dure bij kleurentelevisies.
Aansluitingen
Aan de achterkant zitten alle aansluitingen. Een voor de monitor: twee cinch-stekker- tjes, zoals die ook op de meeste MSX-computers zitten, met daarnaast net zo’n aansluiting voor de computer. De laatste aansluiting is voor een normale TV-antenne - eventueel een kabelantenne. De opzet is erg
SRE mad TUNER D
Het beeld -
Het is een gek gezicht, om nor- male televisieprogramma’s te zien verschijnen op wat tot voor kort ‘alleen maar’ een computermonitor was. Het beeld is prima van kwaliteit, hoewel misschien wat klein vergeleken met de kleurenbak in de huiskamer. Maar dat ligt natuurlijk niet aan de tuner: de beeldbuis van monitoren wor- den nou eenmaal meestal niet zo groot gebouwd als bij de meeste kleurentelevisies,
De AFC werkt prima, zodat het beeld scherp is en blijft, zelfs als de monitor-en de tuner uren achter elkaar aan staan.
We hebben de tuner ook eens aangesloten op een monochro- me computermonitor. Ook
) rard
AUDIO — IN - CVBS
Aansluitingen
a AUDIO — OUT — CVBS Buns pd
dat werkt uitstekend, maar een kompleet groen of oranje beeld is zo'n raar gezicht, dat we die kombinatie niemand kunnen aanraden.
Video-recorder
Voor u nu naar de winkel rent om u deze inderdaad handige extra aan te schaffen willen we u er toch nog eventjes op wij- zen dat u misschien al meer TV-tuners in huis hebt dan u denkt. Want iedere standaard- videorecorder bevat natuurlijk ook een tuner-gedeelte.
Afhankelijk van de aansluitin- gen opde recorder kan het heel simpel zijn om die VCR als sig- naalbron voor uw computer- monitor te gebruiken. Het le- vert weliswaar weer extra ka- beltroep op, maar het is in principe mogelijk, als u nog een oude video hebt staan.
Konklusie
De Philips AV 7300 is een pri- ma apparaat. Wat ons vooral bevalt is, dat het geheel maar een keer hoeft te worden opge- zet: haal de schakelaar over en de monitor is veranderd in een KTV. Bovendien zijn de in- stel-mogelijkheden van kleu- renmonitoren vaak veel groter dan bij normale KTV’s. Al- leen is het beeldscherm over het algemeen een stuk kleiner.
Voor mensen; die toch al een kleurenmonitor in huis heb- ben, is een TV-tuner een goe- de en redelijk goedkope. ma- nier om een kleurenmonitor als kleurentelevisie te gebrui- ken.
Philips AV 7300 TV-tuner Prijs: f. 359,,-
Verdere informatie:
Philips _informatie-telefoon:
CJ
„f
5
Categorie: simulaties
IJstabriek
Een van de aardigste programma-ideeen is toch altijd weer de simulatie, de nabootsing. Veel van de beste spelletjes zijn in feite computersimulaties, zoals vluchtnabootsers. Maar er zijn ook allerlei an- dere zaken die met behulp van de computer gesi-
muleerd kunnen worden.
Dit programma, ijsfabriek, is daar een prima voorbeeld van. Het is een ekonomische simu- latie, waarin men moet probe- ren om als direkteur van een fabriek die ijsjes maakt het hoofd boven water te houden. Of liever nog, winst te maken, want zo werkt het in de werke- lijke wereld nu eenmaal ook. Ijsfabriek is ons toegezonden door de heer H. Kloosterman uit Putten, die we bij deze daar nog hartelijk voor willen dan- ken.
Edukatief
Dergelijke simulatie-pro- gramma's zijn aan de ene kant als edukatief in te schatten. De speler leert immers omgaan met de wetten van vraag en aanbod, waarbij het juist in- schatten van de markt heel be- langrijk is. Zo zal men bedro- gen uitkomen wanneer men
denkt in de winter evenveel ijs- jes af te kunnen zetten als in de zomer.
Om echter alleen ijsjes te ma- ken wanneer er vraag naar is blijkt ook al niet de juiste op- lossing. Want dan zouden er veel machines gedurende de winter ongebruikt blijven staan, hetgeen een onzorgvul- dig gebruik van produktiemid- delen is.
Kortom, ijsfabriek ‘leert’ een zeker inzicht aan, een juist in- schatten van situaties.
Aan de andere kant is ijsfa- briek ook zonder meer een leuk spelletje, waarbij men moet proberen de computer te slim af te zijn. Want ergens voelt het toch wel zo aan, in een bepaald opzicht is de com- puter de tegenstander in dit spel. Het feit dat die ‘tegen- stand’ in feite niets anders is dan het toepassen van een
vastgelegde serie van regels - het ‘model’ van de ijsjes-kon- sumenten bijvoorbeeld - doet daar niets aan af.
Op zich is ijsfabriek, als spel gezien, heel simpel. Men wordt verwelkomd met een soort telegram, waarin staat dat men zojuist direkteur ge- worden is van een slecht lopen- de ijsfabriek. Blijkbaar heeft de een of andere oudoom u be- dacht in zijn testament.
Als premie heeft de overheid daar een bedrag van f. 500,- bijgedaan, een soort starters- premie als het ware. Boven- dien liggen er nog 1000 ijsjes in de koeling, en staat er een ma- chine in de fabriek die maxi- maal 1200 ijsjes per maand kan maken.
IJsjes maken kost, afhankelijk van het aantal dat er in een maand gemaakt moet worden, tussen de 10 en de 20 cent. Op- slag van de voorraad kost 3 cent per ijsje per maand, de energiekosten zijn niet mals.
Op ieder gewenst moment kan men ijsmachines kopen, voor f. 750,- per stuk. Verkopen kan natuurlijk ook, maar dan leveren deze machines een stuk minder op.
Extra informatie
Overigens kan men steeds door de CONTROL-STOP kombinatie wat extra informa- tie opvragen. Zo kan men dan de spelregels nogmaals bekij- ken, of een overzicht van de voortgang tot dat moment. Een derde optie in dit me- nuutje is het op het scherm roe- pen van een overzicht van de
Je
Hat wil je aan reklame besteden: 1061
dn bezit was: maand verkocht: magazijnkosten: Je bezit is:
vorige ronden, waarmee bij- voorbeeld een leerkracht de resultaten van de leerlingen kan vergelijken.
Deze laatste keuze is door de schrijver speciaal afge- schermd, zodat de leerlingen niet zelf kunnen spieken. De gevraagde overzichtskode is de CONTROL-o, die ingetikt kan worden door de letter o te- zamen met de CONTROL toets in te drukken. Een aardi- ge suggestie lijkt ons om ijsfa- briek te kombineren met het screendump-programma nummer 8 van MSX Computer Magazine, zodat deze scher- men ook afgedrukt kunnen worden.
De informatie op de voort- gangs- en overzichts-schermen is overigens wat uitgebreider dan de standaard-informatie; zo kan men hier ook zaken vin- den als de trendfaktor, de reklamefaktor en de gereali- seerde verhouding tussen vraag en aanbod. Al met al ge- noeg informatie om de ver- schillen tussen de spelers te kunnen analyseren.
24 maanden
Met deze fabriek :is nu de op- dracht om in de loop van vieren twintig maanden - twee jaar - zo veel mogelijk te verdienen.
Daartoe kan men eens per maand opgeven hoeveel ijsjes er aangemaakt moeten wor- den, of men machines wil bij- kopen of juist afstoten en of men al dan niet reklame wil maken in die maand. Die reklame mag niet minder dan f. 25,- kosten, maar ook niet meer dan f. 100,-. Onder of bo- ven die bedragen gaan heeft geen enkele zin, de potentiele konsument heeft blijkbaar zo-
450. 90 224.80 bn “574-58
35.70
p _
T5RRISB
hhb th
KERARKR E IMIS TAN
Laatste maal
waer knp
IJSFHEF IEF HEEE EE ern kacht VA AAS eze zat ran + 2 Jaar + tn € nr aad F ib
fr
MIELE TOPSCRE
DP RETIJFM
HHHH
wel een minimum drempel voor reklame als een maxi- mum, waarboven meer adver- tenties niets meer uit maken.
ledere maand krijgt men een keurig overzichtje op het scherm over de bedrijfsresulta- ten van die maand, met zowel voorraden als de kas-situatie.
Op grond van die gegevens moet de direkteur dan maar proberen te beslissen wat er te gebeuren staat, een echte ma- nagers-positie dus.
Het spel
Om het lastig te maken begint het spel in januari, een beroer- de maand voor de ijs-industrie. Want - zo kunnen we u verze- keren na een aantal rondjes spelen - de ijs-verkoop is be- hoorlijk seizoensgebonden. Al besteed men de maximale reklame-bedragen in de maan- den rond de jaarwisseling, de mensen kopen er geen ijsje meer om. De omzet is gewoon heel laag.
Nu lijkt het misschien verleide- lijk om dan maar snel en veel te produceren voor de voor- raad, want het mooie weer komt er toch weer aan, maar de opslagkosten verbieden dat. Drie cent per ijsje per maand - terwijl een ijsje ma- ken maar 10 cent kost als er ge- noeg tegelijkertijd gemaakt worden - hakt er lelijk in.
Het is dan ook zaak om op pre- cies het juiste moment de pro- duktie aan te zwengelen, even- tueel zelfs door zich voor nieu- we machines in de schulden te steken. En daarbij moet de di- rekteur vooral niet vergeten dat ergens na augustus de ver-
koop weer in elkaar zakt. Wat dat betreft hebben we de in- druk dat het programma een soort weersverwachting ge- bruikt, sommige september- maanden zijn ware topmaan- den, terwijl een andere keer er men in september de ijsjes niet aan de straatstenen kwijt kan. We mogen wel zeggen dat vooral die maand een kwestie van gokken is.
Misgokken houdt echter wel in dat de fabriek met een grote en kostbare voorraad de winter in gaat.
Naar!
Ronduit vervelend is ook het zinnetje ‘U had er nog meer kunnen verkopen’, dat in de zomermaanden regelmatig op het scherm verschijnt. Want juist in de zomer isde markt zo willig dat het ijs niet aan te sle- pen valt. Al zet utien machines neer - gelukkig is de fabriek daar blijkbaar groot genoeg voor - er valt niet tegenop te produceren.
Dat houdt in dat men als wak- kere ondernemer iedere zo- mer weer de winstkansen ziet passeren, tenzij men in het vroege voorjaar vast een voor- raadje gemaakt had. Maar ook dat is riskant natuurlijk, want als de lente op zich laat wach- ten liggen al die ijsjes maar in het magazijn…
Simulatie
Zoals al gesteld, ijsfabriek is slechts ten dele een spel. Als spel is het onderhoudend ge- noeg trouwens, hoeweler geen geluid of graphics bij komen kijken.
Maar ijsfabriek heeft ook een zekere edukatieve waarde. Dit programma leert namelijk een
soort management aan, het maken van de juiste keuzes. Want hoewel de simulatie be- perkt ís - zo zult u geen loonei- sen van de vakbond op het di- rektiebureau krijgen - is het zeer zeker een verantwoorde simulatie.
Een aardig voorbeeld daarvan is het feit dat ook rente over het kapitaal en verlies door backorders bij deelbenutting in het programma meegeno- men worden. Op het eerste ge- zicht lijkt dat misschien wat overdreven, maar voor het uit- eindelijke levensechte karak- ter van de simulatie zijn juist dergelijke details heel belang- rijk. Anders zou de voortgang maar al te snel heel erg voor- spelbaar worden.
Juist het extra - afgeschermde - overzicht, waarmee men de
resultaten van diverse spelers eens kan bekijken, kenschetst ijsfabriek als een echt eduka- tief programma. Men zo bij wijze van spreken het pro- gramma gewoon kunnen laden en er daarna een hele klas leer- lingen op los laten. Nadat ie- dereen ‘gespeeld’ heeft, kande leraar of lerares simpel opvra- gen hoe de diverse leerlingen het er vanaf gebracht hebben, om daarna die resultaten eens door te spreken.
Al met al, naar onze mening, een prima voorbeeld van een speels programma met heel duidelijke edukatieve waarde. Leuk voor zowel de speler als de leerkracht.
Petje af voorde programmeur, de heer H, Kloosterman!
18 REM IJSFAB /) 29 REM g 38 REM MSX Computer Magazine g 48 REM ) 58 REM ingezonden door H. Kloosterman ‚ Putten d 68 REM g 79 i INITIALISATIE AAAAAAAAAAAAAKRKAK g 88 CLS:COLOR 1 212, 15: KEN OFF: SCREEN 9 :WIDTH 49 :NA$= AMSX*:T 2589: L=9 96 97 DIM NAS(30) ‚K{ 39) CD) vo( 38) „Tv( 30) „TA(39) „TK(38) „TGL38) „VK ( 30) „TR( 39 ft 189 POKE &HFBBY, 1:DEFUSR=&H156 214 119 ON STOP GOSÛB 2778:STOP ON 29 129 ' START SCHERM AkAAAkAA AAA AAR A AAR g 138 M=1 : VO=1849 :K= Re id 0 L+1:TA=g: TK=8; TG=g: TF=d;RF=J :R 28 149 LOCATE 9,5:PRINT* MSK Bipurs? Mag 150 EgcaTe 9,7 PRINT "kidde da 226 160 LocATe 9,8:PRINT** 2 174 LOCATE 9,9:PRINT** IJSFABRIEK akg 188 LOCATE 9,19:PRINT"* *N 99 198 LOCATE 9, IL:PRINT “thin 242 200 LOCATE 18,15:PRINT“(c) H. Klooste rman” 14
218 LOCATE 238 LOCATE 5
13,17 :PRINT “oktober 1986" 55 228 FOR WA= 8 fo 1799: NEXT:R=USR(R) „23:PRINT “Wil
ir Ci/n)2* s:Z$=INPUT$(1):IF Z$=
“OR Z$=
258 ' SPELBEGIN AAAAAAAKAAAK AAA kKK
268 CLS:R=USR(R)
279 LOCATE 3,3:PRINT “Wil bd spel": LOCÂTE 3,5:PRINT
gan e 280 Ze INKEY$:IF Z$="" THEN 279
J “THEN GOSUB 2229:GOTO 269 zig 1e Deen” OR Z$="N" THEN 269 ELSE
124 je eerst in 175 12 g 97 je tijdens h reklame mak 252 191
298 IF Z$="j" OR Z$="J … THEN RE= 1:GOT „0 318 ELSE ie Z$="n" OR Z$="N" THEN R E=4:GOTO 319
34g GOTO 279
318 CLS:R=USR(R)
328 LOCATE 3,5:PRINT "Wat is de voorna van „de nieuwe":PRINT:PRINT“ dire
On INPUT rn
348 IF NAS(L)=" N 32Y
359 H= RSCEMIDS(NASLE), 1,1)):IF H>96 À ND H<123 THEN H=H-32
368 MIDS$(NAS(L),1,1)=CHR$(H);!le lett er wordt hoofdletter
378 CLS
388 RESTORE
399 PRINT “Je voorraad aan ijsjes is:
gg pd PRINT: PRINT“Je bezit is nu: f 59
418 GOSUB 1419
428 K=KtA*, I*(A>=507 AND A<=1009)+A*. 2*(A<5dg OR A>1dgg)
437 L MAANDLUS khekekkk RAAR RR RR RARA hk R Kd 448 CLS
458 READ MA$,T:IF N=1l THEN RESTORE 468 TF=TF+.06:IF RE=1 THEN RF=RF/2:IF ARS THEN RF=B;'invloed reklame+tre n
478 N=N+1:IF N=23 THEN GOSUB 1949:GOT 0 49g
489 IF N= 24 THEN 568 490 PRINT “MAAND : " ;MA$; :LOCATEL6 : PRINT Kie: ;M*1209; :LOCATE 25:PRINT* topscor
4e „ee GEN(NAS): :LOCATE 38-NA,1:PRINT" sid Volare 6, 1:PRINTSTRINGS(LEN(MA$),
528 IF N<23 THEN LOCATE 4,2:PRINT “(no 9, s24-N;“maanden)”
3d FOR WA=g TO 88B:NEXT
54d ON T GOSUB 1799,1828,1858,1889, 19
19
55g VR=VR+IGG*INT((TF*VRERFEVR)/ 109) : IF VR>1500g! THEN VR=159gg|:'vraag ko rrigeren met, trend en reklame
568 VV=VO+A:". nieuwe voorraad
578 IF VR>VV THEN VS=VR-VV:V0=g: VK=VV :TEL=1l ELSE VK=VR:TEL=S: VO=VV-VR:' vra ES groter dan aanbod
58 TG=TG+VR:TK=TK+VK
59P IF N=24 THEN 799
688 GOSUB 1539: "aantal verkocht
Ee IF TEL= 1 THEN GOSUB 1498:G0OTO 639 :'te KEE, verkocht
624 GOSUB 1999 : wachtlus
634 SU: 15 nieuwe voorraad+koste noverzic
647 IF RES Ë THEN GOSUB 1279: ‘reklame maken?
658 GOSUB 1348:' machines kopen/verko
n? 660 GOSUB 1419: ' input aanmaak 678 * KOSTENBEREKENINGEN ®tltetsnnted 688 IF M=l THEN KA=ABS(A*,I*(A>=50g A ND A<=1980)+A*, 2*(A<508 OR A>1998)) :G OTO 718: gedifferentieerde aanmaakkos
ten
698 IF M=2 THEN KA=ABS(A*, I*(A>=408 A ND A<=2088)+A*, 25*(A<488 OR A>2088)) : GOTO 718: 'gedifferentieerde aanmaakko
sten 708 KA=ABS(A*, I*(A>=407 AND A<=3200)+
63
95
A*.28*(A<4gB OR A>3200)): 'gedifferent ieerde aanmaakkosten m>2 718 KO=VO*. BI: K=Kk+VKE„4-KA-KO: ‘nieuw
kapi taal
729 GOSUB 1699: ‘laatste stuk van deze serie
738 GOTO 444
758 '. MAANDEN EN FAKTOREN *ttteientinken
768 DATA JANUARI, 1,FEBRUARI , 1 „MAART , 2
„APRIL, 2,MEI,3, JUNI,4, JULI, 4, AUGUSTUS »4, SEPTEMBER, 3, OKTOBER, 2, NOVEMBER, 1,D
ECÈMBER R‚5 788 * EÏNDSTAND *tttiesdesdeseetettekieie
‚} 81g PRINTRIGHTS(* kiekkkkk EINDSTA ND IJSFABRIEK **tmkxh, y) 82g BEEP 83g Ea WA= g TO 25:NEXT Bag NEXT 85g PRINT: SPRINT" kocht: “s VK; "ijsjes 86g PRINT: PRINT: PRINT: PRINT”
Laatste maal ver
PE Sen f“;:PRINTUSING“## BREA SV 874 bari verdiend in 2 jaar:
f"; :PRINTUSING® Bede: a) 889 ERINT VOOR s (*;M ): f“s:PRINTUSIN BEE EA iM*50g
894 P INT" Is Ee Eraag f" s-PRINTUSING aard. ##“;VO% gg PRI NT*
+ .
918 TVEVRE. 4+K+ME5IZ+VOR 15
928 K(L)=K:M(L)=M: VO(L)=VO: TV(L)=TVET
MDN: :TK(L)= =TK:TG(L)=TG: VK(LJ= VK: TR
930 IF TV>TP THEN GOSUB 2474:G0TO 139 H OE a
94g PRI TOTAAL VERDIEND: f“; LPRINTUSING" HEEER HH" ;TV
95g 'GOSUB1L1G
999 LOCATE #,9:PRINTSJe verlies is op gele pen tot ;ABS(K); “gulden. * rk PRINT:PRINT*Dat wordt toch te ge
Et PRINT: ERIN BREN Hopelijk gaat
ijs eten je beter af......
1828 FOR dh To 3600: NEXT
1834 CLS:GOTO 799
1669 ki KORT WACHTEN kkk keke kk hhh k kkk kk
1978 FOR WA=g TO 49G:NEXT:RETURN
1489 LANG WACHTEN tetten
1898 FOR WA=g TO 1598:NEXT:RETURN
1149 * RETURN VRAGEN ehh k
1118 R=USR(R)
1129 LOCATE 8,22:PRINT"#### DRUK OP R
ETURN ####"
Tian RETUR A rlahdaideiedsed THEN 1129
1158 ' TEVEEL AANMAKEN tekkkkkkkkkkk
1169 BEEP:LOCATE @,8:PRINT“Dat kan ni
de je kunt max imaâl maar ijsje Tb maand maken!"
11/8 FOR X=1l TO 8
1188 LOCATE 35,8:PRINT M*1299;
1198 FOR WA=d TO 259:;NEXT
1288 LOCATE 36,8: ON 32);
1218 FOR WA=d TO 298:NEX
1228 NEXT
184 136
1238 LOCATE @,8:PRINTSTRING$(75,32) 1244 LOCATE 28, 7: PRINTSTRINGS$(5, 32) 1259 RETURN
1268 ' { REKLAME- BUDGET NNRRRNKNNKENKAK 1279 RB$="":R=USR(R)
1288 LOCATE B,6: LINEINPUT® Wat wil je aan reklame besteden:" ;R
1298 RB=VAL(RB$):IF RB= zg THEN 1318 EL SE IF RB>188 THEN, LOCATE 32,6:PRINTST RING$(18,32):GOTO 1289
1399 RF= RF+RB*. B4:K=K-RB : TR=TR+RB rf td 6: PRINTSTRINGS(4d, 32) 1339 ' EAGHINES VERHANDELEN adden 1348 Z$="":R=USR(R): MM$=""
1358 LOCATE @,6:PRINT “Machines iben (= =k) verkopen (=v) of _ niets doen ( =n): „:ZS=INDUTS(I) ,
1368 1FZ$="k" ORZ$="K “THENLOCATEY, 6 INTSTRINGS$(88,32) :LOCATEY, 6: PRINT“ De veel machines wil je kopen (kost
f 758,-):* :R=USR(R) :MMS= Haer dera =VAL(MMS) : ÌFMM>3THEN 136 BELSEK=K =MM*7 5 g: tre LOCATE19 , B: PRINTM*1248 : GOTO
1570 IF(Z$="v “ORZ$="V") ANDM>1THENLOCA TEQ,6:PRINTSTRINGS(89,32) :LOCATEY, 6: P
RINT“Hoeveel machines wil len vereer (opbrengst f 375,
R) :MM$=INPUT$ (1) :MM=VAL(MM$) : IF MM>=M
THEN1378 ELSE K=K+MM*375 :M=M-MM: LOCA
TE19,B:PRINTM* 1299
1388 LOCATE 8,6:PRINTSTRINGS$ (89, 32)
1398 RETURN
rt * AANTAL IJSJES AANMAKEN *siiik 418 A$="":R=USR(R)
ia26 LOCATE de ht ale Hoeveel ijs
5 wil je ma "AS
439 IF knak THEN “1429 ELSE A=VAL(A$
laag IF A>l288*M THEN GOSUB 116:GOTO
1459 IF N>8 THEN LOCATE g,4: PRINT” Je
voorraad wordt nu: 5 :PRINTUSING ip sVO+A; :PRINT” ijsjes?
1469 TA=TA+A
1478 RETURN
1488 * TE WEINIG IJSJES *kitthtktdern
1498 BEEP:LOCATE @,5:PRINT“Je had er
nog“; VS; “meer kunnen verkopen als
je voorraad groter LER rl D,
1598 FOR WA= leen 2699:
1518 LOCATEG,5 BRENTSTRINGS (80, 32) 1529 RETURN
1538 ' VERKOCHTE IJSJES kkk k kkk kkk Ee LOCATE 4,3:PRINT“Er zijn verkoch
; :PRINTUSING MARR GVK; PRINT" ijsj
1559 RETURN
156 * BEZIT & KAPITAAL #ttttknktikt
ig LOCATE 3,4: PRINT, Je voorraad is :PRINTUSING MERRHS VO; :PRINT" ijs
jes GosuB 1479
1598 LOCATE 4,19: PRINTSTRINGS(49, 45)
1606 LOCATE 9,11: PRINT"Je bezit was: :PRINTUSING* HEHHH. #4 ;K
lei LOCATE B, 12:PRINT" vórt e maand Vv
ke f"; :PRINTUSING* ES PR MALS
624 LOCATE 25,13:PRINT” +“ 1639 LOCATE 23,14 :PRINT*T*5:PRINTUSIN GARRIE HES; K+ VKA
14
ph LOCATE 7,15:PRINT" magazijnkos ten E s :PRINTUSING* BHHHE, ft ;VOE, 93 ies "LOCATE 25,16:PRINT" _" Eee LOCATE 18, 17:PRINT*Je bezit is: ssPRINTUSING EH. BH" SKHVKE A VOR,
1678 RETURN
168g ' KOSTEN & RENTE “teekenen 1694 LOCATE ‚9,18:PRINT reklame /aanmaa Bana: f "5 :PRINTUSING"“###RR #4" ;KA+
ZN LOCATE 25,19: PRINT” _N 1714 LOCATE 4, 2d: PRINT” Je bezit wordt nu: f“; :PRINTUSING" BERHR, HA" ;K
1724 GOSÛB 1119
TE =INT(1.95*K):'5% rente over kap
ab IF YR>YV THEN TF=TF- -ABS(TF*VS/VK *9998) :IF TF<-.6 THEN TF=-.6:'verlies door backorders bij deelbenutting+gr ote vraag
1759 IF ad AND M>1 THEN GOSUB 198 #:GOTO 1779
168 RETURN K<-1288 THEN RETURN 989
1789 ' E VRAAG BEREKENEN #tetnneinnek 1785 t
1799 Ha ne -TIME)*35+15) dn
1824 VR=18G*INT(RND(-TIME)*8+4) 1838 RETURN
1844 '
1859 RE AE SENTCRDE TIME)*11+9) EEN RET
U. 1889 et AA EAT NDE =TIME)*75+15) ERIK RET
gg PE YR= nn ENDS TIME )*35+15) 1939 8 nen MAAND bkkekekekeke kkk kkk ke Ake 1948 LOCATE B,5:PRINT*PAS OP!! Je he ene een mând, dus probeer ALLE
i 1954 POR ee kn To 2400: NEXT 1964 CLS : RETURN 1974 * VERKOPEN? bkekh keke kakelt ke keke kek keke ket RA hi nii ee B,5:PRINT*Het gaat ni e e dr PRINT: PRINT: PRINT “Je „verlies is ";ABS(K);"“ gulden.
Zoo PRINT: PRINT” Je kunt een van je m achines verkopen voor f 598 gulden
2018 PRINT:PRINT“Antwoord met j of n° :R=USR(R
) 2420 7$= INKEY$:IF Z$=""THEN 2029 2038 IF 15 ed OR Z$="J" THEN M=M-1:K =K+500: RETU 2849 IF se oe OR Z$="N" THEN RETURN 2858 GOTO 2429
2078 FOR X=l TO 9
2888 LOCATE 11,11: ad ie 32) 2898 FOR WA=0 TO 308:NEXT
2147 LOCATE 11,11:PRINT" NONE TOP SCO RE: f*s :PRINTUSING“#####. #4";
2118 FÔR WA= TO 300 :NEXT
2128 NEXT X
2138 GOSUB 1119: ‘return drukken
snid, El Loren 5: GAREN Oude topsco
144
2159 LOCATE5 ,3:PRINT "Nieuwe topscore;
Ty 2169 NA$= hd LON 7,7:PRINT"Gesc oord door: 2178 GOSUB iig 2188 TP=INT(TV): ‘nieuwe topscore afro nden 2198 RETURN 221g L INFO Aak AAAA AAA AA AAA AAA AAA KNK 2228 WIDTH 37:CLS 2238 FOR X=J TO 36 224g LOCATE 9,9 2259 PRINTRIGHT$( “ttteekteekke GEFEL
DIN Ahkkkdekkk® X) BEEP
2269 At WA=G TO 39:NEXT
X
2288 WIDTH 37:PRINT:PRINT"DOOR EEN ER FENIS BEN JE DIREKTEUR GEWORDEN VA N EEN SLECHT DRAAIENDE I JSFABRIEK.*
2298 PRINT:PRINT“Je krijgt 24 maanden de tijd om iets goeds van deze fabri ek te maken en veel geld te verdien OAN reele NET OF TE VERLIEZEN natu
urlijk.
2348 PRINT:PRINT“De fabriek had nog 1 839 ijsjes On voorraad in de diepv riezers li
2318 PRINT: BRIT” En als premie krijg je van de over- heid f 508 gulden o m mee te starten."
2328 GOSUB 1119
2338 CLS
2348 PRINT“WAT JE EERST MOET WETEN":P RINT:PRINT
2358 PRINT“Je moet dus ijsjes maken." 2368 PRINT*Die kosten 18 tot 28 cent per stuk, afhankelijk van het aantal
2310 PRINT: PRINT*Je begint met een ma
00 PRINT“Die kan maximaal „1298 ijsj per maand maken."
2394 GOSUB iig
2488 CLS: LOCATE g,4
2418 PRINT“In de winter verkoop je mi
nder dan inde zomer,
2428 PRINT“Daar moet je dus Heksnins
mee houden als Je ijsjes maakt...
2438 PRINT: PRINT“De voorraad ijsjes k
ost ook geld!”
2449 PRINT “Aan diepvrieskosten betaal
Sal ii voor 3 cent per ijsje per
WE GOSUB 1119
2468 CLS: LOCATE 4,5
2478 PRINT"Als je wilt kun je machine
s kopen (kost f 759 =) of verkopen (opbrengs t375 gulden). *
2489 PRINT:PRINT Elke machine kan dus maximaal 1298 ijsjes maken, *
2498 PRINT:PRINT"“Aan het eind van de
24 maanden (2 jaar) krijg je ee
n overzicht hoe- veel je totaal verdi
end hebt,”
2509 dt PRINT;PRINT"Je begint in d
e maand JANUARI.
2519 Gosva. 110
2528 CLS: LOCATE g,5
2534 PRINT" Tijdens het spel kun je ee
n deel van je geld aan reklame bested
en.
2548 PRINT:PRINT “Hierdoor zul je meer ijsjes kunnen verkopen."
57
178 191
162 49 207 61 98 215 249 113 79 193 45 181 247
174
69 149 189 159
202 187
5d 139 208 243
2559 PRINT*Minder dan 25 gulden bel k
eer heeft geen zin en meer dan 19
ulden ook niet!"
2568 PRINT:PRINT"Je hoeft zeker niet
elke maand rekla-me te maken; het zal je steeds opnieuw gevraagd wor
den
257 GOSUB 1119
2588 CLS:LOCATE3,
2599 PRINT “WORD a DE NIEUWE TOPSCOR ER?22*“:PRINT
2688 LOCATE 3,6: PRINTSTRINGS(31, ze 2619 PRINT: PRÍNT NA$; ” heeft een scor We Leben van: “PRINT TP;“gulden na 2 2620 Gosub 1119
2638 CLS
2644 PRINT"WAT JE TOT SLOT MOET WETEN
2659 PRINT: PRINT: PRINT “Boven in beeld zie je steeds
2669 PRINT: PRINT” - de maand” 26708 PRINT: ERINT = max. aantal ijs jes dat je kan 3 maken"
689 „PRINT:PRINT = topscore en de naam”
2698 PRINT:PRINT:PRINT“Je kunt deze í nforma tie altijd weer oproepen met d e toetsen ' CTRL+STOP'*
2708 PRINT:PRINT "Je hebt dus 24 maand en de tijd...
2719 LOCATE 6, 18:PRINT*VEEL SUCCES, D IREKTEUR
2728 LOCATE6, 19:PRINTSTRING$(22,195) 2738 GOSUB 1119
2748 WIDTH 49
2758 RETURN
2768 *. ON STOP ROUTINE ee nt ggedels 2178 CLS:PRINT* _ KIES VOOR: "
2788 LOCATE5,3:PRINT Overzicht (o):" 2798 LOCATE4,4:PRINT“Instruktie (i):" id LOCATE, 5:PRINT“Info voortgang (
2819 Z$=INKEYS: IF Z$= | "THEN 2819 2828 IF Z$="i" OR Z$="I" THEN 2284 2838 IF Z$="0" OR Z$="0" THEN 2874 2847 IF Z$="v" OR Z$="V" THEN 3159 oep OT A0
\ OVERZICHT PARAAAAA AA AAA AAA AAA
2879 R=USR(R) : CLS:PRINT “OVERZICHTKODE
2888 KO$=INPUT$(1)
2897 IF KO$<>CHR$(15) THEN CLS :RETURN
2988 I=1:COLOR 1,7,7
2919 CLS
2927 LOCATE 8,8:PRINT“OVERZICHT RESUL
TATEN":LOCATE 9,3
2939 PRINT, „Naam: 5 ASN PRINT: PRINT
ei ME PRI erkoop laatste maand sERINusrua! BAD er ble 4
zog’ PRIN verdiend in 2 jaar
1 f"s SPRINTUSING” HEN. #4 ;K(I)
296 det verkoop van machines (*;M(
Bar 5 sPRINTUSING "##### #4"; Mi)
5
2978 PRIN verkoop voorraad afs RT Hb. ##";VOCI)*, 15 2988 PRIN
+" 29g PRINT* TOTAAL VERDIEND sf; :PRINTUSING"##### #4"; TV(I)
3400 PRINT:PRINT: PRINT Totale vra Ain maanden: *; :PRINTUSING “######
172
' COMPUTER
3919 PRINT” gtaal aangem aakt:" sPRINTUSING waentd Let PRINT® Tot aal verk
; :PRINTUSING ERS; Ln
3030 PRINT: PRINT” te an reklame: “;:PRINTUSING td Ta
)
3949 IF TA(I)>8 THEN PRINT:PRINT" TOTALE VRAAG : AANGEMAAKT ="; :PRINTUS
Rr ML
3857 I=1+1
ie IF I<=L-1 THEN GOSUB 1119:G0TO 2
3978 LOCATE 4,22:PRINT*nog een keer b ekijken (j/n)?*;
348 Z$=INPUT$(1)
3498 IF Z$e "je OR Z$="J" THEN 2949 3198 IF Z$="n" OR Z$= ij THEN 3129 3118 GOTO 3079
3128 COLOR 1,15,15:CLS
3138 RETURN
3144 Ù VOORTGANG kekekefeke kek dk kkk koke k kek kk 3158 CLS
Sr Baene 8,8: PRINT “VOORTGANGS-INFO
Bo Locate B,3:PRINT“MAAND: “;MA$;" (NOG “; 24- N; “MAANDEN ) *: PRINT: PRÍNT 3184 PRINT? Aantal machines: ";M 3198 PRINT" Maximaal “;M*1200; hijs j es per maand”:PRINT
3209 Es Kapitaal :“;INT( K);“gulden”:PRINT
3214 PRINT” Totale vraag: “;TG;"
PE PRINT* Totaal verkocht: ";sTK;" EE PRINT” Besteed aan reklame:"“;TR;"
Saade :PRINT gu TFl= TF:PRINT" Trendfaktor
Speciaal voor (toekomstige) bezitters van MSX-1 en MSX-2 homecomputers biedt PBNA de cursussen:
— Toepassingen met Nederlandstalige programma's (Kaartenbak, Tekstverwerking en Rekenblad) op cassette of diskette.
— Programmeren in BASIC (incl. kleur, geluid en grafische mogelijkheden).
— Combinatiecursus (Toepassingen en BASIC).
De cursus bevat een algemene introductie over micro- computers en een uitgebreide bedieningshandleiding voor uw MSX-computer.
De voordelen: PBNA biedt ook cursussen — Gratis lidmaatschap van voor andere merken home- de HCC of de vereniging computers. Ook verzorgt van Philips Thuis- PBNA andere cursussen computergebruikers. op het gebied Informatica,
— Woordenboek Micro- Techniek, Administratie, termen. Economie, MAVO/HAVO/
— Gratis correctie van uw VWO/MEAO/Talen/ huiswerk èn dat vaneen Handel. van uw gezinsleden/
huisgenoten. Méér weten, vul de bon in,
inf … _pak detelefoon of kijk voor Vraag snel meer informatie. ‘het complete overzicht op
Pak de telefoon en bel: : 085-5759011 ófstuurde _Saatste pagina van de
bon op. Koninklijke PBNA — Velperbuitensingel 6 6828 CT Arnhem — Tel. ee T INFORMATIEBON 1
Stuurt u mij vrijblijvend meer informatie over DO de MSX-Home computer cursus
Straat:
Postcode: En | 3635
Plaats:
Minister van Onderwijs en Wetenschappen. bij beschikking van 11 november 1975, kenmerk LMBO/SFO-302.644. Opsturen in open envelop
(zonder postzegel) naar:
Koninklijke PBNA Antwoordnummer 1500,
Koninklijke
SL PBNA
Voor wat betreft zijn schriftelijk onderwijs activiteiten is PBNA erkend door de |
B deke keke hehehe kekekekekekekekeke keke Ke kekekekekeke keke Kakeke ke keke kekekehe keke keke ke kele keke ke keke keke kekeke kekekeke ke hekekeke ke hehe keke kekadad
in BELGIE
* onze nieuwe VOORJAAR 1987 CATALOGUS is nu uit, Stuur ons een kaart * zijn al onze artikelen verkrijgbaar-bij : Ti * met je naam en adres + de vermelding 'MSX Computer Magazine' n Het Computerwinkeltje pvba, * en we sturen hem GRATIS toe. Of kam hem afhalen in de winkel. * M Sabbestraat 39, B-2800 MECHELEN Kekekekekekeke hekekekeke ke keke keke keke keke kekekekeke keke keke keke keke keke keke hekekekekeke kekekekekeke keke kekeheheke ke keke keke keke ke keke ke kelake ke ked telefoon (O15) 206 645 HIERONDER EEN OVERZICHT VAN ACTUELE MSX BOEKEN HH MSX BESTSELLERS APRIL 1987 m 280, BASIC, Es Logo, Pascal kkekeke keke keke keke hekele hehehe keke ke hekele keke keke keke Aeledeke keked mn Cursus 280 Assembleertaal .….…......... 36 Zakboekje 2-80 .….............« 25 _* Speciale MSX boeken aanbieding * HH Programmeren van de 280 .......... 59,50 Advanced 280 Machine Code .….…. 65 * MSX EXPOSED ............ f 5, * MT Turbo Pascal Compleet .….............. 68 Microsoft BASIC — MSX BASIC ... 69 * normale prijs É 39,- * Programmeercursus MSX BASIC ......... 45 Bouw zelf een Expertsysteem in kkkkikkkkkkkkkkkkikkkekkieekk Werken met Bestanden in MSX BASIC ….. 45 BASIC “sars sies ais ad sedens dann 45 OT Handboek MSX „.........seeeeeee er 79,50 Kunstmatige en op uw MSX nederlands man BASICODE-3 incl cassette MSX/MSX2 27,50 Computer eee wier wie: 30 MSX-2 BASIC Handboek …….….... 57,05 LL *MSX BASIC met VPOKE en SPRITEs.... 27,50 De Programmeertaal Cc ek edes ste 25 _*MSX-2 Machinetaalhandboek . 42,90 [{{] *MSX Truuks en Tips deel 8 ........ 25,15 Practical C for the Home Micro. 39 *MSX-2 Zakboekje .…........... 27,75 MSX Truuks en Tips deel 7 ........ 25,15 Logisch. LO9O osn sn neee datse 35 *Graf ische Experimenten voor Di MSX Truuks en Tips deel 6 .…....... 25,15 Cursus Pascal ............e« 39,90 MSX ‘Computers .….….......es.» 34,50 en MSX Truuks en Tips deel 5 .…....…. 25,15 Turbo Pascal Program Library .… 65 MSX Computers en Printers .… 27,75 *MSX-2 Zakboekje ……...........ee.« . 27,75 MSX nederlands MSX BASIC Handboek „.……...... 49,95 LLL *Grafische Experimenten voor MSX .. 34,50 40 Grafische Programmaas MSX 29,50 MSX DOS Handboek: v iedereen 26,75 La MSX ROM/BIOS Handboek ………............. 55 Adventures voor de MSX ..... 24,95 MSX Disk Handboek .......... 29,80 man MSX BASIC (Sickler) ...........s«« 30,75 Miraculeuze Spelen voor uw MSX 29 MSX Verder Uitgediept ….... 24,10 LLU *MSX Listingboek .…...........enee 17,95 *MSX-Computers in Basisschool 39,90 Financiele Programmaas v MSX 25,75 Een “Toepassingen voor MSX computers MSX Computer Spelen Boek .….…. 24,95 Het MSX Software boek ………... 27,90 HH met besturingsprojekten ………...... 29,50 *MSX Programmaas voor dagelijks Werken met de MSX Camputer . 25,75 [Lj MSX BASIC leerboek deel 2 ........ 24,75 gebruik „...sesesenseeseses 29,75 De MSX Gebruikersgids .…….. 39,50 TT] MSX opdrachten bij deel 2 ......…. 11,10 Het MSX instructieboek .…….…. 39,50 MSX Programmaverzameling .……. 49,90 OH MSX DOS leerboek deel 3 .….…....……. 24,75 MSX Programma Mix .........-« 24,95 Grafiek en Geluid voor MSX . 49,90 TT *MSX Programmeren in Machinetaal .…. 32,50 Professionele Software voor de MSX Machinetaalhandboek .......... 34,80 MSX Computer .….…........e.« 49,90 MSX duits en engels MSX Machinetaalboek .......…...... 49,90 Leren Omgaan met MSX Computer25,75 MSX Tips und tricks ..........- 59 Li] *Het Floppyboek voor MSX Computers 59,90 MSX DOS met Disk BASIC ..….. 33,50 Das MSX Buch mit MSX-2 ........ 69 MSX BIOS — complete listing ......... 99 BASIC Programmaas voor MSX . 25,50 The MSX Games Book ............ 29 OH “Tips en Trucs voor de MSX Computer 49,90 MSX Listingboek …........... 17,95 Useful Utilities for MSX .……. 17,50 TTT] uee ACTUELE MS X SOFTWARE (t=tape/d=disk/c=cartridge) an Tj MSX Nuttig : MSX Adventures MSX Sportsimulaties MSX arcade games: EE +44 MSX-CALC cartridge .….. 195 *De Erfenis .......... t 59 Le Mans .....sessee…. t 15 Donkey Kong .…........ t 36 [IT ll Spreadsheet + Graphics *De Erfenis ........-. d 69 International. Karate t 39 Gauntlet ..........…. t 39 Ti MSX-TEXT cartridge .….…. 195 Castle Blackstar ………. t 32 Dunkshot —-basketball c 79 Future Knight …..... t 32 EE Tekstverwerker + Database Journey to the Centre of *Wintergames …........ t 39 Sea King ............ t 10 TT *EasyPaint ……......... t 35 Earth ......... se. t 15 Formula l Simulator . t 10 Boulderdash II .……….…. t 39 TJ) ‘Palet .s.ssssesveseve t 35 Jewels of Darkness .…. t 65 Konami Boxing ……..... c 65 Spy vs Spy II .….…....…. t 39 [4 Tj *Des.2 „sss t 50 Vera Cruz Affair .... t 45 Konami Football .………. c 65 Sprinter II -trein t 34,90 TT Music Editor 'MUE' c 95 “Salvage .….....……...«. t 10 Footballer of the yeart 32 Five Star Games ..... t 39 an *MSX Artist .…......... t 19 The Price of Magick . t 45 Speedking motorrace . t 12 *Fire Hawk ...…........ t 10 B LT *PRINT X PRESS t 95 *Silicon Dreams ……. t 59 Dawn Patrol ……. t 49,90 HH Tr] idem op disk ……..……. ä109 MSX Flightsimulators Computer Hits 3 ….… t 39 Hi voor Epson Printers. Arcade Adventures 737 Flight Simulator t 49 Vestron ……........ t 10 LL Eddy II tekenen ……. c 76 *Avenger .….…......v.v. t 39 Chopper I ........ t 34,90 Trailblazer ......... t 32 TT TI Tasword MSX ...…...... t 65 ‘Way of the Tiger II' Dambusters „…...…..….. t 39 Finders Keepers .………. t 10 + tj Aacko Desk ..(3.5"), d 399 “Batman .….......….…... t 36 Space Shuttle ……...... t 49 Chicken Chase .…...... t 15 databasettekstverwerker *Deus ex Machina ……... t 36 Flight Deck ……….…. t 59,90 Jack the Nipper ……….. t 35 TTT EH Aacko Scribe (3.5") d 259 *Dynamite Dan ......…. t 36 Starfighter ….... t 34,90 Knight Tyme .…....... t 15 4 MSX utilities : “Time Trax .……... see t.15 North Sea Helicopter 59,90 Invaders .......…....« t 10 EI] ‘speedsave 4000 … … t 29 *Storm t 10 Spitfire 40 …....…. t 39 _ Molecule Man …..…. t 12 HH LI] Speedsave 4000 ………. d 45 Octagon Squad ……….... t 10 MSXETa: tsass wonden t 45 HH +) *Diskit -disk toolkit. d 69 *Wizard's Lair .….…..….. t 36 MSX-2 Software op disk Konami Nemesis .………. e 65 OT ee MSX programmeertalen : The Chess Game MSX-2 89,90 Konami The Goonies .…. c 65 Eee [TT] Hisoft DevPac ………... t 79 manne Chopper II .….…..... d 69,90 Desolator …….......... t 36 TH Hisoft DevPac „...... d165 *NASHUA diskettes per 10 * Red Lights of A'damd 79,90 Turmoil eene t 15 TU LL Hisoft Pascal …....….. t125 5" single sided ………. 25 “Thunderball ……….…. d 49,90 OLS ele ese sen nele t 15 Lj] Hisoft Pascal 80 .... dl65 3.5" single sided …..…. 55 *Tasword MSX-2 .... d 149 Konami Knightmare .………. c 65 4 ze Hisoft C+ d165 3.5" double sided .….….…. 75 _*FISTAN ........... d300,50 6 Computer Hits ………. t 35 [Ì IS *Flash (dis-)assembler dIl9 — financiele administratie Konami Hyperralley .. c 65 HH mn LEE LELLLELLLLLLLEELELLLLELLLLEELLLELLLELEELLEELLLLLELLLLLLLELEELLLEELLLLEELLLLE LLL " winkel open van woensdag t/m zaterdag tussen 11.00 en 17.00 (maandag/disndag gesloten) — alle prijzen inclusief BIW ide edes E 6,- per ete vraag onze gs VOORJAAR 1987 CATALOGUS aan. it EEE maan | EEE
een
Misverstanden
rond COM-files
Aan het einde van de assembler-test uit nummer 11 stond een passage, die aanleiding heeft gegeven tot misverstanden. Er staat: ‘Deze (COM-)bestanden zijn niet zomaar te laden onder Basic, hoewel daar betrekkelijk eenvoudig iets aan gedaan kan worden’. Dit is door veel mensen opgevat als ‘het is mogelijk COM-files te laden onder Basic’. Helaas, dat is niet altijd waar. Wat we bedoel- den was: het is mogelijk met de DevPac-assembler onder MSX- DOS COM-files te maken, die wel degelijk in te laden zijn met het BLOAD-kommando. Het gaat daarbij dus om een speciaal soort
COM-files.
Truuk
We hebben ook al eerder be- loofd, om te laten zien hoe dit soort COM-files gemaakt kan worden. Voor deze truuk is een beetje kennis nodig van het disk-formaat van bestan- den, die met BSAVE wegge- schreven zijn. Laten we die be- standen even BSAVE-files noemen.
Disk-formaat
BSAVE-bestanden worden al- tijd op dezelfde manier opge- slagen. De eerste zeven bytes van de file bevatten alle infor- matie die het BLOAD-kom- mando nodig heeft om het be- stand op de juiste plaats terug te laden. Het formaat is als volgt:
het eerste byte is altijd 254, of- tewel FE hex. Dit geeft aan, dat het om een BSAVE-be- stand gaat; Basic-bestanden beginnen altijd met 255, FF hex.
Het BLOAD-kommando test dit byte meteen; een ‘Bad file mode’-foutmelding is het ge- volg, als het eerste byte niet klopt. Het LOAD- en RUN- kommando onderzoeken of het eerste byte 255 is en geven dezelfde foutmelding.
De volgende twee bytes vor- men samen een 16-bits adres. Dit is de plaats waar het be- stand in het geheugen zal wor- den opgeborgen: het begin-
adres. Zoals gewoonlijk, wordt eerst het lage deel van het adres weggeschreven, daarna het hoge. Een begin- adres van 1234 hex wordt dus opgeslagen als 34 en dan 12.
De volgende twee bytes vor- men op precies dezelfde ma- nier het eind-adres, de laatste plek in het geheugen die door het bestand bezet wordt.
De daaropvolgende twee bytes vormen het start-adres. Als het bestand wordt geladen met ‚R’ erachter, gaat de compu- ter er van uit, dat het om een programma gaat. Dit pro- gramma wordt dan meteen na het inladen uitgevoerd, door naar het start-adres toe te springen. Wordt het start- adres bij de BSAVE-opdracht niet opgegeven, dan wordt hiervoor het begin-adres geno- men.
Als een bestand weggeschre- ven wordt met
BSAVE'test”,&hC000, &hC245,&hC127
dan zien de eerste zeven bytes van het bestand ‘test’ op disk er als volgt uit:
FE 00 CO 45 C2 27 C1
COM-files
Voor COM-files is er eigenlijk geen vast formaat. MSX-DOS neemt aan dat alle bestanden waarvan de naam op COM eindigen, ML-programma’s
zijn met een start-adres van 100 hex. Al die informatie hoeft dus niet in het bestand zelf te staan. Het eerste byte van een COM-file is dan ook meteen de eerste ML-instruk- te.
Vanuit de assembler
Nu is het mogelijk, om Basic voor de gek te houden door een COM-file te maken die er - voor Basic tenminste - uit ziet als een BSAVE-file. Het is vol- doende, om ervoor te zorgen dat de eerste zeven bytes de juiste informatie geven over het programma. Dit kan als volgt bereikt worden:
De eerste instruktie van het as- sembler-prgramma moet
DEFB 254
zijn, of iets wat daarop lijkt, af- hankelijk van de assembler. Deze instruktie zorgt ervoor dat de COM-file, die er bij het assembleren onstaat, begint met een FE-byte.
Direkt daarachter komen drie DEFW-instrukties, die het be- gin-, eind- en start-adres bepa- len. Voor bovengenoemd test- voorbeeld zou dat dus worden
DEFB 254
DEFW 0C000H DEFW 0C254H DEFW 0C127H
Daarachter komt gewoon het ML-programma. Dit betekent wel, dat de drie adressen door
de programmeur moeten wor- den berekend. Om dit te ver- mijden kan de volgende proce- dure worden gebruikt:
DEFB OFEH DEFW begin DEFW eind DEFW start
ORG 0C00OH begin: …
start: … eind: …
De uitdrukkingen ‘eind’ en ‘start’ zijn nu labels, waarvan de waarde door de assembler wordt bepaald. Het label ‘be- gin’ krijgt automatisch de waarde van het begin-adres - hier CO00 - omdat het label vlak achter de ORG-opdracht staat. Het adres achter de ORG-opdracht moet natuur- lijk door de programmeur zelf gekozen worden, maar de as- sembler plaatst automatisch de Juiste waarden voor begin, eind en start in de eerste zeven bytes.
Basic zal er nu geen bezwaar tegen hebben om dit bestand met een BLOAD-opdracht in te laden. Een en ander bete- kent wel, dat het programma niet meer onder MSX-DOS als een COM-file gebruikt kan worden! Daarom is het netter om de laatste drie letters van de naam van het COM-be- stand te veranderen, bijvoor- beeld in .BIN,om aan te geven dat het hier om een BSAVE- bestand gaat en misverstanden te voorkomen.
Over misverstanden gespro- ken: hopelijk is hiermee het misverstand rond de .COM- bestanden nu uit de weg ge- ruimd.
| SOFTWARE-BESPREKING |
Administratie en Voorraad /Fakturering
In deze aflevering van MCM besteden we weer eens aandacht aan een administratiepakket. Deze keer hebben we de geïntegreerde Finan- ciele administratie en het Voorraad/Fakture- rings pakket van Computer Consultancy & Software onder de loep genomen.
Deze programma’s werden vroeger verkocht onder respectievelijk de namen OnyxF en On- yxM. Die benamingen heeft men echter laten vallen nu de pakketten exclusief door Philips
worden verkocht.
Beide programma’s zijn desgewenst los van el- kaar te koop en te gebruiken.
De door ons geteste versies van de programma's zijn uit- sluitend geschikt voor MSX-2 computers waarop minimaal een diskdrive en een 80-ko- loms printer zijn aangesloten. Het is uiteraard ook mogelijk om met twee diskdrives te werken.
MSX-DOS
lets wat een potentiele koper van dit pakket wel in het ach- terhoofd moet houden is het feit dat de programma’s onder MSX-DOS draaien. Wanneer men niet de beschikking heeft over dit besturingssysteem, bijvoorbeeld wanneer men een MSX-2 computer heeft ge- kocht met een losse - niet inge- bouwde - diskdrive, dan moet men de toch al niet malse aan- schafprijs nog eens verhogen met een bedrag van ongeveer f. 160,-; de prijs voor MSX- DOS.
Bij deze pakketten geldt - net als bij alle andere administra- tieve programma’s - natuurlijk ook weer dat enige deskundig- heid op boekhoudkundig ge- bied vereist is bij de omgang met dit programma. Het boek- houden gaat niet helemaal vanzelf met een computer!
Financiele administratie
Behalve een grootboekadmi- nistratie krijgt de koper van dit
programma ook een debiteu- ren/krediteuren _sub-admini- stratie in handen.
Anders dan bij het door ons - in MCM nummer 11 - geteste pakket Fistan, is de gebruiker gebonden aan een maximaal aantal grootboek- en debiteu- ren/krediteuren rekeningen.
In deze aantallen kan onder- ling niet worden geschoven. Per bestandsdiskette is ruimte voor:
500 grootboekrekeningen 500 debiteuren/krediteuren 1000 mutaties
Voorraad/Fakturering
Deze eventueel ook los te ge- bruiken _uitbreidingsmodule stelt de gebruiker in staat om fakturen te vervaardigen met behulp van de computer. Aan de hand van de fakturering worden de diverse debiteuren rekeningen bijgewerkt. Ge- lijktijdig wordt per artikel het in voorraad zijnde aantal bij- gehouden. De grootte van de hierbij gebruikte bestanden is:
500 debiteuren 2000 artikelen 2500 openstaande posten
Installeren
De pakketten zijn vrij te kopie- ren, maar ze zijn uiteraard wel
beveiligd tegen ongeoorloofd gebruik. Dit heeft men gedaan door aan iedere programma- diskette een individueel serie- nummer toe te kennen. Bij het in gebruik nemen van het pak- ket dient men eenmalig een ge- bruikersnaam in te voeren, de- ze kan nadien niet meer wor- den gewijzigd.
Vervolgens wordt de gebrui- ker gevraagd een kontrolege- tal in te voeren, hetgeen men telefonisch opvragen moet bij CCS, de ontwerpers van dit pakket. Ook de after-sales ser-
vice wordt geheel door CCS |
verleend. Dit kontrolegetal hoeft slechts eenmaal te wor- den ingevoerd.
In tegenstelling tot het eerder geteste Fistan pakket is het mogelijk om, zonder bijko- mende kosten, een onbeperkt aantal administraties op te starten. Aangezien behalve een gebruikersnaam ook de naam van de te voeren admini- stratie moet worden ingevuld, is het pakket te gebruiken door administratiekantoren.
Na wat opstart-problemen, die volgens CCS te wijten waren aan de onzorgvuldige wijze waarop het door CCS in de arm genomen diskette-dupli- ceerbedrijf zich van haar taak had gekweten, konden wij de programmapakketten aan een uitgebreide test onderwerpen.
Grootboek
Zoals gezegd biedt een be- standsdiskette ruimte aan ma- ximaal 500 grootboekrekenin- gen. Deze grootboekrekenin- gen dienen te worden opge- splitst in twee kategorieen, te weten: Balans en Verlies- en Winst rekeningen.
Op de Balansrekeningen wor- den alle bedragen bijgehouden die een onderdeel van het ver- mogen vormen. Te denken valt hierbij bijvoorbeeld aan de bankrekening, inventaris, nog te betalen kosten, etcete- ra.
De tweede groep wordt ge- vormd door de Verlies- en Winstrekeningen. Uit deze re- keningen kan men opmaken hoe een bepaald winst - of ver- lies - cijfer is opgebouwd. Eris uit af te lezen hoe erg de omzet weer is tegengevallen en hoe uitzonderlijk hoog de onkos-
ten weer waren. Dus helaas is er ook dit jaar geen ruimte voor salarisverhogingen.
Wat onmiddellijk opvalt bij het aanmaken van het reke- ningschema - de lijst met alle grootboekrekeningen - is dat een aantal grootboekrekenin- gen reeds vast in het bestand aanwezig zijn. Dit zijn onder andere de rekeningen voor kas, bank, giro, B.T.W. en de grootboekrekeningen voor de- biteuren en krediteuren. Deze opzet heeft als nadeel dat het voeren van een administratie volgens het veelgebruikte sys- teem van het decimale reke- ningstelsel niet mogelijk is. Bij dit decimaal rekeningstel- sel is het namelijk gebruikelijk dat de rekeningnummers vol- gens een bepaalde rubricering worden toegekend. Bijvoor- beeld alle materiele activa, zo- als bedrijfspanden, auto’s en inventarissen, worden onder- gebracht in een groep groot- boekrekeningen die begint met het cijfer 0. De financiele middelen, zoals kas, bank, gi- ro, debiteuren en krediteuren vindt men dan in de groep re- keningen die met het cijfer 1 beginnen.
Aangezien de vast in het sys- teem aanwezige rekeningen zijn genummerd van 1 tot en met 12, kan het grootboek niet worden ingericht volgens dit decimale rekeningstelsel.
Debiteuren/Krediteuren
*DEMDNSTRAT LEPAKKET # ADMINISTRATIE
REKEN INGSCHEMA
NUMMER OMSCHRIJVING Vla
*DEMONSTRAT IEPAKKET & MUTAT IEVERSLAG
ADMINISTRATIE:
VOLG RELATIE FAKTUUR NR __ NUMMER REKENING
BOEK ONV SRT DATUM BET DGB
® 408 @Q1-B1-B7 O 87002 02-01-87 87 @5-91-87
@® 97-01-87 87003 @7-01-87 7081 31-01-87 87001 31-01-87 4008 31-01-87 ® 4010 31-01-67 1408 31-01-87 1418 51-01-87 2108 31-01-67 2198 51-01-87 87002 31-81-87
OAIATIAWS Cee R
ovverowero
wordt afgesloten. Het is daar- door wat lastig om een goed historisch overzicht te houden. Een faktor die hier ook bij meespeelt is het feit dat wan- neer in een bepaalde periode geen mutaties op een debiteur of krediteur zijn geboekt, hier- voor geen overzicht wordt uit- gedraaid. Ook niet wanneer nog een oud saldo openstaat. Om dan toch een goed inzicht te houden is men wel haast ver- plicht om alle debiteuren/kre- diteuren overzichten los te scheuren en deze per relatie per periode op te bergen. Het ware ons inziens beter geweest wanneer fakturen pas uit het systeem zouden worden ver- wijderd nadat deze als betaald zijn geboekt.
Het is uiteraard wel zo dat mu- taties in de debiteuren/kredi- teuren sub-administraties zijn geintegreerd in de grootboek- administratie. Dit houdt in dat wanneer men geld ontvangt als betaling van een faktuur, ge- lijktijdig de bewuste debiteur alsmede de grootboekreke- ning debiteuren en bijvoor- beeld de grootboekrekening bank worden gemuteerd.
Overzichten
Op elk gewenst moment kan men allerlei overzichten uit- printen. Sommige overzichten kunnen ook even snel op het beeldscherm worden beke- ken. De overzichten die kun- nen worden uitgeprint zijn on- der andere een mutatiever- slag, de Balans en Verlies- en Winstrekening, overzichten van de grootboekrekeningen en overzichten van de debiteu- ren/krediteuren rekeningen.
Een positief punt hierbij is dat men bij het invoeren van de systeem-konstanten kan in- voeren of men 11 inch of 12 inch papier gebruikt. Verder is het mogelijk om bij CCS voor- bedrukte kaartjes te bestellen voor het printen van groot-
BLAD &
24-02-1987
TOTAAL BTW
MUTAT IE-OMSCHRI JV ING BEDRAG BEDRAG prive storting 5000. 20 ®. 09 DC-121@ F-87002 4240. 00 248.08 DC- 13502 F-87.01,05 «000.00 1009.00 DC-1301 F-A/5518-F 46008. 90 600. 2 DC-1208 F-67005 =240. 00 -40. 90 DC- 1200 F-7001 9600.00 1608.00 DC- 1208 F-87081 3508. 0 @.00 salarissen januari 10000. 00 @.00 salarissen Januari 2500. 00 @. 28 salarissen Januari -4600. 03 @. 00 salarissen Januart 3000. 00 ®.ee salarissen januari -4900. 20 ®. 20 salarissen januari 4900. 0 ®.08 DC-1218 F-67802 4240. 90 ®.a0
boek- en debiteuren/krediteu- renoverzichten. Voor deze kaartjes, die per 1.000 stuks worden geleverd, betaalt men f. 48,- exclusief B.T.W.
Op het beeldscherm kan men desgewenst een komplete proef- en saldibalans opvra- gen. Ook overzichten van een bepaalde grootboekrekening kunnen op het beeldscherm worden verkregen. Een over- zicht van debiteuren of kredi- teuren kan men met het Finan- ciele pakket helaas niet op het beeldscherm laten zetten. De- ze mogelijkheid wordt de ge-
bruiker alleen binnen het Voorraad/Fakturerings pak- ket geboden. Mutaties
Het invoeren van de mutaties gebeurt via de verschillende dagboeken. Dit zijn bijvoor- beeld het Verkoopboek, het Inkoopboek en het Bankboek. De boekingen worden dan vanuit deze dagboeken door- geboekt naar de verschillende grootboek- en sub-grootboe- krekeningen.
Tijdens het invoeren van de mutaties wordt voor de kas- bank- en memoriaal-rekenin- gen een saldo bijgehouden op het beeldscherm. Dit is handig bij het boeken van een dagaf- schrift van de bank waarop een groot aantal fakturen worden betaald. Men kan dan aan het saldo zien of alle boekingen zijn verricht door het saldo van de grootboekrekening bank te vergelijken met dat op het dag- afschrift.
Bij hetinvoeren is het mogelijk om door het invullen van een B.T.W. kode het bedrag aan B.T.W. door het programma te laten uitrekenen en te boe- ken. Dit kan echter ook hand- matig gebeuren.
Van de ingevoerde nummers, zowel voor grootboekrekenin- gen als debiteuren/krediteu- ren, wordt gekontroleerd of
deze in het bestand voorko- men. De bijbehorende naam wordt dan alsextra kontrole op het beeldscherm afgedrukt. Indien het gebruikte nummer niet bestaat, wordt dit op het beeldscherm gemeld.
Bij de door ons geteste versie van het programma bleek dat het mogelijk was om een foute boeking, ogenschijnlijk pro- bleemloos, in te voeren. Bij kontrole van de verschillende grootboekrekeningen en debi- teuren/krediteuren bleek na- derhand dat de hele boeking verworpen was.
Naar men ons bij CCS verze- kerde was dit probleem inmid- dels opgelost. De gebruiker van de nieuwste versie van het programma wordt nu verplicht een bestaand rekeningnum- mer in te voeren voordat de boeking wordt geaccepteerd.
Kontrole
Nadat alle mutaties zijn inge- voerd, vraagt het programma of de ingevoerde mutaties moeten worden gekontro- leerd. Er wordt dan gekeken of bij het boeken de juiste B.T.W. kodes zijn ingevoerd en of er geen negatief kassaldo is ontstaan.
Alle mutaties worden automa- tisch door het programma doorgenummerd. Een aardige mogelijkheid van het pakket is het achteraf wijzigen van inge- voerde mutaties. Zo is het mo- gelijk om ingevoerde reke- ningnummers en/of bedragen alsnog te wijzigen.
Wat in onze ogen echter een serieuze tekortkoming van het programma is, is het feit dat deze wijzigingen ook nog kun- nen worden aangebracht nadat alle lijsten, tot en met de Ba- lans en Verlies- en Winstreke- ning aan toe, zijn geprint.
“DEMONSTRAT IEPAKKET # BALANS EN WINST-VERLIES
ADMINISTRATIE:
REKENING OMSCHRIJVING NUMMER
1 Kas 2 Bank 7 Debiteuren 8 Crediteuren 9 BTW te betalen 6 7% 19 BTW te betalen 20 7. 12 Te vorderen BTW 188 Inventaris 400 Prive 1439 Af te gragen LB/ACW etc. 1410 Af te dragen bedrijfsver. 4009 Salarissen A@19 Sociale lasten 6080 Inkoop goederen 8093 Omzet — BTW hoog 8010 Omzet — BTW laag Saldo Winst of Verlies
16520. 90
Bij onoordeelkundig gebruik kunnen wij ons voorstellen dat iemand achteraf een korrcktie maakten vergeet de nieuwe lij- sten uit te draaien. Nadat de periode is afgesloten zijn de mutaties gesaldeerd en is het bijzonder moeilijk om te ach- terhalen wat er is gebeurd.
Bij oordeelkundig gebruik van deze mogelijkheid tot achteraf korrigeren kunnen de resulta- ten voor een bedrijf natuurlijk nog dramatischer worden wan- neer een administrateur ‘krea- tief gaat boekhouden. Het kan dan de nodige tijd kosten voordat frauduleuze handelin- gen aan het licht komen.
Over deze tekortkoming heb- ben wij ook kontakt met de le- verancier opgenomen. Men vertelde ons dat voor deze op- zet was gekozen nadat was ge- bleken dat het merendeel van de gebruikers om deze moge- lijkheid had gevraagd. Aange- zien men zich bij CCS inmid- dels bewust is van de gevaren van het achteraf veranderen van mutaties heeft men be- loofd ook hier verandering in aan te brengen. In de nieuwste versie van het programma zal het niet meer mogelijk zijn om ingevoerde boekingen te wijzi- gen nadat de grootboek over- zichten zijn geprint.
Fakturering
Het Voorraad/Fakturerings pakket laat de gebruiker op eenvoudige wijze fakturen aanmaken met behulp van de computer. Na het invoeren van een debiteurennummer worden naam en adresgege- vens van de gewenste debiteur op het scherm getoond. Aan de hand van de artikellijst kan men vervolgens het nummer van het geleverde artikel in- voeren, gevolgd door het aan-
24-82-1987 WINST k VERLIES BALANS VERLIES WINST DEBET CREDIT 120.00 7740. 00 5040. D© 10820. 02 240. 08 1560. 00 1620. 02 5000. 90 5000. 98 4603. 90 3000. 90 19200. 90 2500. 00 4008. 20 7800. 2 4002. 22 2.00 4708. 0 4700. 90 ®.00
16520. 00 25200. 00
25220. 00
enn zeaezazene meactenees 2eumzezetn
boek nr naem boekhouding pariode rekeningnaam rekeningnr. [blad MCM-TEST 1 Janssen B.V 1200 1 datum _ |boekstuknr omschrijving dagboek debet eredit BEGINSALDO 05-03 VERK 7968. 93) 10-03 VERK =1410. 00) saldo debet saldo eredil 6578. 95 totaal dabet totaal cradit 6578. 93) 6578.93 mmm |
ADMINISTRATIE:
MCM-TEST
BLAD 1
ART. NUMMER ONSCHRIJV ING
Diskettes 5.5 inch enkelzidig 1218 Diskettes 3.5 inch dubbelzijdig 2028 Papier 12 inch X 248 mm 4009
Handleiding programmeercursus
Totaal
85-03-1937
BTW VOORR, ----- PRIJZEN ----- VOORRAAD
%__MINVRD INKOOP 1 WAARDE 2 3 4 5
20 25000 2.25 7.18 56250. 00 5000 6.75 6.2 5.50 5.00
2e 22020 4.00 12.25 80000. 00 2520 11.75 11.02 18.25 9.00
20 10000 25.78 41.85 257800.00 5000 40.20 39.00 38. 00 36,50
& 1009 12,75 24,95 12750.00 290 24,95 24.95 24.95 24.95
*DENONSTRAT IEPAKKET + KONTROLELIJST RELATIES
1 ALGEMENE DEBI TEUR
1200 Janssen B.V Stationsplein 23
1234 FF Geldermalsen 1218 Feenstra & Zonen B.V Dorpsstraat 1
5555 XX Utrecht 1211 Feltinga, Firma Postbus 444
5456 JH Veendam 1300 Vliet en van Kempen Langestraat 1-11 7894 LL Heemskerk 1301 Graaf, de Postbus 3
547B KK Zandvoort
1111 EC Amsterdam
ADMINISTRATIE:
BLAD 1 24-02-1987
f e.a $ ®.00 Kd ©. 00 £ 2.22 Là 8.00 f 2.00
tal en de prijs. Desgewenst kan men per faktuurregel een kor- tingspercentage invullen.
Nadat een faktuurregel kor- rekt is ingevoerd, wordt deze uitgeprint. Zodra de faktuur in zijn geheel is aangemaakt, drukt de printer een totaalre- gel af waarin de B.T.W. en omzet bedragen worden uitge- splitst naar de verschillende B.T.W. percentages.
Ook is het mogelijk om op de fakturen een standaardtekst
van vijf regels af te laten druk- ken. Deze tekst kan desge- wenst bij bepaalde fakturen worden onderdrukt.
Het is bovendien mogelijk dat een faktuur - geheel of gedeel- telijk - door de klant bij voor- uitbetaling is voldaan. Dit kan men aangeven aan het einde van de faktuur. Het vooruitbe- taalde bedrag wordt dan auto- matisch in het grootboek ver- werkt als zijnde een kasbeta- ling.
De fakturen worden door het programma doorlopend ge- nummerd. Bij het opstarten van het programma kan men invoeren welk faktuurnummer het laatst is gebruikt, zodat men vanaf dat punt verder kan nummeren.
Het totaalbedrag van een aan- gemaakte faktuur wordt auto- matisch overgeboekt naar de betreffende debiteuren reke- ning; het omzetbedrag en het bedrag aan B.T.W. worden eveneens naar de juiste reke- ningen doorgezet.
Wanneer men begint met fak- tureren moet men voor het doorboeken het rekeningnum- mer van de grootboekrekening Omzet invoeren. Doordat alle omzetbedragen naar deze ene omzetrekening worden door- geboekt, kan het invullen van de B.T.W. aangifte toch nog een tijdrovend werkje zijn wanneer men verschillende B.T.W. percentages hanteert.
Dit probleem kan echter be- trekkelijk eenvoudig worden ondervangen door de fakture- ringsgang te splitsen. Tijdens de eerste verwerking maakt men dan uitsluitend fakturen aan tegen het hoge B.T.W. ta- rief. Na het afsluiten van het programma roept men het fak- turerings programma dan nog- maals op en geeft men bij de te gebruiken grootboekreke- ning Omzet het rekeningnum- mer voor de met 6% B.T.W. belaste omzet aan.
Helaas is het niet mogelijk om de af te dragen B.T.W. bedra- gen op vergelijkbare manier naar de verschillende rekenin- gen door te laten boeken. Dit zal men via een Memoriaal- post moeten doen.
Aanmaningen
Vanuit de Voorraad/Fakture- rings module kan men aanma- ningen uitprinten. Deze hoe- ven echter niet voor alle debi- teuren tegelijk te worden uit- geprint, men kan dit per debi- teur doen.
Op deze aanmaningen kunnen twee regels tekst worden ge- print, die men geheel naar ei- gen inzicht kan invullen. Zo
kan een notoir slechte betaler een wat hardere aanmanings- tekst worden gestuurd dan een klant die slechts sporadisch
een betalings-achterstand heeft. Ontvangsten
De integratie van beide pak- ketten werkt helaas niet naar twee kanten. De faktuurbe- dragen worden namelijk wel automatisch naar het debiteu- ren bestand overgeboekt, maar de ontvangsten niet naar het bestand dat gebruikt wordt voor het printen van de aanma- ningen. Hierdoor is het nood- zakelijk om de debiteuren ont- vangsten twee maal te boeken.
De eerste keer dient dit in de financiele administratie te ge- beuren, de tweede maal die- nen de bedragen nogmaals als betaling te worden geboekt in het _Voorraad/Fakturerings pakket. Dit dient natuurlijk ui- terst nauwkeurig te gebeuren om verschillen tussen beide be- standen te voorkomen.
Een uitzondering op deze regel wordt gevormd door de voor- uit betaalde fakturen. Wan- neer dit bij het aanmaken van de faktuur wordt ingevoerd, zullen deze bedragen als kas- ontvangst worden aangemerkt en als zodanig in de grootboek- administratie worden ver- werkt.
Voorraad
Aan de hand van de fakturen wordt per artikelnummer een voorraad bijgehouden. Alle gefaktureerde aantallen wor- den in mindering gebracht op de voorraad. Eventuele re- tourzendingen worden weer opgeteld bij het aantal in voor- raad zijnde exemplaren. In de- ze voorraad administratie kan men ook per artikel de mini- maal in voorraad te houden aantallen invoeren.
Als men de moeite neemt om ook de binnengekomen goe- deren regelmatig te verwerken in de aantallen die men in het magazijn - en dus in het voor- raad-bestand - heeft, kan dit een goed hulpmiddel zijn bij het opgeven van een bestelling aan de leverancier. Het is na- melijk mogelijk om op ieder gewenst moment een zoge-
naamde Bestel advies lijst uit te draaien. Wanneer de voor- raad van een artikel beneden het minimum is gekomen, wordt op deze lijst vermeld hoeveel men moet bijbestel- len.
De voorraadadministratie vormt geen onderdeel van de financiele administratie. De waarde van de voorraad dient aan het einde van een periode te worden vastgesteld. Vervol- gens zal de voorraadwaarde moeten worden gemuteerd door het invoeren van een Me- moriaalpost.
After-sales service
CCS biedt de gebruiker van beide pakketten de mogelijk- heid om voor een bedrag van f. 100,- excl. B.T.W. een servi- cekontrakt af te sluiten. In ruil hiervoor krijgt men 100 minu- ten telefonische ondersteu- ning.
Met problemen kan men elke werkdag van 10-12 uur en van 14-15 uur bij CCSterecht.
Een ander stukje service waar- van men zich bij het afsluiten van een servicekontrakt verze- kert, is de gratis toezending van updates. Zelfs wanneer men per ongeluk het program- ma mocht beschadigen of wis- sen krijgt de gebruiker - na het opsturen van het onbruikbaar geworden origineel - gratis een nieuw exemplaar toegezon- den.
Konklusie
Doordat de programma’s ge- heel menu-gestuurd zijn, is het werken ermee gebruikers- vriendelijk.
De beschikbare overzichten zien er overzichtelijk uit, zij het dat het jammer is dat de de- biteuren en krediteuren sub- administratie weinig historisch overzicht bieden.
De bijgeleverde handleidin- gen laten op een aantal punten enigszins te wensen over. Zo wordt bijvoorbeeld nergens duidelijk gemaakt dat, om een aparte bestandsdiskette aan te maken, men bij het ingeven van de systeemvariabelen moet aangeven dat men met twee diskdrives werkt, ook
wanneer men in werkelijkheid slechts een enkele diskdrive gebruikt. Wanneer men invult dat men met een enkele dis- kdrive werkt zullen de bestan- den op de programmadiskette worden aangemaakt. Dit zal in de praktijk echter niet al te veel problemen opleveren als men gebruik maakt van 720K dis- kettes. Er is dan voldoende ruimte om alle bestanden op bij te houden. Het enige be- zwaar is dat het maken vaneen backup van de gegevens wat langer duurt, aangezien ook de programma’s zelf moeten wor- den gekopieerd.
We hebben in de handleiding- en ook vergeefs gezocht naar het laten samenwerken van de Financiele administratie en de
boekh. nr. naam boekhouding periode rekeningnaam rekeningnr. er _Ceer_[T |_datum _ |ooekstuknr] omschrijving credit SALDO VORIGE PERIODE 240. 00 DC-1200 F-1001 7988.953 DC-1210 F-1002 2545.62 DC-1211 F-10053 116280. 00 DC-1200 F-1004 -1410. 00 JOD 1 DC-1211 F-1005 25000. 00 DC-1210 F-1005 1179.00 DC-1210 F-1005 1179,.00 saldo credit 109164.55 totaat credit 126585. 55 1265835. 55
Voorraad/Fakturerings admi- nistratie. Met behoorlijk wat puzzelen - en telefonische on- dersteuning van de makers - zijn we er echter wel uitgeko- men.
Omtrent de handleidingen deelde CCS ons overigens mee dat men deze regelmatig her- schrijft, teneinde mogelijke onduidelijkheden uit de we- reld te helpen.
De prijs die men voor de pro- gramma’s vraagt is ons inziens behoorlijk pittig. Zeker wan- neer men er rekening mee houdt dat sommige gebruikers ook nog eens voor zo'n 160 gul- den MSX-DOS zullen moeten aanschaffen om deze pakket- ten te kunnen gebruiken. Een totaalbedrag van zo rond de f. 850,- voor een toch wat simpe-
le boekhouding/fakturering en het daarbij benodigde opera- ting-system is naar ons idee te hoog. Eigenlijk zou Philips dat MSX-DOS wel op de diskettes mee mogen leveren.
Philips Financiele Administra- tie VG-8590 Prijs: f. 399
Philips Voorraad/Fakturering VG-8591 Prijs: f. 299
Servicekontrakt: f. 100,- excl. B.T.W.
Rekeningkaartjes: f. 48,- per duizend excl. B.T.W.
Verdere informatie: Philips informatielijn Tel.: 040-781178
BLAD 1 24-02-1987
“DEMONSTRAT IEPAKKET « Administratie: Kontroleren Mutaties mutatienummer datum gekonstateerde fout
5 @2-01-1987 laagste kassaldo (op @1-81-1987): f
hoogste kassaldo (op @1-81-1987): f
BTW-laag tarief gefaktureerd
5008. 99
1 fouten in ingegeven mutaties
| SOFTWARE-BESPREKING
JRT-Pascal
In de afgelopen nummers hebben we reeds twee programmeertalen van de firma Lifeboat Inc. ge- test: BDS-C en Nevada-Fortran. Nu volgt het der-
de pakket, JRT-Pascal.
Standaard Pascal?
De taal Pascal is erg nauwkeu- rig omschreven, in tegenstel- ling tot bijvoorbeeld Basic. De makers, de heren Jensen en Wirth, hebben precies vastge- legd aan welke eisen een pro- grammeertaal moet voldoen, om zich Pascal te mogen noe- men. Deze eerste versie wordt vaak standaard Pascal ge- noemd.
Hoewel Pascal meteen goed bleek te voldoen en geschikt bleek voor een heleboel ver- schillende soorten toepassin- gen, vonden sommigen dat er een paar zaken ontbreken. Standaard Pascal is bijvoor- beeld op het gebied van strings - in het Nederlands ‘tekenrij- en’ - duidelijk minder handig dan Basic.
Er zijn dan ook bedrijven ge- weest, die een uitgebreidere versie van Pascal op de markt gebracht hebben: het bekende pakket Turbo-Pascal is daar- van een goed voorbeeld. Tur- bo-Pascal is een Pascal-versie met extensies - uitbreidingen - dat cen eigen leven is gaan lei- den. We zullen dit pakket bin- nenkort uitgebreid testen.
JRT-Pascal houdt zich over het algemeen aan de standaard, maar heeft wel enkele exten- sies. Een paar voorbeelden:
Strings
Er is een nieuw type toege- voegd aan de standaard set: de string. Dit tvpe kan net zo ge- bruikt worden als de andere gebruikelijker _Pascal-types: funkties mogen bijvoorbeeld een string-type terugleveren. De vergelijkende operatoren groter-dan kleiner-dan en is- gelijk en zelfs de Pascal toewij- zings-operator := werken bij
strings op de normale manier. Verder zijn er nog een aantal funkties toegevoegd om de be- werking van strings te verge- makkelijken:
Concat om strings aan elkaar te plakken,
Delete om karakters uit de string te verwijderen, enzo- voort.
Deze funkties zijn ingebouwd en hoeven dus niet van diskette gelezen te worden - hierover later meer.
Dynamische array’s
Een groot gemis van de meeste gecompileerde talen, zoals Pascal, is dat de grootte van ar- ray’s vantevoren moet worden opgegeven. In Basic kun je eerst aan de gebruiker vragen ‘Hoeveel getallen had u gehad willen hebben?’ en dan DIM X(…) doen. Dit noemt men ‘dynamische array’s’. In stan- daard Pascal zijn die niet mo- gelijk; in JRT-Pascal gelukkig wel. De ingebouwde funktie Allocate fungeert als DIM-op- dracht. De funktie Deallocate doet het omgekeerde - de ge- heugenruimte wordt weer vrij- gegeven, net als met ERASE in Basic.
Machinetaal
Vanuit een programma kan een willekeurige ML-routine worden aangeroepen met de CALL-funktie. De inhoud van de registers kan bij aanroep worden opgegeven en bij te- rugkomst worden uitgelezen. Dit zal niet iedereen nodig hebben, maar het is soms de enige oplossing voor een nete- lig probleem. Het stelt de pro- grammeur ook in staat om de CP/M BDOS-funkties te ge- bruiken, die bijvoorbeeld nut- tig zijn om de disk-drive te be- sturen.
Index-funkties
Het pakket bevat een aantal funkties die de bewerking van gegevens-bestanden vereen- voudigen. De gegevens wor- den op een zodanige manier op disk opgeslagen, dat elk ele- ment snel en handig op te zoe- ken is.
Indien gewenst worden de ge- gevens bovendien gekompri- meerd - ‘samengeperst’ - opge- slagen, zodat ze minder disk- ruimte in beslag nemen. Deze funkties hebben we niet getest.
Andere extensies
Behalve de genoemde uitbrei- dingen zijn er nog een heleboel funkties, die allerlei handige dingen doen. De meeste daar- van zijn met enige moeite zelf te schrijven en dus niet echt spektakulair.
Voor ervaren Pascal-gebrui- kers: er bestaat een ELSE voor het CASE-statement. Een CASE is vaak heel handig, maar het ontbreken van een clausule die wordt uitgevoerd
als geen van de andere clausu- les van toepassing is, wordt als een groot gemis van standaard- Pascal beschouwd. In JRT- Pascal mag er een ELSE-clau- sule aan het eind van de CA- SE-opdracht staan, die dit ge- brek opheft.
Struktuur
JRT-Pascal wordt geleverd op een enkele diskette, met daar- op ruim 40 files. Een gedeelte daarvan bestaat uit Pascal- sources (programma-teksten) die gebruikt kunnen worden door andere JRT-Pascal-pro- gramma's.
Dit is mogelijk door de specia- le struktuur van JRT-Pascal. Het is namelijk geen compiler die machinetaal-programma’s maakt, in de vorm van COM- files. De vertaalde versie van een Pascal-source krijgt een naam die eindigt op .INT, van ‘intermediate’.
De compiler genereert geen machinekode, maar een soort tussen-kode, die weer met een apart programma moet wor-
den geRUNd. Dit programma is uiteraard onderdeel van het pakket en heet EXEC4.COM. De procedure is dus als volgt:
PAS4 BMI - vertaalt het pro- gramma BM1.PAS. Resultaat is een file die BM1.INT heet. EXEC4 BMI - de file BMIINT wordt nu uitge- voerd.
Funkties die geen onderdeel vormen van het programma zelf, moeten aan het begin als EXTERN worden gedekla- reerd. Wanneer het program- ma wordt uitgevoerd, probeert EXEC4 de .INT-file met de naam van de funktie ‘erbij te laden’. Tijdens de test met benchmark 2 bleek, dat de SORT-funktie, voor wortel- trekken, niet ‘ingebouwd’ is. Op de diskette stond wel een bestand SORT.PAS. Dit moesten we eerst compileren tot SORT.INT. Pas daarna wilde EXEC4 het programma uitvoeren.
Deze aanpak is weliswaar flexibel - het SORT-program- ma kan worden aangepast zon- der BM2.PAS opnieuw te ver- talen - maar heeft ook een paar nadelen. Het eerste is, dat het niet mogelijk is een ‘stand-alo- ne’ programma te maken met JRT-Pascal. Het EXEC4-be- stands altijd nodig om het ver- taalde programma uit te voe- ren, evenals alle eventuele ex- terne funkties.
Een tweede nadeel en eigen- lijk veel groter nadeel kwam bij de uitvoering van de bench- marks naar voren, zoals u hier- onder kunt lezen.
De benchmarks
Net zoals bij de voorgaande software-besprekingen _heb- ben we de snelheid van de compiler getest met bench- marks, prestatie-tests dus; zie de listings.
Het resultaat van de eerste test -het wegschrijven van 1000 ge- tallen naar een bestand TEST.DAT om de snelheid van de input/output routines te bepalen - was 18 sekonden. Dit is ongeveer twee keer zo snel als Basic. Een goede tijd, on- geveer even snel als BDS-C.
De tweede benchmark, het be- rekenen van de priemgetallen tot 1000, gaf een wat veront-
rustender resultaat: 7 minuten (!) 45 sekonden. Dit is heel, heel erg langzaam, zo’n 10 keer trager dan Basic!
Bij de derde benchmark bra- ken onze klompen dan toch de- finitief. Voor het sorteren van een array van 1000 elementen (helemaal in de verkeerde volgorde, maar toch), had het programma vijf kwartier no- dig! Dit is echt onacceptabel voor een programmeertaal die minstens twee keer zo snel als Basic hoort te zijn - en Basic had hiervoor maar | minuuten 43 sekonden nodig.
Over de handleiding kunnen we kort zijn. In een woord: goed. 180 bladzijden, een beetje goedkoop-ogend, maar vol met nuttige informatie, speciaal over alle extensies. Het is bepaald geen leerboek over Pascal, maar daar zijn er genoeg van. Zoals meestal, zit er ook hier geen index achterin - zo moeilijk is dat toch niet, heren softwaremakers?
Konklusie
Ons oordeel moet toch echt negatief uitvallen. De moge- lijkheden die JRT-Pascal biedt zijn uitstekend, de handleiding is beknopt maar duidelijk, er zijn voorbeeldprogramma’s en veel uitbreidingen, maar… doordat er een apart program- ma nodig is om de INT-files te runnen, is het pakket werke- lijk ontoelaatbaar traag. Als oefen-programma, om te leren werken met Pascal, zou het nog wel geschikt zijn - snelheid is dan niet zo belangrijk - maar de prijs is daarvoor wel wat aan de erg hoge kant…
JRT-Pascal
uitgegeven door: Lifeboat Inc. Prijs: f. 799 - (alleen disk) Importeur:
Brandsteder Electronics BV Jan van Gentstraat 119
1171 GK Badhoevedorp Tel: 02968-81911
k 1. File I/O 2. Priemgetallen 3. Bubble-sort
Benchmark 1: druk de getallen 1 tot 1000 af op een file en wis die na af loop.
MSX Computer Magazine — benchmark 1 voor JRT-Pascal file input/output } var i,n: integer; €: file of char; { ascii-file } procedure erase(name: string[20l); extern;
begin writeln('Begin van file 1/0'); rewrite(f, 'test.dat', TEXT, 512); for i:=1l to 1000 do write(f; i,' '); close(f) ; erase ('test.dat') ; writeln('Klaar met file 1/0');
{ hoofdprogramma }
{ benchmark 2 }
Benchmark 2: bereken alle priemgetallen tot 1000.
program bm2; { MSX Computer Magazine — benchmark 2 voor JRT-Pascal priemgetallen tot 1000 } var j‚n,g: integer; priem: boolean;
function sart(x: real): real; extern;
begin writeln('Begin berekening) ; for n:=2 to 1000 do begin priem:=true; j:=2; g:=trunc(sart (n)) ; while ( (j<=g) and priem ) do begin if (n mod j)=0 then priem:=false; j:=it1; end; { while if priem then write(n,' '); end; { for-lus n writeln('Klaar met berekening’); end. { benchmark 2
{ hoofdprogramma
{ for-lus n
{ while
Benchmark 3: sorteer 1000 getallen, die in de verkeerde volgorde staan.
program bm3; { MSX Computer Magazine — benchmark 3 voor JRT Pascal bubblesort voor 1000 getallen worst case }
const MAAT=1000; var n‚j,t: integer; a: array[1..MAAT] of integer;
{ vaste array-grenzen!
begin { hoofdprogramma writeln('Begin sorteren!) ; for n:=1 to MAAT do aln]:=MAAT+1-n; for n:=1l to MAAT-1 do begin { for-lus for j:=1l to MAAT-n do if aljl>alj+1l then begin { for-lus j t:=aljl; aljl:=alj+1l: alj+t1l:=t; end; { for-lus j end; { for-lus writeln('Klaar met sorteren.'); end. { benchmark
Resultaten van de benchmarks:
25 DS- Es 0:47 0:19 0:18 0:47 0:14 7:45 1:43 0:03 1:15:00
Waar we echter moeite mee hebben is dat vaak de indruk wordt gewekt dat je als compu- teraar pas meetelt als je in Ba- sic kunt programmeren. Soms wordt zelfs gesuggereerd dat kennis van Basic een voor- waarde is voor plezier met je computer. Dat leidt voor een hoop mensen tot een teleur- stelling, omdat ook Basic moeilijker is dan de reklame vaak voordoet. Na een kennis- making met Logo zijn meeste mensen die problemen hebben met Basic wel voorgoed be- keerd. Dat is een gevaar van Logo, je wil niets anders meer!
Verplicht
Wat wij echt op Basic tegen hebben is dat kinderen deze taal - al dan niet verplicht - le- ren. Enkele uitzonderingen daargelaten leidt Basic gemak- kelijk tot zeer ongestruktu- reerde programma’s. Volgens Weizenbaum - de man achter Eliza - is Basic een ‘intellectue- le ramp’, die moet worden ver- boden en zeker niet aange- moedigd. Volgens hem is Ba- sic te vergelijken met het be- drijven van moderne wiskunde met Romeinse cijfers. Weizenbaum acht Logo en Pascal voor kinderen en jonge volwassenen veel geschikter talen. Basic is gebaseerd op de mogelijkheden die de compu- ter biedt, Logo is meer ontwor- pen naar analogie van het men- selijk denken.
praktisch programmaatje zien: Dit keer nemen we als voor- beeld een quiz. Aan de hand van het voorbeeld kun je zelf het programma helemaal uit- breiden, tot alle hoofdsteden van de wereld.
Veer quiz
SS Sw
maak “staten [Nederland En- geland Frankrijk]
maak “Nederland [Amster- dam]
maak "Engeland [Londen] maak ”Frankrijk [Parijs] hoofdstad :staten
eind
In bovenstaande procedure kun je als je dat wilt zelf alle landen met de hoofdstad invul- len.
Het programma wordt gestart door ‘quiz’ te typen. Nadat de landen met de hoofdsteden zijn gemaakt, gaat de procedu- re verder met de procedure ‘hoofdstad’, met als variabele staten
en daar hebben we zonet een lijst met landen van gemaakt. Yeer hoofdstad :staten
als leegp :staten [stop] maak “land eerste :staten
typ zin [De hoofdstad van] ‘land typ kar 32
drukaf ”? drukaf]]
steeds
maak “antwoord Il
als gelijkp ‘antwoord
ding :land [juist [alternatief] eind
Deze procedure kijkt eerst of er nog landen tussen [ ] staan. Bij een goed antwoord wordt door een regel in de procedure ‘juist’ het betreffende land uit de lijst met landen gewipt, bij- voorbeeld met
mineerste :staten
Als alle landen aan de beurt ge- weest zijn stopt het program- ma, tenzij in plaats van ‘stop’ de opdracht tot iets anders wordt gegeven.
Het primitief Il - lees lijst - neemt op wat via het toetsen- bord wordt ingevoerd en ver- gelijkt dit met de bij het land horende hoofdstad. Als dat de juiste is wordt de procedure ‘juist’ uitgevoerd. Zo niet, dan wordt eerst de procedure ‘al- ternatief’ aangeroepen.
Veer steeds
zetcursor [ 5 8 ]
drukaf [typ de naam ] zetcursor [ 5 10 ]
eind
Vleer alternatief
als (eerste eerste :antwoord) = kar 155 [drukaf [wel een naam intypen !II(
als gelijkp ascii element 1 :ant- woord (ascii element 1 ding land) + 32 [alternatief1 |[on- juist]
eind
Deze procedure kijkt eerst of niet direkt de return-toets is in- gedrukt. Verder wordt gekon- troleerd of de hoofdstad soms met een kleine letter is getypt. Dat mag ook!
De ascii-waarden voor hoofd- en kleine-letter verschillen 32, hetgeen keurig wordt omge- zet.
Vleer juist
jubelmuziek
p [10 14] [juist !]
zetcursor [0 0]
wacht 100 ss
hoofdstad mineerste :staten eind
Vleer alternatief 1
als gelijkp mineerste eerste rantwoord
mineerste eerste ding :land [juist][onjuist]
eind
De procedure alternatief! kijkt of behalve de hoofd- of kleine letter ook de rest van de naam korrekt is getypt.
De procedure p is een handig- heid om de cursor op een be- paalde plaats te zetten en di- rect de tekst daar af te druk- ken. De beide procedures ‘ju- belmuziek’ en ‘treurmuziek’ hebben we een paar afleverin- gen geleden al in deze rubriek behandeld.
Yleer onjuist treurmuziek
p [1015 ] [nee…] wacht 50
p[ 520 [typfoutje misschien ?] wacht 100 ss
zetcursor [O 0]
hoofdstad :staten
eind
?leer p :pos :lijst zetcursor :pos drukaf :lijst eind
Natuurlijk kun je analoog aan dit programma een andere quiz maken. Waar het om gaat is dat je de struktuur van dit programma gaat ontdekken. Van de ene regel in de proce- dure naar de andere, en verder naar de volgende procedure en/of weer terug. En dat alles zo Logologisch mogelijk.
Lijstbewerkingen
Zoals vrijwel elke Logo-hand- leiding gaat ook de Philips Lo- go-handleiding niet in op het programmeren met woord- en lijstbewerking in Logo. Om daarin te voorzien geeft het Logo Centrum Ede een boekje uit: LOGOnomie’.
In de huidige versie van MSX- Logo zit geen screendump- mogelijkheid. Als je in het be- zit bent van een diskdrive kun- nen we daar echter wat aan doen, zodat je dan alles wat je op het scherm ziet aan tekenin- gen en tekst kunt uitprinten. De floppy met dit screen- dump-programma is eveneens in Ede verkrijgbaar.
Een van onze trouwe lezers, Ton van Kessel heeft een flop- py beschikbaar met een tiental in Logo geschreven spelletjes. Hij is bereikbaar via telefoon- nummer 040-518974.
Puzzel
Als Logopuzzel van de maand dit keer een echte uitdaging: ontwerp in Basic of in Logo een schildpad. De fraaiste in- zending zal voortaan als vignet voor deze rubriek dienen.
Programma - en een uitgeprint resultaat - opsturen naar:
Logo Centrum Ede Annadaal 96 6715 JC Ede
Voor eventuele informatie - bijvoorbeeld over de Logo ge- bruikersgroep - kunt u ook bel- len naar telefoonnummer 08380-21306.
C
|_SOFTWARE-BESPREKING | Topografie
Voor wie de scholen-quiz op de tv ‘It's all in the game’ wel eens heeft gezien is het spel Topo- grafie geen onbekende meer. Terwijl alle ogen van de school - en met name die van de docent aardrijkskunde - op hem of haar zijn gericht mag een zwetende leerling er de nodige punten voor de ploeg mee verzamelen. Het spel draait daar weliswaar op een ander type computer, maar nuis het dan ook beschikbaar voor MSX2.
De bedoeling van het spel is zo snel mogelijk per helikopter een door de computer opgege- ven plaats te bereiken. Met die helikopter vliegt men in ijltem- po over een topografische kaart, terwijl landen, wateren en steden onder de wentelwiek door schieten.
De gevraagde plaatsen of lan- den staan niet op de kaart aan- gegeven, maar komt men dicht in de buurt van de bestemming dan begint deze te knipperen.
Een land, zee of provincie wordt met een knipperende pijl aangegeven. Om te scoren moet men over de plek heen vliegen, waarna het program- ma de volgende opdracht geeft.
Drie varianten
Het programma bestaat in drie varianten: Nederland, Europa en de Wereld. In Nederland moeten er steden of kleine plaatsen, provincies en brede wateren of rivieren worden op- gezocht. Om het wat overzich- telijker te maken zijn de pro- vincie-grenzen en sommige grote plaatsen al op de kaart ingetekend.
In de Europa-versie zijn de landsgrenzen aangegeven. Er zijn hier echter geen steden op- genomen die als baken kunnen dienen. In de hele-wereld va- riant ontbreken ook de lands- grenzen.
Hoofdsteden blijken altijd op- genomen te zijn. Voor de ste- den van een lagere orde lijken de programmeurs een wat wil- lekeurige keuze gemaakt te hebben. Wat Europa betreft, in Italie is Palermo - toch geen kleine stad - er niet bij. Livor- no, veel kleiner van omvang, zit daarentegen wel in de lijst. Wordt Nederland gespeeld dan blijkt bijvoorbeeld Alme- re niet bekend, maar wel weer Lutjebroek.
Andere mogelijkheden
Je wil toch ook wel eens weten waar nu die lastige plek die je net de das heeft omgedaan pre- cies ligt. Gelukkig is dat ook mogelijk. Het programma wijst desgewenst de door u op- gegeven plaats aan. Een ande- re mogelijkheid is de overho- ring. Het programma laat dan een plaats knipperen of wijst een land of zee aan waarvan u de naam moet intikken. Het programma is hierbij wel erg kritisch. Zo wordt bijvoor- beeld Tsjechoslowakije met een verbindings-streepje tus- sen beide namen niet goed ge- rekend.
Men kan hier ook op een flau- wigheidje stuiten. Oost-Duits- land blijkt de DDR te moeten heten, typt men echter DDR in dan moet dit juist Oost- Duitsland zijn.
Puntentelling
Iedere speler krijgt 3 minuten speeltijd om te beginnen. Af- hankelijk van het niveau levert elke gevonden plaats een aan- tal punten op. De score per stad, land of zee is 1 punt op niveau 1, 2 punten op niveau 2 en zo verder.
Elke keer dater 15 plaatsen be- zocht zijn komt men een ni- veau hoger en krijgt men er een minuut speeltijd bij. Stan- daard start men op niveau 1, maar het start-niveau is te ver- hogen tot 4. Niveau 1 is vrij eenvoudig, maar elke volgend niveau wordt een graadje moeilijker al zijn er ook op de hogere niveaus weggevertjes bij. De scores van de zes beste pogingen worden bijgehou- den.
Het is jammer, maar met die score gaat het soms mis. Na enig doorspelen bleken alle drie de varianten een ‘bug’ in de telling te bevatten. Als de score-teller boven de 250 pun- ten uitkomt wordt deze name- lijk weer op nul gezet. De fout doet zich weliswaar pas voor
op niveau 7 of 8 als de punten lekker aantellen, maar voor ie- mand die deze hoge score be- reikt heeft is het natuurlijk he- lemaal niet leuk om weer te- ruggezet te worden.
Voor de eindrangschikking maakt het overigens niets uit. Met slechts 11 punten op de teller (boven die ‘onzichtbare’ 250 dan) kunt u de lijst aanvoe- ren boven al diegenen die een puntental in de honderd heb- ben.
Konklusie
Topografie is een uiterst on- derhoudend en leerzaam spel.
Het lijkt voldoende plaatsen te kennen om niet snel te verve- len. De scrolling - de manier waarop de kaart over het scherm rolt - is uitstekend. Het score-verloop is spannend en de besturing - naar keuze cur- sor-toetsen of joystick - is pret- tig.
Het is daarom jammer dat er een foutje in de telling is geslo- pen. Blijkbaar is het omzetten naar MSX niet geheel vlekke- loos verlopen. Het is te hopen dat Radarsoft dit snel verhelpt.
Het programma houdt van ak- tie. Wordt er vanuit het menu niet snel genoeg een keuze ge- maakt dan gaat het program- ma zelf over tot een kleine de- monstratie.
Zoals reeds gezegd, als spel slaan deze programma’s geen slecht figuur. Het zijn echter wel leerzame spellen, pro- gramma’s met een duidelijke edukatieve inhoud. Juist die kombinatie maakt ze aantrek- kelijk, want zo kan de compu- ter het uit het hoofd leren van allerlei plaatsen tot een spel
TIJD:A’S6
maken. Kortom, spelender- wijs topografie leren.
De topografie-serie is er alleen voor MSX2, en wordt zowel op diskette als op cassette gele- verd.
Topografie Nederland, VG 8580/VG 8383
Topografie Europa, VG 8581/ VG 8384
Topografie Wereld, VG 8582/ VG 8385 Fabrikant: Nederland
Radarsoft/Philips
Prijs: f. 69,90 op disk, f. 59,50 op cassette.
SOFTWARE-BESPREKING
MSX CALC
De tekstverwerker en de database behoren in- middels tot de populairste computer-toepas- singen. De spreadsheet is vooralsnog wat min- der bekend. Toch ziet het er naar uit dat de spreadsheet - ook wel rekenblad of rekenma- trix genoemd - in menige huiskamer zal door- dringen. Het gebruik ervan ligt misschien niet direkt voor de hand, maar er zijn legio gebieden waar een spreadsheet als werkpaard ingezet
kan worden.
In het eenvoudigste geval kan een spreadsheet worden aan- gewend als een kladblaadje waarop een rijtje getallen wordt opgeteld. Maar er kan natuurlijk veel meer mee. Al iets ingewikkelder is het huis- houdboekje waarin, allerlei verschillende uitgave-posten zijn ondergebracht. Er zijn echter ook werkelijk komple- xe toepassingen denkbaar. Een spreadsheet leent zich bij- voorbeeld ook voor het ver- werken van enquetes waarbij er percentages, randtotalen en samenhangs-maten - als chi- kwadraat- berekend worden.
Een spreadsheet kan eveneens behulpzaam zijn bij het doen van prognoses. Er kunnen dan verschillende alternatieven doorgerekend worden. Zo kan een bedrijfsvoerder bijvoor- beeld uitrekenen hoeveel zijn totale kostprijs zal stijgen als
de benzine 10 cent per liter duurder wordt. Is het model eenmaal goed ingevoerd dan kan hij zonder veel moeite ook zien hoe een verhoging van zeg 25 cent zou uitpakken. Daar- voor hoeft hij dan enkel de prijs per liter die zich in een be- paalde cel bevindt te wijzigen en de computer de matrix op- nieuw te laten doorrekenen.
De matrix
Het centrale begrip binnen een spreadsheet is de matrix, het eigenlijke rekenblad. Zo’n matrix bestaat uit een koordi- naten-stelsel van rijen en ko- lommen.
De kolommen worden aange- geven door een letter-kombi- natie, de rijen worden met een getal aangeduid. De positie van elke cel in de matrix wordt door deze koordinaten be- paald. Een cel in de matrix kan een getal bevatten, maar ook tekst of een formule. Op dit
COMPUTER MATE
ns:
al
MEN!
Commrutern Mats
Blok AAL:AC6 Totaal =
ADO008: vul ín s(AA1:AC6)
F1
laatste zullen we zo terugko- men. Een MSX CALC-matrix kan tot maximaal 254 kolom- men en 254 regels bevatten. Hoeveel daarvan daadwerke- lijk benut kan worden hangt van de geheugen-kapaciteit van uw computer af.
MSX CALC is vrijwel geheel menu-georienteerd. Met de funktie-toetsen worden de me- nu’s gekozen. De keuze-moge- lijkheden staan steeds in de funktietoets-vakjes te lezen. Met de cursortoetsen kan er door de matrix heen en weer worden ‘gelopen’.
De cursor heeft de vorm van een lange balk die zich aanpast aan de breedte van de kolom. Willen we iets in een bepaalde cel invoeren of wijzigen dan dient de cursor eerst op de be- treffende cel in de matrix ge- plaatst te worden. Links onder op het scherm kan dan in een ‘edit’-vakje een waarde, tekst of een formule aan de cel wor- den toegekend.
Het ‘formaat’ van de cellen kan per kolom ingesteld wor- den. Er kunnen zaken worden opgegeven als de kolom- breedte en het aantal decima- len waarmee getallen afge- drukt worden. Er kunnen ook konstanten en spaties op vaste posities worden gezet. Het luk- te ons echter niet - daarbij de aanwijzingen in de handlei-
1988
puter Mates
COMPUTER
MATES
F5
VOLGDE
ding volgend - de kolom- breedte tot meer dan 10 tekens uit te breiden.
Het zal vaak gebeuren dat de matrix grotere afmetingen heeft dan het scherm. Het scherm kan dan als een soort raam over de matrix heen wor- den geschoven, zodat er steeds nieuwe rijen of kolommen in beeld komen. MSX CALC weet dit ‘scrollen’ redelijk snel uit te voeren.
Daarnaast kent het program- ma een ‘blader-funktie’. Hier- bij wordt er steeds een heel scherm tegelijk opgeschoven. Nog sneller is de sprong-in- struktie waarmee direkt naar de gevraagde cel kan worden gesprongen.
Formules
Een van de bijzonderheden van een rekenmatrix is de mo- gelijkheid in een cel een for- mule in te voeren. Zo’n formu- le kan bestaan uit een reken- kundige bewerking op de in- houd van andere cellen. Alscel AA3 bijvoorbeeld de formule AAIl+AA2 bevat zal deze na het doorrekenen van de ma- trix steeds de som van de twee eerste cellen weergeven. Er kunnen echter ook speciale symbolen gebruikt worden die de som of het gemiddelde van een rij of kolom geven. Een
MSX CALC
L É El x
voorbeeld van een som-formu- le is: s(AB1:AB10), waarmee de cellen ABI tot en met AB10 gesommeerd worden. Andere mogelijkheden hierbij zijn het bepalen van de hoogste of de laagste waarde uit een reeks of het aantal elementen ervan.
Heel aardig dat is formules ook konditioneel uitgevoerd kun- nen worden. Dit houdt in dat zo’n formule op basis van de waarde van een bepaalde cel in de matrix wordt uitgevoerd.
AGAAG: v AF@D7
AF Lu AE 1 0
Een alternatief is daarbij ook toegestaan. Als voorbeeld:
(AB3*AB4){AAS5=10}AA1
betekent ‘geef AB3 vermenig- vuldigd met AB4 als AAS ge- lijk is aan 10, anders de waarde van AAI’.
Daarnaast kent MSX CALC een aantal wiskundige kon- stanten als het getal PI en en- kele symbolen die handig van pas komen bij statistische be- rekeningen als de standaard- afwijking. Het handboek geeft zelfs een voorbeeld van een ui- terst komplexe lineaire regres- sie-berekening.
Na een druk op de Tab-toets worden alle cellen die een on- derliggende formule bevatten opnieuw berekend. De tijd dat dit rekenwerk in beslag neemt hangt natuurlijk af van het aan- tal formules dat doorgerekend moet worden en het aantal cel- len dat in de berekeningen wordt betrokken. Het is daar- om moeilijk de snelheid aan te geven. Het doorrekenen van een matrix van 10 bij 10 met randtotalen en gemiddelden bleek voor MSX CALC steeds sekonden-werk.
Voorbeeld
In het voorbeeld van het huis- houdboekje kunnen we ons de kwartalen voorstellen als de som van steeds 3 maanden. De afzonderlijke maanden staan elders in het model. In de cel- len van die maanden kunnen in plaats van geldbedragen het aantal tikken op de meter staan die (ook weer via een for- mule) met het bedrag per kilo- watt of per kubieke meter ver- menigvuldigd worden. Dit be- drag staat ook op een zekere plek in de matrix. Bij een wijzi- ging van de prijs per eenheid hoeft alleen deze cel gewijzigd te worden.
MSX CALC kent een vrij groot aantal opdrachten om de matrix te manipuleren. Na een druk op de Escape-toets ver- schijnt een ‘window’ met de verschillende opties waaruit gekozen kan worden. De be- langrijkste zijn de komman- do’s om blokken, regels of ko- lommen te kopieren of te du- pliceren. Voor deze operaties dienen steeds de ‘referenties’ van de betrokken cellen aange- geven te worden, waarmee de koordinaten van begin-, eind- en eventuele invoeg-punten worden bedoeld.
Met de dupliceer-opdracht kunnen alleen rijen of kolom- men worden gekopieerd. Het voordeel van deze opdracht is echter dat verwijzingen in de formules die vanuit een bron- cel gekopieerd worden voor de doelcellen worden aangepast. Ook bij het verplaatsen van een blok worden alle verwij- zingen aangepast.
Tot de andere mogelijkheden behoren: het invoegen van een rij of kolom, het tijdelijk on- derdrukken van kolommen en het alof niet tonen van de rand- informatie.
Grafieken
De getallen in de matrix kun- nen grafisch op het scherm worden weergegeven. Er kan daarbij gekozen worden uit punt-, lijn-, staaf- of taartpunt- presentatie. De verhoudingen binnen de grafiek worden steeds netjes aan de uiteenlo- pende waarden aangepast.
u. AT: AE 2DE KURT 3DE KART ADE KWRT
3:GAS 53E. Bi K 0 :ELEK dà 21.08 5:HUUR 5.00 45.09 SUPERM ië45. :BORECA dûd de TABAK 8 2 [01]
: TOTAAL 3998, 90
Langs de X-as van de grafiek kunnen labels - teksten die in de matrix zijn opgenomen - worden afgedrukt. Langs de Y-as kunnen er jammer ge- noeg geen labels of waarden worden afgebeeld. Er is in het geheugen plaats voor in totaal 9 grafieken.
Printen
Alvorens tot printen kan wor- den overgegaan moeten er eerst nog enkele zaken inge- steld worden. Zo wil het pro- gramma altijd de referenties van het te printen blok weten. Andere zaken die ingesteld kunnen worden zijn onder meer: regellengte, paginaleng- te en al of niet condensed prin- ten.
Naast het afdrukken van tabel- len is het voor MSX-printers zelfs mogelijk grafieken uit te printen. Het taartpunt-dia- gram kan echter niet worden afgedrukt.
Een belangrijke optie is het af- drukken van een lijst met de ingevoerde formules. Om alle formules te zien te krijgen ble- ken we het referentieblok iets groter te moeten opgeven dan het in werkelijkheid is. We hebben niet kunnen ontdek- ken of er een limiet aan het aantal in te voeren formules is.
Daarnaast is het bijna altijd mogelijk een screendump - een direkte afbeelding van het scherm - te maken.
De rekenbladen kunnen inklu- sief eventuele grafieken op dis-
AF AG TOTAAL GEMIDD at, A0
(419) ji dE JO
Aan. Ad
2.da
S33 a 2868. gd
kette of cassette worden opge- slagen. Als er met diskette wordt gewerkt geeft MSX CALC elke keer dat het Disk- menu wordt opgeroepen een overzicht van de files op de dis- kette, ook die van een even- tuele B-drive.
Konklusie
MSX CALC is een hele fraaie spreadsheet. Het programma kent een groot aantal moge- lijkheden om de matrix te be- sturen. Het aantal ingebouwde rekenkundige en statistische funkties is groot. Hier wreekt zich echter de format-beper- king van de cellen. Een cel kon hierdoor bij ons geen formule bevatten die groter dan 10 te- kens.
MSX CALC is een commer- cieel uitgegeven versie van het spreadsheet programma dat deel uitmaakt van Home Offi- ce-2. De uitvoering in dat pak- ket kent de format-beperking echter niet. Bovendien kent deze versie de mogelijkheid tekst links of rechts aansluiten en zelfs te centreren.
De handleiding is in het Neder- lands en uitstekend verzorgd. Het geheel bevindt zich in een fraai ringbandje. De bladzij- den blijven bij het verkennen van de spreadsheet dus netjes open liggen.
Leverancier: Computermates Importeur: Homesoft Prijs cartridge: f. 195,-
Viper
CATEGORIE: SPELLEN
Een nieuw Hollands spreekwoord zegt: ‘Wie goedkope programma’s wil hebben zal zich blaren op de vingers typen’. Ofte- wel, wie zin heeft in een snel en prima aktie- spel, want dat is Viper, kan maar beter zijn of haar borst eerst eens nat maken.
Want Viper is niet alleen een prima spel, het is ook weer een behoorlijk lange listing. En zoals u weet, een enkel foutje bij het intikken is al genoeg, dan gaat de pret niet door. Dus uw kleine neefje voor deze klus strikken is ook al niet zo’n best idee.
Maar Viper - ingestuurd door Martin van der Graaff uit Krimpen aan de Lek - is de in- spanning zeker waard. Het spel is een variant op een heel bekend gegeven; men moet een slang over een speelveld loodsen zonder daarbij de kan- ten, zichzelf of de giftige pad- destoelen te raken. Om het al- lemaal toch nog leuk te houden verschijnen er zo hier en daar smakelijke hapjes die u metuw slang op dient te eten, teneinde punten te verzamelen.
En daarbij blijkt dan meteen dat er toch een lelijk addertje onder het gras schuilt. Want tot nog toe is het spel wel speel- baar, hoewel men donders snel moet reageren op sommige momenten. Maar iedere keer
dat u een zo’n brokje opeet, wordt uw slang een segmentje groter. Al gauw zult u zich als een walvis in een goudvissen- kom gaan voelen, de slang past eenvoudig niet meer op het speelveld. Kortom, om te voorkomen dat u in uw eigen slangelijf bijt moet u zich in de vreemdste bochten wringen!
Vroeger of later gaat dat na- tuurlijk mis, waarna het spel is afgelopen, want Viper kent maar een leven per spel. Erg is dat natuurlijk niet, want een volgende ronde is zo weer be- gonnen. Daar kunnen we op de redaktie van meepraten, er is enige tijd een soort Viper- kompetitie gespeeld. Een be- hoorlijk verslavend spelletje, dit Viper!
Iedere keer dat men in het stof bijt heeft men het gevoel dat het toch niet nodig was ge-
weest. De fout waardoor het spel tot een einde kwam is nooit onduidelijk. En juist dat is hetgeen dat een goed aktie- spel van een slecht spel onder- scheidt, want daardoor zal men steeds weer uitgedaagd worden tot een nieuwe poging.
De spelregels van Viper zijn doodsimpel. Door de slang met de cursor-toetsen of de joystick te besturen dient men de diverse figuurtjes die op het scherm verschijnen-op te peu- zelen, waarbij het zaak is om de verspreid staande paddes- toelen juist te vermijden. Deze paddestoelen zijn namelijk puur vergif voor onze held, de slang.
In zichzelf bijten - lastig te ver- mijden na een tijdje - is ook al niet gezond, terwijl ook de ran- den van het speelveld een on- middellijke dood inhouden. Al te lang manoeuvreren om bij een stukje voedsel te ko- men is ook al niet verstandig, want na een tijdje verspringt het lekkere brokje naar een andere positie. Zoals reeds ge- zegd, in het begin is alles nog tamelijk overzichtelijk, maar na een tijdje wordt de slang groter en groter, waardoor het besturen steeds lastiger wordt. Men kan zichzelf zelfs in een positie brengen waarbij het on- vermijdelijk wordt om in zich- zelf te bijten. Als men name- lijk in een naar binnen gerichte spiraal gaat lopen heeft men zichzelf klemgezet!
Op het scherm worden de sco- re en de high-score bijgehou- den, zodat men tegen zichzelf of tegen een ander kan spelen. Eris overigens ‘slechts’ een en- kel speelscherm, maar dat is dan ook lastig zat.
Een van de details waardoor Viper er al bij een eerste keer bekijken meteen uitsprong is de werkelijk uitstekende mu- ziek die er in gebruikt wordt.
Tijdens het intro-scherm ver- gast het programma ons opeen keurig stukje PLAY-gegoo- chel.
Ook tijdens het spel zelf wor- den er geluidseffekten ge-
bruikt; niet te veel, maar pre- cies goed gedoseerd. Veel mu- ziek tijdens het spel zou een vertraging inhouden, maar he- lemaal geen geluid is weer wat al te kaal. Bij Viper is wat dat betreft een prima afweging ge- maakt.
Lof
We willen bij deze de inzender van Viper, Martin van der Graaf, graag bedanken voor zijn werkelijk uitstekende pro- gramma. Vaste lezers weten wel dat de redaktie van MSX Computer Magazine niet te beroerd is om ingezonden pro- gramma aan te passen, als we denken dat zulks noodzakelijk is. Maar aan Viper hebben we qua programmering niets ver- anderd. Integendeel, we heb- ben met interesse gekeken welke truuks Martin zoal uit- gehaald had.
Een van die truuks is het ver- melden zeker waard. Zoals Martin ons ook schreef heeft hij een heel slimme manier ge- kozen om de slang te besturen. Vaak gaan programma’s zoals Viper gebukt onder het feit dat de slang steeds trager gaat lo- pen als deze langer wordt. Feitelijk is dat een kwestie van niet goed nadenken, er is dan een verkeerde struktuur geko- zen om de gegevens die de slang definieren op te slaan.
In Viper gaat dat echter heel. elegant. Het array HH wordt namelijk gebruikt om de plaat- sen op te slaan waar de slang van richting veranderd is, ter- wijl array RR de bijbehorende richting bevat. Door wat slim adresseren met deze beide ar- rays kan het bewegen nu wor- den teruggebracht tot het ver- wijderen van het laatste seg- mentje van de slang, waarbij tegelijkertijd de kop ook een positie opschuift. Resultaat: pure snelheid.
Die snelheid is overigens ook voor een deel te danken aan een stukje machinetaal, dat de karakters en kleuren verwis- seld om de slang een illusie van beweging te geven. Zoals bij zoveel goede programma’s is ook bij Viper sprake van een hybride struktuur; de werke- lijk kritische stukken zijn in machinetaal uitgevoerd.
AAS
Al met al is Viper een pro- gramma waar we niets op aan te merken hadden. Het enige wat we veranderd hebben voordat we het afdrukten was de layout, we hebben heel wat leesbaarheids-spaties tussen- gevoegd en de nodige FOR..NEXT lussen netjes op eigen regels gezet. Voor de kwaliteit van het programma maakt dat natuurlijk niets uit, integendeel. Van dergelijke extra spaties en regelnummers zal een programma alleen maar trager worden.
Maar die leesbaarheid isechter ook heel wat waard, naar onze mening. Juist door Viper wat leesbaarder te maken hopen we dat het intikken wat mak- kelijker wordt.
Voetangels
Een andere toevoeging aan Vi- per is zo langzaam maar zeker standaard aan het worden in de wat langere MCM-program- ma’s. De ervaring heeft ons ge- leerd dat er nog steeds onver- beterlijke optimisten rondlo- pen die denken dat ze een paar honderd bytes HEX-data - zo- als in de regels 1350 tot en met 2050 bijvoorbeeld - wel even- tjes foutloos zullen intikken. Want zo’n Invoer Controle Programma is toch alleen maar extra tikwerk, zal men wel denken.
Wat ons betreft mag men, na- tuurlijk. Het zal ons een zorg zijn, als zo’n overdreven opti- mist zich in de nesten werkt.
Hoewel, dat is nu juist het pro- bleem. Want om de een of an- dere reden blijkt het inderdaad onze zorg te zijn. Nadat zo’n grappenmaker er - voorspel- baar - achter gekomen is dat het allemaal niet werkt zal die persoon maar al te vaak op het
Ig R:M VIPER 28 REM
39 REM MSX Computer Magazine 4} REM
58 REM ingezonden door Martin van der On Krimpen aan de lek
68 R
79 ' EN tial isa tie Kkkkkkkkkkkkkkkkkk
eerstvolgende vragenuurtje aan de telefoon hangen, om op hoge toon te informeren waar wij de fout gemaakt hebben.
Meestal heeft men tegen die tijd er ook al een buurman bij- gesleept, die - wonderlijk toch - ook al geen tikfouten meer kon ontdekken in die hexade- cimale brij.
Zulke mensen te woord staan vergt soms het uiterste van de zelfbeheersing, zeker als men voet bij stuk houdt en er op staat dat we nu vertellen waar de fout dan wel schuilt. Het ar- gument dat de buurman ook al niets heeft kunnen vinden weegt zwaarder dan onze ver- zekering dat het programma in kwestie zeer zeker wel in orde is.
Om dergelijke aanslagen op onze gemoedsrust te voorko- men bouwen we tegenwoordig voetangels in de programma’s in, speciaal voor dergelijke misplaatste optimisten. Zodra er wat grotere stukken data in een programma staan, zoals in Viper, laten we een paar extra kommando’s in het program- ma een aparte checksum voor die data uitrekenen. Mocht die extra checksum niet overeen- komen met de eveneens in het programma opgenomen door onszelf berekende waarde, dan gaat het feest niet door.
Het programma breekt af, met een korte melding welke data- regels men nog maar eens goed na moet kijken.
Deze voetangel-techniek blijkt overigens maar ten dele te helpen. Want tegenwoordig bellen de optimisten op met de klacht dat het programma af- breekt met de melding dat er een fout in de data zou schui- len. Terwijl ook de buurman zegt dat die regels toch echt goed zijn!
aesa aaa
89 CLS: KEYOFF: CLEAR 290,&HD99D: DEF INT A-P‚R-Z: BASE(5)=8&HD: BASE(6)=&H2 99P: BASE(7)=&H8BB: COLOR 4,1,1: SCRE
EN 1,2,0: WIDTH 32
98 ON STOP GOSUB 1318: STOP ON
109 DEF USRJ=&HIG: DEF USRI=&HDY4Y: D EF USR2=8HDY8C: DEF FNSCS(X)=RIGHT$(S TRINGS(3 48)sMIDS(STRSLK), 2),4)
11 SS(1)=-32: SS(3)=1l: 5$(55=32: SS( bs DUMY=RND| TIME)
139 * noofdprogramma kkk kkkkkkkkkkhk 149 GOSUB2867:" karakterstkleuren
159 GOSUB2829:* introduktiescherm
168 GOSUB2728:' machinetaal
179 GOSUB3929:* uitlegscherm
en GOSUB3189: * spelscherm
20% d hoofdlus Kkkkkkkkkkkkkkkkkkkhkk
218 FORI=1 TO PA: NEXT: GOSUB 249: IF LL THEN LL=lL-1: GOTO 219 ELSE GOSUB 20 DUMY=USRI(G): GOTO 219
238 * besturing slang tikte 248 ON STICK(JK) GOTÒ 259,268,279 ‚284 Ho de 319, el tek LS: GOTO 349
59 ie LS=5 ÎHEN 338 ELSE SS=1: GOTO 268 IF LS=3 THEN 258 ELSE 279
10 IF LS=7 THEN 338 ELSE SS=3: GOTO 288 IF LS=5 THEN 278 ELSE 299
299 IF LS=l THEN 338 ELSE SS=5: GOTO 398 IF LS=7 THEN 298 ELSE 319
310 IF LS=3 THEN 338 ELSE SS=7: GOTO 320 "IF LS=1 THEN 318 ELSE 250
338 SOUND g, RND(1)*256: SOUND 8, 19 344 T1=T1-8: IF Ti< THEN T1=24
359 Ir LS=SS THEN 389
368 HH(T2)=BE: RR(T2)=SS(LS)
379 T2=T2+1: IF T2=188 THEN T2=9 388 INTERVAL STOP: VPOKE BE,T1 39B BE=BE+SS(SS): VP=VPEEK(BE) AGB LS=SS: VPOKE BE,159+SS
418 IF (VP OR 168)=VP THEN GOSUB 579
429 IF (VP AND 31)=VP THEN RETURN 819 40 IF VP=112 Of VP=113 THEN RETURN 9 44G IF VP=42 THEN RETURN 1199
459 INTERVAL ON: SOUND 8,9
468 RETU
479 '
488 ' stukje van slang af halen **** 490 VPOKE EI,61
508 IF EL=HHÜT3) THEN T3=T3+1
518 IF T3=189 THEN T3=g
528 IF T2=T3 THEN RR(T3)=SS(LS) 539 EI=EI+RR(T3)
54g RETURN
567 * score PRI kkk hk kkkkkkkk kk
570 INTERVAL OFF
58g PA=PA-l: IF PA=D THEN PA=1 590 VPOKE 8206, VPEEK (8296) XOR4 600 FOR I=l TO (VP-160)/8*4
619 SOUND B,RND(1)*256: SOUND 8,14 629 SC=SC+5: GOSUB 670
639 __VPOKE BE,VPEEK(BE) XOR1
649 NEXT 1
659 LL=ll+(VP-16)/8
669 SOUND 8,9: GOTO 739
678 IF SC>HS THEN HS=SC
687 LOCATE 7,0: PRINT FNSC$(SC) 699 LOCATE 27,8: PRINT FNSC$(HS) 109 RETURN
72d ' figuurtje plaatsen Pikke 738 PO=RND(1)*640+64
748 IF VPEEK(PO)<>61 THEN 739
158 VPOKE PO,168+INT(RND(1)*3)*8
je ON INTERVAL=9G+RND(1)*578 GOSUB 7
718 RETURN ge INTERVAL OFF: VPOKE PO,61: GOTO 7
848 * in sien lijf gebeten kkk 818 T1=168: T4=9
828 T5=2+(EI= De): S0=6 34
Ek 1,S0O MOD 256: SOUND Z,SO MO
848 SOUND 8,14: SO=SO-1: GOSUB 499 858 IF T4=T5 THEN 1219
868 Tl=Tl+2: IF T1=168 THEN T1=168 ge VPOKE BE,TI: IF EI=BE THEN T4=T4+
ge FOR I=l TO 29: NEXT: GOTO 834
899 '
99g * ri omheining gelopen * 919 T1=168: PM=J: VP= ine
92 FOR I=14 TO 7 STEP -
938 SOUND 8,1
4D FOR J=170 TO 199
95g SOUND d,J
968 NEXT J
974 en 8206,RND(1)*256
987 NEXT VPOKE he hid
99 SOUND Ief 9: 1999 FOR 1=14 „ie JS
1918 SOUND 8,1
1829 SOUND D‚RND(1)*256: GOSUB 499
1939 Tl=Tl+2: IF T1=168 THEN T1=169 1949 _VPOKE BE,TI
1959 IF E[=BE THEN VPOKE BE,‚112: PM
169 N EXT ie, IF PM ETEN 1219 ELSE 1999
1999 ' paddestoel PRE et hekheid 1199 Tl=d: FOR I=15 TO 254 STEP 5 1119 IF I>295 AND IMOD1=9 THEN POKE &HDY38+T1,96: Tl=Tl+1l: IF T1<4 THEN P OKE &HDO3B+T1, 96
1128 SOUND B,Î: SOUND 8,14
1138 FOR J=l TO 1/2: NEXT
1149 IF IMOD2 THEN VPOKE BE,VPEEK(BE) XOR 1
1158 SOUND B,IXOR255
1168 DUMY=USRI(G)
1178 FOR J=l TO 1/2: NEXT
1189 SOUND 8,9: NEXT
1299 k game Over Vkhkk kkk kkk kkk kk
1218 INTERVAL OFF: SOUND 8,9
122 ERASE HH,RR
1239 LOCATE 18,18: PRINT “(((CCCCC bag LocATE 18,11: PRINT “{
1259 LOCATE 19,12: 1269 LOCATE 10,13: PRINT “{ 1279 LOCATE 19,14: PRINT “(({ 1284 GOSUB 3339: GOTO 179 1399 ' ctrl-stop routine ksk
1318 DUMY=USR(Y): COLOR 1,1,1 132g SCREEN d: KEY ON: COLOR 5: END
PRINT “(GAME OVER
ECCE
1349 Ù karakters Akke kkk kkkkkkkkhkk
1358 DATA 1368 DATA 1378 DATA 1388 DATA 1399 DATA 1499 DATA 1418 DATA 1429 DATA 1438 DATA 1448 DATA 1458 DATA 1468 DATA
be rant dd led
2A,7E,D5,AB,7E,18,18,18,18 3B, 44, 47, Le 18,44, 48,49, A0
21,18, ‚1 „18,18,
23,04,00, 00: 90,90, 30,30, 99 39,FC,8C,8C,8C,CC,EC,FC, 40 31,39, 78,38, 39, 34, 30,78 ,49 32,FC,8C,8C,BC,FC,CH,FC, 49
33, EC Bel JC, 9C,8C, FC, 09 34, 18,38 „58,98 ,FC, 18, 18,09 35,FC,CB,FC,BC, BC, BC, FC, 49 36,38 ,69,CH,F8,8C,8C,FC, 99 3/,FC,8C, 18,39, 38, 39, 39, 49 38,FC,8C,8C,FC,8C,8C, FC, 49
39 ,FC,8C,8C, FC, BC, 18,70, 09 3A, 99, 39, 30,99, 34, 39,99, 99 3D,4g, rte be ler zo; gg 48, 3C, 42,99, Al,A1,99,42,3C 41,FC,8C,8C,FC,8C,8C,8C, 47 42,FC,8C,8C,F8,8C,8C, EG, gg 43,FC,8C,89,89,88,8C, FC, 49 44) FY,88,8C,8C,8C,8C, FC, 09 45,FC,CB,CH,FC, CB, CH, FC, 47 46 ,FC, CB, CB, F8, CH, CO, CH, 99 47,FC,8C,89,BC,8C,8C, FC, 49 48 ,8C,8C,8C,FC, 8C, 8C,8C, 99 49,78,39, 30, 39, 20, 34,78 ,99 AA; 3818718 18,98,987F8700 4B,8C,98,B,E,BH, 98,8C, 9 4C,CB,CB,CH,CB, CH, CH, F8, 99 4D,DC, AC, AC, 8C,8C,8C,8C, 9 4E,8C,CC,CC, AC, 9C,9C,8C, 44 AF,FC,8C,8C,8C,8C, 8C,5C,00 58, FC,8C,8C,FC, CB, CÀ, CH, 90
51,FC,8C,8C,8C,AC,98,F4, 09 52,FC,8C,8C,FC,BJ,98,8C, 99 53,FC,8C,88,FC,4C,8C,FC, 99 54,FC, 34, 39,39, 39, 30, 30, 47 55,8C,8C,8C,8C,8C,8C,FC, 49 56,8C,8C,8C,8C,8C,58, 39, 99 5/,8C,8C,8C,8C, AC, AC, DC, 99 58,8C,8C,NC, 38,DL,8C,8C, 97 59,8C,8C,8C,FC, 36, 38, 39, 49 5A,FC,9C,18,39,69, CJ, FC, 99 61,C3,E/,DB,C3,C3,C3,C3, 99 62,3F,68,68,3C,96,96,FC, 39 63,C3,66,3C, 18,3C,66,C3,09 64,00, 0 ,EE,8A,8A,8A, EE, 99 en 97,97,8B,DA, AB,8A,8A, 44
0,00, AB,A9,AI, 29,39 ‚49 6” ‚0d, 99,BB,22,33,23, 3A, 47 58, „‚04,49,32, 83,82,82,82,09 69,08, 0D, 2E,6A, AE, 2A, 2A, 09 6A, 0, 0D,EE,BA, AE,AA,EA, 99 68,99,04,r5,15,65,85,F5, 99 6C,99, 99, 2E,A8,6C, 28, 2E, 49 10,rF,AB,D5,AB,D5,AB,D5,FF 71,FF,D5,AB;D5,AB,D5, AB; FF 78,E4,FC,9E,E6,F8,9E,36,89 Ag,0d,42,E7,BF,9F,FF,7E, 3C Al,49,66,7F,BF,9F,FF,7E,3C A2,3C,66,EC,FB,F8,FC,7E,3C A3,3C,66,EE,FC,FC,FE,7E, 3C A4,3C,7E,FF,F9,FD,E7,42, 09 A5,3C,JE,FF,F9,FD,FF,66, 97 A6,3C,66,37,1F,1F,3F,7E,3C A7,3C,66,77, zE Sn ZeatE SC A8,06,1B,3B, 38,7C,7C,7C, 38 87,63,77,36,08,3E,7F, 68,48 B8,36,7F,7F,7F,1F, 3E, LC, 08
2068 RESTORE 1359 2078 FOR I=l TO 71
1533 g 2038 _ READ AS$ 32 |
QQ=QQ+VAL (T&H"+ASS)
2108 _ FOR J=BASE(7)+8*VAL("&H"+AS$) (7)+8*VAL(Y&H"+AS$)+7
2119 READ H$
2129 QQ=QQ+VAL("8H"+H$)
2139 VPOKE J,VAL(S&H"+H$)
2169 IF Qq<>7182g! THEN SCREEN Jd: PRI NT “Fout in dataregels 1359-2858": ST Op
2179 H$="SPATIEBALK OF VUURKNOP xx “: T1=3472
2188 FOR I=tEN(H$) TO 1 STEP -1 2198 _ T2=ASC(MID$(H$,I,1))
2298 _T3=BASE(7)+T2*B:FOR J=d TO 7 2218 FOR J=d TO 7
2229 VPOKE Tl+J,VPEEK(T3+J)
2278 * kleuren zetten “kkk 2288 DATA 41,41,41,41,B1,81,71,71 2298 DATA 41,41,41,41,51,51,CF,91 2388 DATA 9C,9C,9C,9C,41,AL,CL, 91 2318 DATA 41,41,41,41,41,41,41,41 2328 RESTORE 2289
2338 FOR I=BASE(6) TO BASE(6)+31 2348 READ H$
2358 _ VPOKE I,VAL(“&H"+H$)
2368 NEXT I
2374 RETURN
239g Ù machinetaal AAA k AAA kr AKK AK 2408 DATA 3C,66,DB,A5,A5,DB,66, 3C 2418 DATA 3C,76,DB,ED,B7,DB,6E,3C 2428 DATA 3C,7E,E7,DB,DB,E7,7E, 3C 2439 DATA 3C,6E,DB,B7,ED,DB,76, 3C 244) DATA 3C,66,DB,A5,A5,DB, 66, 3C 2458 DATA 3C,76,DB,ED,B7,DB,6E, 3C 2468 DATA 3C,7E,E7,DB,DB,E7,7E, 3C 2419 DATA 7,0, 99,99, 99,99, IJ, 91 2488 DATA 11,98,47,21,F8,CF,3A, 3F 2498 DATA D9,47,19,18,FD,54,5D, 21 2589 DATA 99, 78, de, „94; C5,d6, „98; LA 2518 DATA CD,4D,49,13,23,18,F8,D5 2528 DATA 11) 38,00, 19,D1,C1, 1,EC 2538 DATA 21,9d,20,11,37,DY, 3A, 3F 2548 DATA DY,47,13,18,FD,86,94, LA 2559 DATA CD, 4D; 00, 13,23, 18,F8,3A 2568 DATA 3F,DY,FE, 94, 28,1,AF, 3C 2578 DATA 32,3F,D8,C9,21,08, GC, B6 2588 DATA 1A,C5,DD,21,F5,D8,rD,21 2598 DATA ED,D4,46,98,CD,4A, JH, CB 2608 DATA 27,39,44,JE,J1, 18,92, GE 2618 DATA B,DD,71,98,FD,4E,d4,B1 2628 DATA CD,4D,98,DD,23,FD, 23,23 2638 DATA 19,E2,11,92,DY, 1A,EE, 29 264 DATA 12,11,96,DY, 1A,EE, 29, 12 2658 DATA C1,19,C6,96,94,C5,78,CD 2668 DATA J8,9H,FE,FF,C1,28,11, 19 2678 DATA F4,AF,CD,D8,8d,FE,FF, 24 2688 DATA J4,d6,99,18,93,C3,8C,DY 2698 DATA 78,32,F8,F7,C9,90, 9d, 99 2109 DATA 99,40,08, 94,93, 09, 40, 90 2117 DATA 97,98, 00, 9,09
2724 RESTORE 2479
2738 FOR I=&HDEGZ TO &HDYFC
2749 READ H$
2759 QQ=QQ+VAL(“&H"+H$)
27 69 POKE I,VAL(“&H"+HS$)
2778 NEXT I
2788 IF Q0<>9688E! THEN SCREEN: PRIN T “Fout in dataregels 2449-2714": STO
pp=====BY 5 68 PRINT vim f= VAN=DER= GRAAF F=====gg
292g VPOKE 8197, 16*(INT(RND(1)*1L2
2039 T1=T1/2: 2948 NEXT J 2958 NEXT I
2968 VPOKE 8197, 129
2978 GOSUB 3279
2988 RETURN
sin DATA d,68,126,126,126, 126,68,
3017 8 Tee vm. KkAAAAAKKkkkAr kr” 382g C
3439 B ‘apapq=VIPER=@zabee BANT leenen qa
Ir Tl=8 THEN T1=256
Ri ed dd ee pp(= Heee eee eee Aers =eenensennsenzanszserel ppl = LOiT- IS= HE T=SPEL=VIPE";
3040 PRINT "Rf==z=(qg(==rtenennenn menner nne ppl=tEE TALES IN=HET=f Bee =(qql= Ea Saan z IEEE zel ppt =BE HAL „VE-DE=DODEL INES el mmm Sne en P == ADDESTOELEN"; 3050 PRINT "Pfpe=rreesennelqql ensen Le NIET = IN=JE= haai Hield eternet: Aire zaeeseieezel pp( ==Ôf =IN=DE=OMHEINING! ! pe =( pp zes 3968 PRINT ° 'Ezz=VEEN =SUCCESI | l====( qq (akmanaaena)))))))) Ì))amsnerel ppl =2=s
pgpapgpap EES ER is lj TO 698: VPOKE 1,839-1:
3060 DUMY= USR2(9)
165
65
123
21
51
189
185
63 243
DUMY=Z THEN JK=g DUMY=1 OR DUMY=3 THEN JK=l DUMY=2 OR DUMY=4 THEN JK=2
Li=d: PA=50: DIM HH(100),RR( 140) 3138 POKE &HD938, 32: POKÉ &HDY39,89: POKE &HDY3A, 48: POKE &HDY3B, 298: POKE
Er 32: POKE &HDY3D,88: POKE &HDY 3149 DUMY= USR1(): SOUND 1,9
3159 RETURN
3169 '
gig „gpelscheen bh kkk k 3188 C
319 BENT =SCORE: BEPB=xxx=HIGH ; SCOR
E: "FNSC$(HS) “=pqgpqpqpgpapgpgpapapapap QPQpgpgpgge==tserrennenezennzesnnenn. p
papgpapapgp
3238 VPOKE BE, 32: VPOKE EI,32
324 GOSUB 730: RETURN
3257 '
3269 7 muziek kkk lede keke Rekekekekekekehe Keke kekekod 3278 DUMY=USR(Y) : PLAY “T15GSJM1GGDG!. 1604CDERI6CDERLGDEFRIGDEFRI6EF! BGECED ‚R8", “T15GSE.16OSCDERIECDERIGDEFRIGDE FRIGEFIL8GECED RB"
3288 PLAY “L16GFLSEGCEDFO3B04DCCD03B0 4C.R8", “1 16GFLBEGCEDFO4BOSDCCDO4BO5C. R8"
3298 PAY "L16GFLBEGCEDGR816GFBEGCE D.R8'16GFL8EGCEL 16FEDCO 3 8BGAO4CO3BO4 DC.R8", “1 16GF' BEGCEDGR8! 16GFLBEGCED. R Ted temaken A
3308 PLAY "L1604CDERL6CDERLGDEFRIGDEF RI6EFLSGECED.R8", “1 L6ORCOERIGCDERLEDE ERIGDEFRIGEFLBGEËED.R
3318 PLAY el eetl em anos deenind 4C.R8", “LIGGFLSEGCEDFO4BOSDCCDO4BO5C, R8 an
3328 RETURN
3338 DUMY=USR(Y): PLAY “O4T255SOMLGJY
235
184
85
61
TELEFONISCHE
HULPDIENST
Een unieke service van MSX Cbmputer Magazi-
ne.
Als enige onder de Nederlandse MSX-bladen bieden wij een telefonische hulpdienst.
ledere dinsdag kunt u rechtstreeks naar de redaktie bellen met uw technische vragen.
Elke dinsdag
vanaf 4 uur ’s middags tot 7 uur ’s avonds op telefoonnummer 0020-931263
Let wel, dit geldt alleen voor vragen die betrek- king hebben op de inhoud van MSX Computer
Magazine!
Voor alle andere zaken, zoals de (abonnemen- ten)administratie of de cassette-service moet u 020-657884 bellen, dagelijks tijdens kantoor-
uren bereikbaar.
Natuurlijk zijn er wel een paar spelregels aan ons te- lefonische vragenuurtje ver- bonden.
Zo ishet niet mogelijk omop andere momenten naar de redaktie te bellen voor tech- nische problemen. Alleen op dinsdag, tussen 1600 en 1900 uur, kunnen we uw vragen beantwoorden. Maar dan bent u er ook van verzekerd dat ereen of meer redaktieleden aanwezig zijn.
Bovendien zal het niet mo- gelijk zijn om willekeurig ie- dere vraag telefonisch af te handelen. Het kan voorko- men dat vragen zo ingewik- keld en/of specialistisch zijn dat we u alsnog moeten ver- zoeken om ze schriftelijk in te dienen. Anders zou het telefoonnummer te lang be-
zet blijven en kunnen ande- re lezers ons niet meer be- reiken.
Stel uw vragen zo kort en bondig mogelijk, probeer de lijn zo kort mogelijk bezet te houden. Het is altijd razend druk gedurende het vragen- uurtje en we willen zoveel mogelijk lezers kunnen hel- pen. Zorg ervoor dat u even- tuele listings etcetera bij de hand hebt en leg pen en pa- pier gereed.
Vragen over programma's die in andere bladen ver- schenen zijn kunnen we tot onze spijt niet beantwoor- den.
En, tenslotte, wordt niet boos als het even wat moei- te kost om ons te bereiken. Als we in gesprek zijn, dan is het om iemand anders ook te heipen.
__ mdmmmdmmmdmmmmddddnmmmmmsmmtmtmmmmttmmtdddmmmmmtmmdmmmmatsmmmmmtmmmmmmmmtn dn
MS
ÜÙ
en Een
SE SPARROVHE |araùs soma
OMDAT WE ALS ONAFHANKELYK MSX- SOFTWARE -HOUSE MSX-1 SOFTWARE MSX-2 SOFTWARE NU EEN JAAR BESTAAN ! EASY COPY + : MSX-2 EASYCOPY: afdruk scherm 2 in 4 kpas pA0 gamma JA U LEEST HET GOED! kleuren.voor sony/t0s voor sony/toshiba plotten 7 é hiba Btotten lon mens 4 bleunen alle grafische |als u nu bij ons een bestelling doet| CAS. f35,- schermen alle paginas. |lerijgt u van ons een cassette of disk | SAS TGE “tekst en grafische MSX-2 COPY ZEE Ank [met 3 6raaie programmas gratis!!! | verwerken met nadruk Acheenafdruk programma TT DEZE PROGRANNAS ZUN VOOR UT op grafica. sony/tosh- voor MSK-matrix printers L___DEZE PROGRAMMAS ZYN VOORU PO iba plotters en mAx- grijstinten, alle grafische kelk MSX POSTERCOPY: matrix printers. schermen, alle paginas. scheendump op posterformaat CAS. f55,- DISK f49,90 werkt op alle printers ook MEDICO : MSX-2 DES ; op de niet msx-printers, wat heeft uw kind en digitaliseringAprogramma *2*| __ M.C.M.L. : wat moet u doen? 112*192 beeldpunten muêti colon macro Language, vraagt u maar! 1 soorten nasten grof en maakt 136 kleuren in Acheen: CAS.f35,- bin, 16 kleuren, B paginas, mogelijk. DES 1 voor de mooiste Achermen. *3*| _ EASYSPRITE digital iseringsprogramma met DISK f79,90 sprite editor met de mogelijk 64 * 48 beefdpunten.16 kleure MSX-2 PALET : heid om twee keer zoveel CAS. f40,- supertekenproghamma voor sprites te gebruiken. DES 2 de echte artiest! digitatiseringsprogramma met KEUZE VAN 136 KLEUREN UIT U ZIET HET DRIE FRAAIE PROGRAMMAS! 256 * 192 beeldpunten. 16 EEN TOTAAL VAN 100.000! gratis voor u als u een bestelling bij ons doet kleuren. 192*256 beeldpunten. en een fraaie manier om BEE nst ONE nomde er CAS.f50,- DISK f69,90 kennis te maken.voonrdeZen zoals: PALET :teken programma met 136 kleuren „32*96,max-1 CAS.f35,- van VOLLEDIGE COMPATIBILITEIT +** geen gezeur meer met software die het niet HOE TE BESTELLEN: wen B RECORDING *** STUUR EEN__BANKCHEQUE OF GIRO OF EEN POSTCHEQUE OF GIRO NAAR SPARROWSOFT door direkt van de computer op te nemen eer ANTWOORDNUMMER 6986 „8900 WC LEEUWARDEN. verme vooral uw naam, adres en bestelling. mastercopy kwaliteit zonden dropouts TDK)
deze akt4e geld ot en m@
SPARROWSOFT MAAKT SOFTWARE WEER BETAALBAAR!
“an NEDERLANDSTALIG ***
Dat is gemakkelijk… | Een echte MSX-specialist voor software en boeken
In onze nieuwe winkel kunnen wij ons assortiment van ruim 700 artikelen nog verder uitbreiden, tevens zal de demonstratie van onze artikelen ruimer worden opgezet. Ook zal er een aparte afdeling met PC soft- ware en boeken worden opgestart.
Wij zijn dealer voor alte merken zoals: Philips, SVI, So- ny, Aackosoft, Filosoft en diverse Engelse software huizen.
Ook importeren wij zelf diverse programma's, uit het buitenland, o.a. Japan en Duitsland.
Onze eigen databank draait op proef tussen 1800-800 op telefoonnummer 020-123206. Hierin vindt u informatie en telesoftware, tips, div.
Tevens leveren wij ook aan scholen en bedrijven te- gen interessante prijzen.
Een greep uit onze assortiment: Alle MSX boeken en software ook de aller nieuwste titels, Teltron en Tel- com modems, monitors, printers, standaards, kabels, diskette's + boxen, robotarm, uniface, joysticks etc.
MSX 'SOFTPOST’ verhuist mee naar de Witte de With-
straat 22a. Het telefoonnummer blijft hetzelfde 020-183001.
Witte de Withstraat 22a 1057 XM Amsterdam
Tel: 020-123206 Tel: 020-183001
Tientallen programma’s voor f 9,95 p.st. zoals: Molecule Man, Speed King, Oh Shit, Formula 1, enz.
Ook de programma’s uit MSX COMPUTER MAGAZINE zijn bij ons verkrijgbaar
Vraag de gratis prijslijst met honderden titels
TIME Beukenweg 7
1092 AX Amsterdam
SOFT Tel.: 020 - 659393
(Bij het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis en het Oosterpark)
Problemen?
MSX Computer Magazine geeft raad
In deze rubriek behandelen we die brieven die voor zo- veel mogelijk lezers interes- sant zijn. Gezien de grote hoeveelheid post die we ontvangen is het echter on- mogelijk om alle brieven op deze pagina's te antwoor- den. Tot onze spijt kunnen we de meeste briefschrij- vers niet eens persoonlijk antwoorden.
nme
EK gene?
Aarzel echter niet om ons een brief te schrijven, als u ons uw probleem wilt voorleggen. Vermeldt daar echter altijd uw telefoonnummer bij, zodat we u eventueel het antwoord
kunnen doorbellen.
Mochten wij er ook niet uitkomen, dan verhuizen wij uw brief naar de ‘lezers helpen lezers’ rubriek. Misschien dat iemand anders wel een oplossing kan aandragen.
Overigens, er is een soort brief die we nooit publiceren maar toch erg vaak (en graag) ontvangen. Dat is de brief waarin een lezer of lezeres ons alleen maar komplimenteert met MSX Computer Magazine. We nemen ze niet op, wegens ruimtegebrek, maar gelezen worden ze zeker!
VG 8020/20
Met MSXMEM heb ik vastge- steld dat het 64K RAM geheu- gen in mijn Philips VG 8020 zich in subslot 2-3 bevindt, net zoals bij de meeste MSX2 ma- chines. Mijn handelaar vertel- de mij dat mijn VG 8020 een nieuwere versie is, die met in- gang van oktober 1986 op de markt verschenen is.
Veel software bleek niet zon- der meer op deze vernieuwde Philips te willen werken, maar door voor het laden
POKE -1,170
in te tikken - zie ook MCM nummer 12, bladzijde 52 - werken alle programma’s weer zoals het behoort.
J. v/d Berg, Rhenen
Dank voor uw goede tip, die we maar in de brievenrubriek hebben gezet. In dit nummer van MCM hebben we de tru- kendoos en Lezers helpen Le- zers namelijk eens een keertje overgeslagen, en we denken toch dat deze tip snel gepubli- ceerd moet worden.
Bezitters van een VG 8020 kunnen overigens zelf makke- lijk nagaan of deze POKE op hun computer noodzakelijk is of niet, door het typenummer onder op het apparaat even te bekijken. De ‘oude’ 8020 heet- te 8020/00, dit nieuwe type draagt als versienummer 8020/ 20.
Philips heeft bij dit nieuwe ty- pe de produktie vereenvou- digd, door een nieuw IC te ge- bruiken dat een groot aantal simpeler IC's vervangt, onder andere de chips die voor de ge-
heugen-adressering _verant- woordelijk waren. Dit speciale MSX-IC wordt ook toegepast in de MSX2-modellen, van- daar dat het geheugen van de VG 8020/20 op dezelfde plek zit, slot 2-3, als in de meeste MSX2 computers.
Ten overvloede mogelijk wil- len we hier nogmaals bena- drukken dat de problemen die sommige programma's heb- ben op deze vernieuwde VG 8020/20 niet aan de hardware te wijten zijn. De in deze 8020/ 20 toegepaste geheugenstruk- tuur valt volledig onder de MSX-standaard, het zijn de programma’s die zich daar juist niet aan houden. Maar of het nu echt verstandig is van Philips om de 8020 zodanig te veranderen dat dergelijke pro- blemen onvermijdelijk naar voren zullen komen, dat wa- gen we toch te betwijfelen.
|
BIOS-tabel
Ik zou u willen vragen of u mij een BIOS-tabel op zou willen sturen, want ik probeer de ML onder de knie te krijgen.
Ook wilde ik vragen of het mo- gelijk is om meerdere kleuren
binnen een sprite te gebruiken.
Marcel van Essen, Zevenber- gen
Hoewel we ons best kunnen in- denken dat iemand zich tot ons wend met de vraag om derge- lijke informatie kunnen we er jammer genoeg niet op in gaan. Iedere week krijgen we brieven met vragen om bij- voorbeeld een lijst van de BIOS-calls, of een overzicht van alle systeem-variabelen.
Nu hebben we die gegevens in- derdaad wel liggen, maar we denken toch niet dat het op on- ze weg ligt om daar een soort kopieer-bedrijfje voor op te zetten. Dergelijke zaken kan men veel beter via een van de gebruikersgroepen proberen te bemachtigen, die zijn daar beter op ingericht. Of, als dat niet gaat, kijk eens in een goe- de boekhandel, er zijn een aantal MSX-boeken die derge- lijke informatie ook bevatten.
Wat de vraag betreft of sprites meer dan een kleur kunnen krijgen, dat hangt af van de MSX-versie waar men over be- schikt. Op een MSX1 is het on-
mogelijk, op MSXZ2 is het met standaard Basic - het COLOR SPRITE-kommando - te ver- wezenlijken. Maar ook op een MSX1 iser weleen truuk te be- denken. Stel, dat er twee spri- tes gebruikt worden, ieder in een eigen kleur en overlap- pend. Dan zou de ene sprite de ene kleur kunnen hebben, en de andere sprite de tweede
kleur. Di
Programmeer-slordig- heden
Allereerst mijn complimenten met uw voortreffelijk blad. Zowel op hardware als op soft- ware gebied toonaangevend in MSX-land.
Bij het lezen stuitte ik echter op wat programmeer-slordig- heden. In het programma PRINT (MCM 13) bijvoor- beeld wordt veelvuldig verwe- zen naar REM-regels.
Een mogelijke aanvulling op PRINT zou kunnen zijn om de uitvoer niet rechtstreeks naar de printer te sturen, maar deze in een ASCII-bestand op te slaan. Dat kan door een twee- de file te openen als OUTPUT en de LPRINT-kommando'’s te vervangen door PRINT 2. Wel de files weer sluiten na ge- bruik, anders kan er van alles fout lopen op de disk.
In het algoritme-verhaal in MCM 13 staat ook een slordig- heid. Hier wordt namelijk uit een FOR..NEXT lus gespron- gen.
Dit is in Basic niet zo’n pro- bleem, maar andere program- meertalen pikken dit eenvou- dig niet. Dat kan toch niet de bedoeling zijn, deze rubriek zal ook veelvuldig gelezen worden door niet-Basic pro- grammeurs.
Mijns inziens had dit voorko- men kunnen worden door een Programma Stroom Diagram te gebruiken in plaats van een flowchart.
Ik hoop met deze brief te heb- ben bijgedragen aan een nog beter blad.
H.M.v.d. Kooij, Maasland
Dank voor opbouwende kri- tiek, dergelijke brieven dragen zeker bij tot de kwaliteit van MSX Computer Magazine.
ele
In het geval van de beide door u gesignaleerde vermeende slordigheden is er echter spra- ke geweest van een bewuste keuze. Zo menen wij dat een programma als PRINT niet al- leen een handige utility is, maar ook een voorbeeld van goede programmering. Omdat het programma qua lengte geen problemen zal geven, is het dan naar onze mening ge- wenst om het kommentaar er in te houden. Door nu simpel- weg naar de kommentaar-re- gels te verwijzen maken we het de ‘luiere’ overtikker wat min- der gemakkelijk om de REM- regels over te slaan,
Wat betreft de FOR..NEXT lus heeft u inderdaad op het eerste gezicht gelijk. Sterker nog, inde eerste aflevering van de algoritmen waren de sub- routines heel zorgvuldig zo ge- schreven dat er niet uit lussen gesprongen werd. Maar dan moet wel de teller-variabele aangepast worden binnen de lus, hetgeen ook niet netjes is.
De redakteur die tegenwoor- dig deze artikelen schrijft heeft daar zo zijn eigen gedachten over. Naar zijn mening is het uit de lus springen de nettere - en de snelste - oplossing, im- mers, als er een return moet worden uitgevoerd worden de FOR..NEXT gegevens auto- matisch door de Basic-inter- preter van destack verwijderd.
Ik schrijf jullie omdat ik met een uiterst netelig probleem zit. Ik heb namelijk een MSX2, die, zoals jullie vast wel weten, ook enige SET kom- mando’s kent. Een van die kommando'’s is
SET PASSWORD …
Nu heb ik een wat speciaal password gebruikt, namelijk een spatie met een CHR$13). In mijn overmoedigheid ver- wachtte ik dat ik er door een simpele druk op de spatiebalk de vraag password: bij het op- starten zou kunnen beant- woorden.
Maar toen ik het probeerde bleek de computer op slot te blijven staan. Weten jullie een methode om er weer in te ko- men, zonder een chip te hoe- ven verwisselen? Het is per slot van rekening ook niet alles om
buiten jouw schuld in een kast stof te moeten liggen verzame- len.
Sorry overigens voor het ver- schrikkelijke schrift van deze typemachine, maar mijn prin- ter doet het nu natuurlijk ook niet.
Naam en adres bij de redaktie bekend
Ach gussie. Wat een narig- heid. Wat vreselijk zielig. En eigenlijk, wat verschrikkelijk grappig.
Dergelijke brieven - we krij- gen er meer - doen op de redaktie altijd een ware golf van hilariteit ontstaan. Want blijkbaar zijn er heel wat men- sen die of hun zelf gekozen password vergeten, of onder het experimenteren een derge- lijk ‘raar’ password kiezen dat de computer er geen wijs meer uit wordt. Soms bellen de slachtoffers zelfs midden in de nacht, geheel ontredderd, op. Als er toevallig dan nog ie- mand aan het werk is helpen we ze ook altijd, want de oplos- sing is heel eenvoudig. Een op- lossing overigens die bij ons weten in alle MSXZ2 instruktie- boekjes staat.
Het recept: resetten met de STOP- en de GRAPH-toets ingedrukt. Dan wordt de pass- word-vraag domweg overge- slagen, men komt weer in Ba- sic. Vanuit Basic is het pass- word dan weer te veranderen of te verwijderen.
Wat deze briefschrijver betreft - aangezien hij in een kleinere plaats woont vonden we het wel zo vriendelijk om naam en woonplaats niet te vermelden - we hebben hem natuurlijk ge- beld. Gelukkig bleek hij zelfde oplossing al gevonden te heb- ben.
Toch hebben we zijn brief op- genomen, hopelijk hebben an- dere ‘vergeetachtigen’ er wat aan. En bovendien vonden we het een leuke brief, hoewel die typemachine inderdaad vrese- lijke lettertjes had. nn
Harde vraag
Is het mogelijk om deze scha- keling (waarvan ik een ko- pietje heb meegestuurd) aan te sluiten op een MSX printer-in- terface?
Ik heb een MSX2, namelijk de VG 8235.
Ashu Mathoera, Amstelveen |
Ja. Het schema dat je opstuur- de - een spraakgenerator, uit Elektuur mei 1986 - dient op een standaard Centronics uit- gang te worden aangesloten. Nu is de MSX printerpoort weliswaar niet helemaal stan- daard-Centronics, maar alle signalen die je nodig hebt zijn aanwezig op de 14-polige prin- teraansluiting.
In de onderstaande tabel heb- ben we even een overzichtje voor je opgenomen:
SchemaMSX-printerinterface DO pen2 DI pen3
D2 pen4 D3 pen 5 D4 penó6 D5 pen7 STR penl BUSY pen 11
Overigens is dit - min of meer bij uitzondering - een vraag die we makkelijk konden beant- woorden. Op zich moeten we toegeven dat we geen hardwa- re-specialisten zijn, zodat veel van dergelijke vragen ook door ons niet goed op te lossen zijn.
| MSXSHOP KEERBERGEN |
(15 km van Leuven, 15 km van Mechelen, 15 km van Aarschot)
toebehoren enzovoorts.
april.
Wegens HCC-beurs te Antwerpen speciale aanbieding:
Philips MSX1 8020 Bfr. 6990.
Philips NMS 1510 datarecorder plus voeding Bfr. 2950. Philips VG 8235 MSX2 plus printer NMS 1421 (NLO) plus monitor VS 0040 Bfr. 39990.
Vidkit pakket (gelijk aan VG 8250) plus VS 0080 kleuren- monitor plus Telcom plus reis naar Parijs Bfr. 59990. Philips printer VW0020 80 karakters Bfr. 4990.
Eveneens tijdschriften, boeken, software, stofkappen,
Standnummer HCC-dagen 365. Data 24, 25 en 26
Winkel tijdens beursdagen gesloten.
bij bep, 8) : (0) 4 Gemeenteplein 9 - 2850 Keerbergen BELGIE - Tel: 015/517529
COMPUTERVAKANTIEKAMP
‘TWEEHEK’
De unieke combinatie van omgaan met computers en vakantie voor 8 t/m 16 jarigen. Veel rekreatie en gezelligheid door sport, spel, zwem-
men, kanovaren, enz.
Daarnaast de mogelijkheid tot het leren van o.a. Logo, Basic en Spelontwerp op diverse computers zoals o.a.
C-64, MSX en P-2000.
Vraag vandaag nog onze folder en laat deze adv. aan
je vriend(in) zien.
Schoonloërstr. 4, 9534 PC Westdorp (Dr.)
Tel. 05998-34541
De |
MSX-jes zijn kleine advertenties voor partikulieren. Als u iets speciaals zoekt, of juist iets kwijt wilt, plaats dan een MSX-je. Gebruik daarvoor de antwoordkaard uit dit blad.
De redaktie behoudt zich het recht voor om MSX-jes zon- der opgaaf van redenen te weigeren, hetgeen zonder meer zal gebeuren als het vermoeden bestaat dat er ille- gale kopieen aangeboden en/of gevraagd worden. Ook kommercieele advertenties worden niet opgenomen, evenmin als advertenties met een postbus- of antwoord-
nummer.
Vermeld altijd uw volledige adres op de antwoordkaart, ook al wilt u slechts met uw telefoonnummer in de adver-
tentie.
Educ. progr. op cass. voor basisschool in ruil voor de uwe. Guide Dusauchoit, Poitevinstr. 13, 8000 Brugge, Belgie.
Org. software: Jetfighter, Zaxxon, Mas- tervoice en flight 737 samen f. 25 — tel. 071-8901140.
HP Terminal 80 king A4 printer, 56 cm kl.tv en video inruilen voor drive old. Tel. 055-3324014,
Matrix MSX-compatible printer en ka- bel e.a. hulpstukken. Tel. 070-866539 na 18.00 uur.
Prog. in ruil voor andere voor MSX, zo- als kaartenbak en RTTY. E. Callaerts, Vooruitgangsstr. 88, 2660 Willebroek.
Decathlon op cassette f. 30,-; Rollerball op cartridge f. 30; tel. 08360-30232 vra- gen naar Jeroen.
Atari 520 ST en drive, kl.mon. Tos in Rom, veel software, inruil MSX moge- lijk: vr.pr. f. 1995 -: tel. 08872-28608.
Div. org. MSX programma’s ruilen te- gen dito. Tel. 033-7244590.
MSX-computer, ‘datarecorder. boeken, tijdschriften en software (org.). In cen koop f. 400,-: tel. 03410-15225,
Casio FX 720P incl. Ramcard C-2en cas. Interface FA-3. (port. PC). Tel. 050- 734055,
Org. software: J.S. Willy L, Time CVRB, Oils'well, Elidon a f. 10: Jet Bomber f. 15. Tel. 01720-42928.
verz.kosten. Tel. 058-138509 na 18.00 uur vragen naar Wessel.
Hal Trackball te koop. F. 130,-; tel. 04920-24622.
ware met gebr.aanw. wegens aanschaf PC. Prijs plm. f. 800.-; tel. 03240-37714,
Goldstar FC200 en AVT quickdisk en 13 disks, 5 boeken, adapter, joyst. (Arcade) en erg veel software. Prijs f. 900; tel. 02521-11840.
Org. softwareteruiltegen org. software, MSX, ik wil graag ‘Bounder’. Tel. 055- 555978 Marco.
Super geluid op uw MSX met de SFG-01 soundmodule van Yamaha (32 generato- ren) voor f. 250; tel. 05908-33791.
20 3.5‘ Diskettes met plm. 300 MSXI programma’s (org.), f. 400- of ruilen voor modem. Tel. 070-213055.
AVT disk f. 500; Sony plot f. 275 —; So- ny HB75 f. 500.-; AVT. mon.kleur. Tel. 01751-10985.
Org. programma’s om te ruilen of te ver- kopen o.a. Pippols, Goonies. Chopper. Tel. 01184-70916.
Org. spelen o.a. Gunfighter, Jetbomber, Killertomatoes, disc. 03480-17589 (Robin). 737 Flight sim. ruilen tegen de erfenis Pa- niek in Las Vegas. Tel. 05207-3887 (Ger- ben).
warrior. Tel. *
MSX 2en MSX 1 pr. op disk en cartridge org. ruilen tegen MT Text of andere pr. omg. Hoogezand. Tel. 05980-22705.
MT-Telcom modem incl. de handleiding voor slechts f. 400,-. Tel. 071-170068 na 18.00 uur.
Mastervoice/wordstar, org. T.e.a.b. tel. 02230-21866 na 17.00 uur.
Org. MSX programma’s o.a. Car Jam- boree, Flightdeck. Tel. 040-832216 (Igor).
Kontakt met andere MSX-ers omg. So- meren/Asten. Tel. 04939-3828,
ZX Spectrum en rec., 500 progr.’s, pro- grammeerbare joyst., joyst., hoes, boe- ken enz. Met prof. toetsenbord. Tel. 033- 948954 (Roos).
Sony HP75P incl. 3.5‘ drive HBD50, MTBase, Tasword, div. software en boe- ken. F. 850,-; tel. 02290-41768 na 18.00 uur.
Sony HB75P, diskdrive, printer TXP- 1000, recorder, kleurenmonitor Novex, box met floppy’s, boeken en div. org. progr.’s. Tel. 070-871936 b.g.g. 872600.
MSX 1 Philips, recorder, joystick en boe- ken, plm. 150 spelletjes. Prijs plm. f. 600, tel. 010-4357679 vragen naar Leo.
Kontakt met andere MSX2 gebruikers voor uitwisseling van gegevens. Tel. 053- 771882.
Teltron 1200 modem met nieuwste soft- ware MSX. 2 Mnd. oud. voor f. 425 — Tel. 01184-64919.
Org. op 3.5 inch disk, gr.v.Oberon, Jet- bomber, Chopper 2, Thunderball, org. cart. van zoom 909, midnight brothers a f. 30 per stuk. Tel. 01718-16126.
MSX2-homeoffice org. disk. met o.a. 80 Kar. tekstverw., data-base en tekenpro- gram.-designer. Prijs f. 75 —; tel. 03480- 18917.
Vectrex spelcomputer, ingebouwde mo- nitor en joystick met 2 spelen. Koopje: f. 99,95, tel. 058-675022 na 18.00 uur.
Educatieve progr. voor de basisschool. Rekenen, diktee, inl. tel. 020-311569.
Voor de Spectrum: interface 1 microdri- ve, een Seikosha GP50-S printer en spel- letjes. Tel. 010-4221660 (Toni).
Sony hitbit HB-75P, incl. 10 progr.’s. Ca. 1 jaar oud, prijs f. 400. Tel. 08859- 53076.
Goldstar MSX 1 met 600 prg.’s. T.c.a.b. dsk, cas. tel. 020-831133.
MSX-2 Philips 256 Kram, 64 Krom, 360 K. diskd. textv. kaartenb.pr. Designer, boeken, tijdschriften 1300 B.Fr. Tel. 3211-530317, Belgie.
MSX computer, 64K, randapparatuur, progr.’s. T.e.a.b. tel. 02159-15767,
Sony HB-75P MSX computer. Tel. 08850-12933.
Sony HB75P MSX f. 350. Philips moni- tor 7552 MSX groen f. 280. SW Aacko- text ILf. 5O,-en Aackobase II f. 50. Tel. 02990-53334.
Sony HB-75P met plm. 75 spelletjes en boeken f. 525 Tel. 05113-3493.
Org. spelen: Le Mans f. 25 -; Lazy Jones f. 25,-; Boom f. 15,- en evt. ook te ruil, Tel. 055-334747 na 19.00 uur.
Spectra video robot arm met cartridge voor MSX f. 150,-. Tel. 030-621601.
ZX Spectrum 16K, joystick-aansl. veel org. progr. met cas. Tel. 03407-2355 na 18.00 uur.
Atari 2600 en 4 games o.a. volleybal & basketball, 2 joysticks. 3 Mnd. oud, z.g.a.n. f. 250,-; tel. 02206-1988, FM-synth. unit (voor cartr.) HX- MU901, keyboard HX-MU901, Mitsu- bishi MSX comp. Slipstream beeld- scherm met geluid, boeken, handleiding en progr.’s. Als nieuw f. 895,-. Tel. 02518-54967.
Sony hitbit HB7SP, recorder, joystick, z.w. TV, vele spelen en boeken. Z.g.a.n. prijs Î. 800. Tel. 023-382238.
BBC computer met dubbel diskdrive en ingebouwde tekstverwerker en ITT mo- nitor en werkprogr.’s. Alles voor f. 1550. Tel. 03200-26845,
MSX 1 Goldstar FC 200 met monitor Phi- lips BM7502 (groen). Tel. 85910-12124 na 19.00 uur.
na 18.00 uur Laszlo.
Org. games o.a. Hero, Pitfall II, Elidon e.a. Tel. 02152-61991 omg. Goot.
Educatieve programma’s compl. met ge- bruiksaanw. Tel. (5788-2485.
Advertentieruimte voor degene die ons video-digitizer wil laten gebr. voor ge- denkboek. Tel. 05202-16348.
MSX Robotarm en cartridge f. 180. Tel. 0670-251192 na 15.00 uur vragen naar Michael.
ZX Spectrum 48K en cas.rec., software, boeken en tijdschriften. Prijs f. 200,-: tel. O1S05-1522 na 19,00 uur.
Brian Jacks org. Ook ruilen tegen ande- re org. spelen. Tel. 040-834796 na 16.00 uur Dirk.
MSX-progr. “Alles over luidsprekers - zelfbouw, Philips scoop, Akai 20ID en zelfb. boxen’. Tel. 055-4206325,
4 Konami's w.o. Knightmare, Yie AR, Kungfu 2 ruilen of kopen (org.) Tel. 073- 210139 vragen naar Gerrit.
MSX Boulderdash IF tegen Green Beret of Knightmare van Konami cart. Tel. 04255-3279,
kertes t.e.a.b. Tel. 020-831 133,
MSX-games op tape of disk. Ome. Ant- werpen, tel. 03-4404952,
Polar Star en Mac Attack (org) beiden voor f. 40. Tel. 010-4387326.
Org. MSX software te ruil. Tel, 071- 317668.
Goldstar FC-200 met veel software en cass.rec., joystick, stofkap, boeken. P.n.o.t.k. tel. 04139-1461,
Aackotext 2, Aackobase 2 f. 35.- p.st. Org. verpakking. tel. 03438-16115.
Kontakt met andere MSX-ers. Tel. 08860-73630.
Org. softw: Alien 8, Gunfright, Knight- lore, Dambusters; 3 Level 9 adventures. In een koop f. 150.-; p.st. f. 25 ,-. Tel. 08366-1292.
MSX Toshiba HXIO, datarecorder, 2 joysticks, plm. 50 spelen en boeken. 3 Mnd. oud, in een koop f. 475 … Tel. 02202-2333.
Commodore VC-20, games, cartr, boe- ken, cass.rec. en veel meer. Tel. 010- 4862052 vraag naar Ron.
Org. MSX spelen op cass. of ruilen. Tel. 03498-3641.
SVI 738 X'press ingeb. floppy disk, incl. dos CPM wordstar, vele spelen, geheel compl. Vr.pr. f. 850.-; tel. 03465-67839.
Sanyo MSX MPCI00 64 KB, Sony cass.recorder, joystick, kabels, boeken, div. spelen en progr.’s. Vr.pr. f. 750: el. 03465-67839 na 18.00 uur.
Avnami Soccer f. 50; Rollerball f. 50. Tel. 04920-45887.
Voor de Spectra-video type 318/328 MSX een 80 kolom kaart. Prijs f. 175,-: tel. 05486-10562.
Verloopstuk om cartr. op expansion- port. van Goldstar, Toshiba, Mitsubishi, Sanyo. etc aan te sluiten. F. 35. incl.
Org. software ruilen of kopen: A vieuw, lazy Jones, complicatie tape l en 2, nog L$ andere. Tel. 053-350929 Joost.
Sony HB-75P en HBD-50 diskdr. Plus progr. en boeken. Nog een half jaar garantie, prijs f. 950: tel. 070-520763.
MSX-computer met disk.drive, 3 boeken en plm. 500 spelen. Prijs f. 1500; tel. 010-4135723.
Sanyo MSX 64K. Prijs f. 200,-. Evt. met toebehoren, tel. 030-310891.
Sony HB7S5P, 25 spec. cartr. (Konami), evt. veel progr.’s op disk/tape, joystick. P.n.o.t.k. Tel. 02159-16580.
Philips VG8230 incl. MSX-dos, Homeof- fice en div. andere software. Prijs f. 1000,-; tel. 08859-54006 na 17.00 uur.
De sekte van Radarsoft. Te ruil of te koop f. 60 — Tel. 03456-656.
Org. spelen o.a. Elidon, Zakilwood, Jack the Nipper f. 17,50. Tel. 01891- 7556.
MSX-1 computer, Goldstar incl. recor- der, heel veel software tegen elk redelijk bod! Tel. 05486-13779 alleen weekends.
Novex 14‘ kleurenmonitor r.g.b. en com- posiet video ingang. Smith-Corona fas- text 80 printer. Tel. 05486-13779 alleen weekends.
MSX-SVI[738 X-press met ingeb. dis- kdrive, incl. draagtas, org.doc., MSX handboek, progr. Prijs f. 950; tel. 010- 4666977.
MSX 2 VG8235. 3 Mnd. oud, tel. 05496- 76246.
Sony HB75P MSX-I computer, 64 K (ivm aanschaf MSX 2 comp.) Prijs f. 400.-; tel. 030-946420 na 19.00 uur en weekends.
Org. software, cartr. f. 25 cassette f. 10,- tot f. 25 —. Tel. 030-946420 na 19.00 uur of in de weekends.
Kuma spreadsheet f. 70. Slagen vh rij- examen f. 30. Beiden org. Tel. 010- 4745616 na 18.00 uur.
Mitsibishi ML-F80, quick-disk. Tel. 020-321725 na 18.00 uur.
MSX I spelen, cass. tegen org. spelen. Tel. 03412-56035 (Marcel).
3 Modules a f. 35 — Hyper 2, Holein one, Cobra. Tel. 010-4833171.
COMPUTER
Educatieve pr. voor basisschool op cass. Ik ruil de mijne. Guido Dusauchoit Poi- tevinstr. 13, 8000 Brugge, Belgie.
Sony color plotter-printer PRN C41 met handleiding en evt. creative greetings pakket. Tel. 071-890140.
Drive of Q disk of controler en modem. Tel. 055-334014.
Sony disk-drive (3.5 inch). Tel. 070- 866539 na 18.00 vur.
Progr. MSX1 ivm radio-amateurisme, zoals boekhouding RTTY Slow-scan. E. Callaerts, Voortuitgangstr. 88. 2660 Willebroek.
MSX-er in de buurt van Zevenaar. Tel. 08360-30232 vragen naar Jeroen.
MSX 1 of MSX 2 met of zonder drive, monitor of datarec; diskcoyprg. Tel. 08872-2868 na 19.00 uur.
Programma's voor overzetten van de Q.d. naar band en van band naar Q.d.; tevens kontakt met mede Q.d. gebrui- kers in en om Amersfoort. Tel. 033- 724459,
Software voor de Sinclair QL. Tel. 03410-15225.
MSX-printer 80 koloms met papier- transport b.v. Philips VWOO20 Matrix- printer. Tel. 050-734055.
Kontakt met MSX2 gebruiekrs. Tel. 01720-42928.
Ivm uitgave VWO examengedenkboek gebruik v. video-digitizer. (Sony F900 OD). Sponsorreg. en onk.verg. Tel. 05202-16348,
Viditel programma evt. ook ander soft- ware voor MSX2 op disk! Tel. 01805- 1522 na 19.00 uur.
Een 3.5 inch disk-drive. Max. prijs f. 400,-; omgeving Gooi. Tel. 02152- 61991.
Leden voor educatieve vereniging. Tel. 05788-2485.
Mastervoice en een goede MSX printer. Tel. 070-251192 na 15.00 uur (Michael).
MSX-er omgeving Eindhoven (Nuenen). Tel. 040-834296 na 16.00 uur (Dirk).
Software MSX 2; Nemesis, Green Baret & Jailbreak. Kopen of ruilen. Tel. 073- 210139 vragen naar Gerrit.
CP/M prg’s op 3.5 ‘ disk. Evt. ruilen of tegen vergoeding. Tel. 010-4387326.
Voordelige MSX 2 computer in goede staat. Tel. 071-317668.
Kontakt met MSX-2 3.5 inch diskgebrui- kers. Tel. 04139-1461.
Org. cartridges ruilen tegen 15 spelen. Tel. 08860-73630.
Kontakt met MSX-ers omg. Enschede. Tevens de spelen: Jet Set Willy 2, Neme- sis, Winterevents, Chopper. Tel. 053- 350929,
MSX progr. ruilen voor Grotten van Oberon, Sekte of Red Lights of Amst. Omg. Hoogezand. Tel. 05980-22705.
Turbo-Pascal of C-compiler op 3.5* werkend onder MSX-dos. Tel. 02230- 21866 na 17.00 uur.
Kontakt met MSX-ers. Help, dringend! Tel. 040-832216 (Igor).
Screen dump voor MSX VE 8020. Tel. 04939-3828.
MSX computer met toebehoren ruilen te- gen mijn Spectrum met veel toebehoren en 500 programma’s enz. Tel. 033- 948954 (Roos).
Kontakt met andere MSX-2 gebruikers voor uitw. van gegevens. Tel. 053- 771882.
Goede tape-disk; disk-tape copier. Tel. 055-555225.
Green Beret ruilen tegen Bouler Dash I1 op disk. Nieuw voor MSX. Tel. 04255- 3279.
Voordelige MSX2 machine (in honderd prc. staat, met ds drive). Tel. 020- 831133.
MSX-games op tape of disk. (omg. Ant- werpen), Belgie, tel. 03-440-49-52,
Software voor Sony plotter/printer. Tel. 03438-16115.
Kaart van Knight-time. b.v. uit MSX- computing. Tegen vergoeding, tel. 058- 138509 na 18.00 uur vragen naar Wessel.
Een diskdrive, niet te duur! Tel. 04920- 24622.
Wegens brandschade gebruiksaanwij- zing Aacko-scribe. Redeijke vergoe- ding, tel. 03240-37714.
MSX2 comp. niet hoger dan f. 1200,-. Tel. 02521-11840.
Mensen die hun cartridge willen ruilen inomg. Apeldoorn, tegen org. software. Tel. 055-555978.
Diskdrive 3.5 inch voor MSX. Tel. 05908-33791.
Telex en of CW programma op disk of cassette. Tel. 070-213055.
Red Lights of Amsterdam disk, alleen ruilen voor Chopper disk, MSX2. Tel. 01184-64919.
Op cass. spelprogr. die niet beveiligd zijn. (Om te leren) Dusauchoit, Pointc- vinstr. 13, 8000 Brugge, Belgie.
MSX-comp.mag. uitgave 1 tot 10. Tegen red. vergoeding: omg. Amsterdam/Am- stelveen. Tel. 020-415516 na 18.00 uur.
Gardware-uitbreidingsmogelijheden en bijbehorende software voor de T'1-99/ 4A. Tel. 03480-10837 na 19.00 uur.
Cartr. Konami’s soccer en billiarts. Tel. 020-954047 na 17.00 uur.
MSX 1 of 2 comp. met opslagmed. Tel. 01726-16161 (Dylan).
RS 232 interface voor MSX en opusdis- covery voor Sinclair. Tel. 055-555154 na 17.00 uur.
Uitleg van Jump Jet en A vieuw to kill en MCM Data. Alvast bedankt, kosten- verg. Tel. 03498-2331.
Een Meode-copierprogramma dat ook op MSX-2 draait, liefst ook voor disk! Tel. 04105-4174 na 18.00 uur.
MSX-diskdrive voor plm. f. 350. en In- terface. Tel. 05971-31751.
MSX (liefst MSX-2) software. Eric Hae- sen, Firillendonk 1, 6218 HH Maas- tricht.
Softw. voor MSX2, prof. tekst, data, cal.progr. Tel. 01751-10985.
MSX diskdrive 3.5 inch evt. met disks. Tel. 085-516461.
MSX-gebruikers Tel. 01184-70916.
omgeving Zeeland.
MSX diskdrive 3.5 inch. Prijs niet meer dan f. 250; tel. 015-623172,
Kontakt met andere MSX-1 gebruikers omg. Woerden. Tel. 03480-17589 (Ro- bin).
MSX computer magazine. Wie helpt mij aan de reeds verschenen nummers. Tel. 03-6647071 Belgie.
BC. II Grog’s revenge ruilen tegen Jack the Nipper. Tel. 05207-3837 (Gerben).
Software voor Schneider CPC 6128 op diskette (ruilen). Tel. 053-357522 vragen naar Joren.
Plotter software T-Graphics, creative greetings ect. Tel. 04406-14942 vragen naar Lucien.
Tips ivm Colossal Adventure. Tel. 02- 4528677 Belgie.
DATA BECKER NIE DERLANDS *
de snelst groeiende uitgeverij van computerboeken en software
Verkrijgbaar in de goede computershop en boekhandel.
Bel 030 - 450411 Postbus 8411, 3503 RK Utrecht
BOEKEN VOOR
DE MSX-COMPUTERS
Programmaverzameling voor de MSX-computers
Deze programmaverzameling is veelomvattend: van een dis-assembler tot een sporttabel voor de standen in de ere- en eerste divisie van de voetbalcompetitie. Ook zijn in dit boek spelletjes en complete utilities te vinden. De listings die in dit boek zijn opgenomen, zijn alle voorzien van een duidelijk uitleg over de handige programmeertrucs die er in zijn verwerkt. Alle in dit boek opgenomen programma's zijn geschikt voor MSX-com- uters alsmede voor de Spectravideo 318 en 328. en verdere greep uit de inhoud: hexdump, grafiek editor, geluid, umlau- ten op het scherm, crossreference voor variabelen, kalender gegevens- verwerking/langspeelplatenbestand, balkdiagrammen enz. enz.
ISBN 90 229 3350 4 paperback, prijs f 49,-/ F 980
MSX grafiek en geluid
MSX-computers hebben twee streepjes voor op andere dre enerzijds ligt de verhouding prestatie-prijs zeer gunstig, anderzijds heeft deze computer buitengewone grafische en geluidsmogelijkheden. Wanneer u geïnteresseerd bent in deze mogelijkheden mag dit boek niet in uw kast ontbreken. Deze handleiding beschrijft uitvoerig alle MSX-commando'’s voor het optimaal inzetten van grafiek en geluid, de meest gebruikte toepassingen op een computer.
ISBN 90 229 3358 X paperback, prijs f 49,-/ F 980
MSX machinetaalboek
Vanaf de allereerste beginselen van de machinetaal tot aan de werking van 's werelds meest bekende microprocessor, de Z80 A. Met behulp van dit boek zult u in relatief korte in staat zijn zelf machinetaalprogram- ma's voor de MSX (Z80) computers te schrijven.
In dit boek is een volledige beschrijving van de systeemroutines opge- nomen, met waar nodig listings die het geheel nader verklaren. __ Kortom: een gefundeerde eerste stap in het programmeren met de enige taal die een computer werkelijk begrijpt.
ISBN 90 229 3360 1 paperback, prijs f 49,-/ F 980
Tips en trucs voor de MSX-computers
Dit boek laat u zien wat u allemaal met een MSX kunt doen! Een greep uit de inhoud: een tekensetgenerator, windows, text/grafiek hardcopy, joystickprogrammering, terminalprogramma, systeemroutines, peeks en pokes, tokens, listbeveiliging, genereren van data-regels enzovoort. Uiteraard zult u in dit boek de nodige voorbeeldprogramma’s niet mis- sen!
ISBN 90 229 3371 7 paperback: prijs f 49,-/ F 980
Het floppyboek voor de MSX-computers
Uit de bekende reeks ie ee van Data Becker is het er nu ook voor de MSX-computers. Naast alle commando's van de MSX met be- trekking tot de disk-handling vindt u ook de complete MSX-DOS listing, daar waar nodig voorzien van commentaar.
Het geheel wordt gecompleteerd met voorbeeldprogramma's.
ISBN 90 229 3383 0 paperback, prijs f 69,-/F 1380
Hard- en software voor het besturen van een (lego) robot. Tel. 5902-2222,
niser 11 bezitten om ervaring uit te wisse- len. Tel. 030-518460.
(MSX 1). (Alleen ruilen), tel. 04928- 2087 na 16.00 uur Ralf.
Kontakt met andere MSX-ers. Tel. 05910-30394,
Goedkope cartridges. Tel. 030-436812 na 18.00 uur vragen naar John.
Sony HBD50 diskdrive en stofkap die past op Sony HB-75P. Tel. 020-140620 (Guido).
MSX-spelletjes en programma’s voor Toshiba HX-MU901 keyboard (liefst prof). Tel. 01846-5444,
MSX 2 programma’s. Tel. 08370-10376. SV1727 80 kol.kaart. Tel. 010-4710132,
MSX 2 bezitters omg. A’dam-Purme- rend. Tel. 02902-1457.
ROM-assembler (met assembler, editor en loader). Tel. 04116-77267 na 18.00 uur vragen naar Erik.
MSX-1 prog. op 3.5° disk. Tel. 05130- 32951 na 18.00 uur.
Z80 _ Assembler/disassembler/monitor werkend onder MSX-dos. Tel. 03212- 1824,
Is er een MSX-club in Den Haag? Gaarne kennismaking. Frank de Greef, te!. 070- 550124,
Kleuren monitor geschikt voor MSX- computer. Plm. f. 200,-; tel. 079-165229,
Progr. voor MSX om in Pascal te pro- grammeren en save/load & handl. (te- vens ruilen). tel. 071-890140 (Chris).
Software of andere mogelijheid om mijn Fastex 80 ook grafisch te laten printen uiteraard tegen verg. Tel. 08306-22612.
Tape-disk/disk-tape kopeer programma tegen geringe vergoeding. Tel. O10- 4134055 vragen naar Marc.
Kontakt met MSX-gebruikers in omge- ving Hoeksewaard. Tel. 01856-1783 vra- gen naar Lauwrens.
Programma voor tape-disk overzetten (MSX 2, VG8250) en wintergames en speedking. Tel. 08338-51992,
Screendump MSX2 schermen (grijstin- ten) op disk tegen geringe betaling. Tel. 05253-1862.
MSX-ers in omg. Hoorn. Tel. 02290- 30613.
Diskdrive voor MSX I (Mitsubishi comp.) voor beginner. Tel. 075-215408.
Turbo Pascal of C-Compiler onder MSX-dos. Tel. 02230-21866.
Het spelletje Hebbes op MSX2 op casset- te. Tel. 085-423700.
Documentatie voor Lotus, D-Base 3, Symphony, PC-write, gem, freelance, si- dekick, visl03, smarterm220. Tel. 04132-64900.
Dunkshot, Green Beret of Toshiba key- board. Tegen redelijke prijs. Tel. 02290- 30373.
Voetballisting die ik zelf kan typen voor de MSX. Stuur naar C. Wolffs, Crv. Brienenstr. 73, 6225 BC Maastricht.
Gebruiksaanwijzing Brother HR-5 voor MSX, Tel. 04927-63484.
Ruilen: Hero tegen Jack the Nipper of Jewels of Darkness. Tel. 040-539546.
MSX 1 en 2 software (cassette en disk). Tel. 03447-1370.
Een 80 kol. voor de SV728. Tel. 01892- 16528.
64 K uitbreiding voor Philips VG8000. Tel. 01804-24259.
Apple 2E software (disk) aanbiedingen. A. J. Middel, Molenweg 24, 9696 XN Oudeschans.
Bridge- of klaverjasprogramma ruilen tegen software. Tel. 02159-47702.
Uitbreidingsmodule voor VG8010 ook spel sorcer Y32K. Tel. 070-296268 Nick of Patrick.
Sanyo floppy disk drive voor Sanyo MPC-100 MSX computer. Tel. 04186- 1393,
Kontakt met MSX-2 bezitters. Tel. 072- 611320 Martin.
MSX 3.5 inch diskdrive evt. met disket- tes. Tel. 01718-71421 na 18.00 uur.
Grafische screendump voor Epson pr.
Wegens kleine kinderen gebr. aanw. Jumpjet en F16 Flightsimul. Kopie ook welkom. Tel. (0158-664234,
Kontakt met gebruikers van Sony-HB- F9P. L. Hendrickx, Abtenlaan 9. 6461 JG Kerkrade.
Pacman (org) in ruil voor Flight-deck of f. 30. Tel. 05920-53098,
Een goede kleurenmonitor. Tel. 08813- 1617.
Iemand die in ’t bezit is MSX-comp. en printer in A'dam. Ik wil l prog. uit prin- ten tegen verg. Tel. 020-130365.
Org. Konamis (ruilen), tape-disk-co- pier, MSX-2 spelen (org.). Tel. 02998- 3664.
Kontakt met MSX gebruikers in de Randstad (Rotterdam). Tel. 0[0- 4385333 (Dennis).
Wie kan mij helpen aan org. MSX comp. mag. nrs. 1 t/m 52 Tel. 02291-1626.
Winter events, Spy vs Spy, Dunkshot, Mastervoice. Niet meer dan f. 30,- per stuk. Tel. 020-954047 Marcel.
Computer met ingebouwde drive (MSX Hof SVI-express). Tel. 020-903382,
Communicatie programma voor de SVI 738, X-press-talk zou prima zijn. Tel. 077-7130844 na 18.00 uur.
Kontakt met mede MSX-gebruikers voor uitwisseling. Tel. 04116-84285.
Voor MSX VG8235 3.5 inch disk met ‘Tasword’ tegen vergoeding of ruilen. Tel. 04904-16379 na 18.00 uur.
Quickdisk-diskdrive RS232 If met vidi- tel. Tel. 055-3340114,
Kontakt met MSX-ers in Ede of omg. Liefst MSX-2, Tel. 08380-14415.
Kontakt met MSX-1 gebruikers met dis- kdrive. Liefst omg. Alphen a/d Rijn, tel. 01720-20139,
Hisoft Devpac te ruilen tegen Hisoft Pas- cal (org.) cassette. Tel. 01828-10632.
CP/M software. Tel. 035-234147,
MSX printer ruilen tegen veel disk soft- ware. Tel. (110-4814725,
Drive gebruiker 3.5 inch voor uitwisselen van ervaring. Tel. 020-820192.
MSX bridge voor gevorderden (acol sys- teem); tevens Formula One sim. en Pit Stop. P.n.o.t.k. Tel. 080-447307 na 18.00 uur.
Jack the nipper, de erfenis, Chopper, who dares who wins II, Spy vs spy, the island capers, wintergames, int. nat. ka- rate. Tel. 040-411732 na 15.00 uur Peter.
MSX kleuren monitor. Tel. 04959-1569,
Progr. I.press-talk comm. progr. voor SVI738 basiccompiler voor MSX 1. Tel. 077-7130844.
MSX-printer. Omg. Leeuwarden, tel. 05190-SO11.
Cartridge Knightmare ruilen tegen een ander leuk spel. Tel. 01892-16185 na 18.00 uur.
Kontakt met andere MSX-1 gebruikers in omg. van Deurne. Tel. 04930-15638 vragen naar Rolf.
MSX-kenners i.b.v. 3.5/5.25* drive v. uitw. ervaring programmeren e.d. Liefst
omg. Gooi. Tel. 035-831826 na 17,00 uur.
Karate spelen tegen vergoeding. Tel. 02277-317,
MSX-ers in omgeving Gouda. Tel. 01726-16192 (Herbert).
MT-Text of Tasword cas. MSX 1 ruilen. M. Herwege, Antwerpse st.wg. 18e, 2698 Temse, Belgie.
Konami Nemesis cartridge. Tel. 020- 734439,
Cursus Basic voor MSX2 van PBNA of NTI. Tel. 01720-94 „8.
Grafisch screendumpprog. voor Brother HR-5. Tel. 08880-2580 na 20.30 uur vra- gen naar Ronald.
MSX-sportcompetitie programma. Tel. 080-784689 na 18.00 uur.
Fastext 80 printer van Smitcorona en een MSX printer. Tel. 03439-1696.
Uitbreidingsgeheugen voor MSX van 32 naar 64. Tel. 0013-331226 na 18.00 uur.
Basicode 2 vertaler voor de MSX. Tel. 08330-15223.
Wie wil org. software met mij ruilen? Tel. 08385-16029 (Foppe).
Adressen van MSX-clubs; tevens kon- takt met gebruiker van MSX-2 HB-F9P van Sony. Tel. 045-453488.
Kontakt met MSX-2 disk gebruikers voor uitwisseling. Paul van de Laar, De Duiker 10, 5504 TE Veldhoven.
MSX-ers voor uitwisseling navigatiepro- gramma’s. Dubetz. c/o Postbus 50, 2030 Antwerpen, Belgie.
Philips 64 Kram geheugenuitbreidings- cart. Tel. 0113-331226.
64 Kram MSX geheugenuitbreiding. Tel. 01899-20834.
Kleurenmonitor. Tel. 04959-1569,
Nrs. 1 t/m 5 van MSX comp. mag. Ben bereid f. 5- per deel te betalen. Tel. 01180-27529,
Muziek voor het Toshiba Keyboard. Tel. 02279-3333.
Beginnend MSX-er zoekt software op ta- pe. Tel. 020-3301179.
Kontakt met mensen die een Psion orga-
Leeftijd 9 t/m 13 en 13 t/m 16.
Bij onze computerkampen staat voorop dat er een goed even-
wicht moet zijn tussen leren computeren en ontspannend en sportief bezig zijn. Daarom be-
staat elk begeleidingsteam uit
zowel deskundigen op computergebied als sportleraren, die zorgdragen voor het
sportieve element.
pauzes).
Wij werken met SONY MSX-computers en Commodore computers. Standaard wordt er gewerkt met MSX, omdat dit systeem goede toekomstmogelijkheden heeft. Per dag wordt er 3 uur lesgegeven. Deze lessen worden op speelse wijze gegeven (natuurlijk met de nodige
e combinatie van onze eigen, speciaal voor kinderen geschreven
cursus, en enthousiaste leraren zorgt ervoor dat iedereen graag en snel leert.
11 juli Ym 21 augustus
Kosten: 7 dgn. all-in, incl. vervoer !
AD ge
ANDERE ACTIVITEITEN
boottocht volleybal fietstocht bowlen bosspel
ATS.
strandtennis videofilms zonnen zwemmen disco avond
trampoline kampvuur playbackshow super slotfeest midgetgolfen
INL. PLUTO JEUGDKAMPEN 020-140418
We doen ons uiterste best om een foutloos blad te produceren. Toch is een tijdschrift ook maar mensenwerk en dat geldt zeker voor de pro- gramma’s die erin staan. Dus sluipen er soms
fouten in.
Hoewel we er natuurlijk naar streven om dit te vermijden, kan het jammer genoeg nooit geheel
voorkomen worden.
Vandaar deze vaste rubriek, oeps, waarin we niet alleen fouten rechtzetten, maar ook verbe- teringen zullen publiceren van eerder versche-
nen programma’s.
Oeps-EHBO
Echt fout, zo zeiden we al in het vorige nummer, was de Oh Shit (Aackosoft) POKE van Eric Dijkhuizen in MCM num- mer 12. Daar was namelijk een enkel regeltje van weggeval- len, dat we dus maar in de Oeps wilden zetten. Inder- daad, wilden zetten, want op de een of andere manier is het blijkbaar weer verdwenen.
Vandaar nog een poging. In het POKE-programmaatje ontbrak de volgende regel:
75 POKE &H8214,255
Hopelijk gaat het dit keer wel goed, anders zullen de heren opmakers het toch werkelijk gaan bezuren!
Varin2
In de OEPS-rubriek van num- mer 12 hebben we al een ver- betering van het ML-program- ma Varln2 uit MCM nummer 9 geplaatst, waarmee een aan- tal problemen welke dit pro- gramma soms gaf werden op- gelost. Maar ook in de verbe- terde versie bleven grote pro- gramma’s moeilijkheden ople- veren. Dit is nu verholpen, dank zij de ‘verbeteringen van de verbeteringen’ van de heer De Priester uit Appingedam, die de volgende veranderingen voorstelt:
190 CLEAR 200,PEEK (&HFC4A) +256*PEEK (&HFC4B)-&H339-9
210 FOR 1=0 TO &H339: READ A$
270 IF CS<>92838! THEN CLS: PRINT ”U heeft een fout gemaakt in de data- regels!”: PRINT: PRINT ’Eerst verbeteren!”: STOP
310 DATA 2A,F8,F7,11,39, 03,19,E5,E5,2A,F8,F7,11,32, 00,19
630 DATA 56,2B,5E,ED,53, EC,F6,3E,00,32,EA,F6,E5, CD,*3,33
640 DATA E1,C3,*3,28,7E, B7,18,DA,B7,20,D6,C9,2A, C2,F6,ES
810 DATA 6D,65,6D,6F,72, 79,21,CD,FE,01,CA,*1,F1, 2A,66,F6
860 DATA C3,*2,14,7B,B2, C8,C3,*2,1C,CD
We hebben dit keer de nieuwe regels maar helemaal afge- drukt in plaats van alleen de veranderingen, omdat er nu waarschijnlijk twee versies van Varln2 bestaan: een oude en een verbeterde. Voor beide versies geldt, dat bovenstaan- de regels het programma hele- maal foutvrij zouden moeten maken - dat hopen we althans.
Onze machinetaal-redakteur heeft laten weten opnieuw on- der de indruk te zijn van de prestatie van de heer De Vries, die het - volgens onze mede- werker toch tamelijk ingewik-
kelde - ML-programma ken- nelijk zo goed heeft doorzien, dat hij het kon verbeteren. We hebben de nieuwe Varln2 getest op verschillende grote BASIC-programma's en zo te zien loopt alles vlekkeloos. Zou Varln2 dan toch eindelijk af zijn?
Brieven MCM 13
Niet vreselijk erg, maar wel slordig, was een foutje in de brievenrubriek in het vorige nummer. Daar bleken name- lijk de laatste twee alinea's van het antwoord opde eerste bricf - met als kop ‘save-problemen’ - aan de wandel gegaan te zijn, en helemaal aan het eind van de rubriek te zijn terechtgeko- men. Kortom, de tekst vanaf ‘Ditscenario.… hoort niet meer bij de brief ‘Roof’ thuis, maar is het vervolg van het eerste antwoord.
Computer Communicatie deel 2
In de tweede aflevering van onze serie over computer- communicatie - MSX Compu- ter Magazine nummer 13 - is een opmaak-foutje geslopen. Een stukje van de intro-tekst is verdwaald geraakt, waar- door de eerste twee kolommen nu heel onlogisch in elkaar zit- ten.
Vanaf ‘De voornaamste van die …’, in de linkerkolom van pagina 64 tot en met ‘MSX Computer Magazine nummer 9’ is in feite een deel van de inleiding. Door dit foutje is de uitleg omtrent simplex en half- duplex wat onduidelijk gewor- den, onze excuses hiervoor.
MSX Computer Magazine listingboek
In het grote MSX Computer Magazine listingboek hebben we tot nog toe een paar foutjes ontdekt. Een daarvan betreft het programma Yathzee, waarbij de totaal-score ver- keerd loopt.
deeltotaal bovenste helft dub- bel geteld.
De oplossing is simpel; er die- nen een viertal programmare- gels te worden aangepast. Wel- ke vier, dat kunt u hieronder zien.
4480 XF=X7 + X84 XO XA+XB+XC+HXD+XE 4490 YG=YT+Y8+YI+H YA+YB+YC+YD+YE 4500 ZF=Z7+2Z8+2Z9+ ZA+ZB+ZC+ZD+ZE 4510 OF=Q7+08+09+ OQOA+OB+0C+OD+OE
Overigens is deze verbetering ons door een aantal lezers toe- gezonden, waarvoor we hen allen graag willen bedanken.
Een ander foutje in dit grote listingboek is terug te vinden in het programma Sprite-editor. Hier komt in regel 1460 een te- ken voor dat onze daisywheel- printer niet kent en dus na het afdrukken met de hand is inge- tekend.
Helaas is daarbij een verkeerd tekentje ingetekend. In plaats van de backslash - het schuine streepje achterover - dient hier een machtsverheffings-teken- tje gebruikt te worden, een ac- centcirconflexe oftewel het ‘dakje’. Op het toetsenbord staat dit boven het cijfer 6.
Het laatste bekende pro- bleemgeval uit dat MCM-lis- tingboek is het adventure-spel Mystery Town. Een probleem waar de redaktie tot nog toe echter ook geen oplossing voor gevonden heeft.
In regel 1790 staat op een gege- ven moment:
ELSE IF P= THEN PRINT
hetgeen natuurlijk onmogelijk is. Na die voorwaarde P= dient nu eenmaal een getal of een variabele te staan. Maar wat er dan wel moet staan heb- ben wij op de redaktie tot nog toe ook nog niet weten uit te vogelen. Heeft er iemand nog goede suggesties?
Computer-signaal aan video
In MCM nummer negen vroeg de heer Eissens ons hoe hij zijn video-recorder zou kunnen ge- bruiken om een computer-
beeld mee op te nemen. Ons antwoord - nadat we eens na- vraag gedaan hadden bij een video-techneut - was dat zulks in principe niet mogelijk zou zijn.
Dat blijkt dus niet waar te zijn, hebben we nu zelf kunnen vaststellen. Nadat we enige le- zersbrieven hadden ontvan- gen, die ons ervan overtuigden dat het koppelen van een ge- wone computer met video wel zou kunnen, hebben we het nu eens zelf uitgeprobeerd. Met de komst van de NMS 8280 moet de redaktie zich nu ook al in video gaan verdiepen, nietwaar.
Bij die experimenten bleek dat het uitstekend gaat, als er maar een video-out signaal op de MSX beschikbaar is. Als dat video-out signaal aan de video- in van de recorder geknoopt wordt kan men zo prima opne- men. Er kunnen echter wel speciale kabels bij nodig zijn, zeker als de video-recorder al- leen een SCART-aansluiting bezit.
Als de MSX alleen een RF-sig- naal kan leveren - een antenne- signaal dus- wordt het allemaal echter wat lastiger. In dat geval moet men er voor zorgen dat de recorder-tuner op het ka- naal waarop de computer zijn signaal zet is afgestemd. Daar- bij is het aan te raden om de AFT - Automatic Fine Trac- king - op de recorder uit te schakelen, daar deze niet zo goed raad weet met het com- puter RF-signaal.
Foutloos
Niet voor de eerste keer willen we nog eens met nadruk stellen dat onze programma’s in prin- cipe foutloos zijn. Goed, soms glipt er wel eens een kleinig- heidje doorheen. maar pro- gramma's die met een foutmel- ding afbreken zullen we na- tuurlijk nooit publiceren. On- der andere omdat we na zo'n misser _ letterlijk onderge- sneeuwd worden met brieven. terwijl de telefoon rood gloeiend staat.
Als een programma het bij u niet doet, neem dan in eerste instantie aan dat u een tik- foutje gemaakt zult hebben bij ‘het overnemen van de listing.
Leg het geheel even opzij, pro- beer het de volgende dag nog een keer. En ga er vooral niet van uit dat het feit dat u geen foutje kunt ontdekken ook meteen inhoudt dat er dan ook geen fouten zijn.
Maak ook vooral te allen tijde gebruik van het Invoer Con- trole Programma, dat overi- gens ook foutloos is. leder vra- genuurtje opnieuw krijgen we weer een aantal telefoontjes van lezers die dat maar niet wil- len geloven. Zeker bij een pro- gramma als het ICP geldt dat we er echt heel erg zeker van zijn dat het foutloos werkt.
Kortom, grijp niet meteen naar de pen, om ons in een brief te vragen om de verbete- ringen van programma hup- peldepup, dat het bij u maar niet wil doen. Dergelijke brie- ven worden door ons namelijk bijna nooit beantwoord; ze verdwijnen regelrecht in de prullenmand. In verreweg de meeste gevallen slaan dergelij- ke brieven namelijk op vol- strekt foutloze programma's, en we hebben eerlijk gezegd wel wat beters te doen dan dat nogmaals per brief te onder- strepen.
Mochten we zelf een foutje ge- maakt hebben, dan zullen we u met veel plezier een fotoko- pietje toesturen met daarin de verbeteringen, mits u een zelf geadresseerde en gefrankeer- de enveloppe bijsluit. Maar ga er dan wel van uit dat geen nieuws goed nieuws is. Met an- dere woorden, als u geen ant- woord krijgt, dan is het pro- gramma in orde.
Sprite-editor MCM nr. 11
In MSX Computer Magazine nummer 11 stond onder meer een prima sprite-editor pro- gramma. Oorspronkelijk hield dat programma alleen reke- ning met disk-gebruikers, re- den voor ons om er een casset- te-routine aan te breien. Maar daarbij blijken we vergeten te zijn om de meldingen op het scherm ook aan te passen.
Lezer Roos, uit Rotterdam, is daar op vastgelopen. Hij schreef ons dat hij de melding ‘Data van disk’ kreeg, als hij een sprite wilde inlezen. Dat klopt inderdaad, want hoewel de gegevens wel zeker van de cassette gelezen zullen worden
is dat nu precies de door ons vergeten aanvulling.
Een extra regeltje invoegen en het leed is geleden:
2975 IF EO$="CAS:” THEN PRINT "DATA VAN CAS- SETTE Sprite Nr:”;SN,SPC(21);"Naam:”;S N$(SN): GOTO 2990
Salber
Enkele lezers schreven ons dat het salaris-programma uit het vorige nummer niet helemaal foutloos zou zijn. We hebben bij het programma als vermeld dat we geen boekhouders zijn en dus niet voor de korrekte werking in durven staan, maar blijkbaar hebben we bij het testen toch iets over het hoofd gezien.
Voor alle duidelijkheid, we hebben Salber een aantal ons bekende lonen laten doorreke- nen, waarbij de uitkomsten
korrekt waren. Het kontrole- ren van de manier van bereke- nen is een klus die onze kennis - en dan niet programmeer- kennis - te boven gaat.
Een van de gemelde fouten - door A. Fidder, Bennekom - is dat Salber geen rekening houdt met de ziekenfonds- grens van f. 3768 bruto. In het geval van een bruto naar netto berekening zou dit opgelost kunnen worden door een regel in te voegen:
565 IF YL>3768THEN ZF=0
Netto-bruto berekeningen zijn echter niet zo makkelijk te ver- beteren, daar het netto-bedrag dat als grens nodig zou zijn voor elke tariefgroep en ook nog voor de verschillende pre- mie-percentages verschillend zou zijn.
We houden ons aanbevolen voor verdere suggesties.
biedt plaats aan jaargang MSX Magazine.
in uw bezit krijgen?
Hoe kunt u de opbergband
lichtblauwe opbergband |! een komplete _ Computer
De opbergband kost f 15,- (inkl.porti- en verzondkosten).
Stuur een geldig betaalmiddel ter waarde van f 15,-aan MSX Computer Magazine, Postbus 1392, 1000 BJ Am- sterdam, onder vermelding ‘MSX Computer Magazine
opbergband’.
Vergeet niet uw eigen adres te vermelden!
| Nu overal te koop
voor ‚ slechts A f 17,95
Ee (UE Lda0 DE NMS 8280 En SONT MAAKT U CREATIEVER MET VIDEO.